Smartphone

 

 

Kum 1878-ah Alexander Graham Bell-in telephone a hmu chhuak a. Kum 138 (2016) a liam meuh chuan telephone mai ni tawh loin smartphone chu kan nun pumpui luahtu a lo ni ta. 1980 chhoah khan Motorola company chuan cellphone a siam chhuak a. Tuna kan hman lai nen erawh a danglam hle. 1 KG dawn te a ni lawih mai!

Smartphone tia kan sawi mai siam chhuak hmasatu chu IBM company leh BellSouth company te an ni a, mipui hman theih turin kum 1993 khan an zuar chhuak. Tuna kan smartphone hman te hi chu ‘engkim’ tih theihna a ni tawh a, kan hun leh tha zawng zawng kan bilh lut ta vek zawng a nih hi.

2015 chhunga khawvela smartphone hmang nasa zual ramte chu (mipui zat atanga chhutin)- 1.South Korea (88%), 2. Australia (77%), 3. Israel (74%), 4. United States (72%), 5. Spain (71%), 36. India (17%). Kum 2016 kal mekah India ram mipui maktaduai 220-in smartphone kan hmang mek. India hi khawvela smartphone zawrh sum lian ber US dawttu kan ni.

www.statista.com tarlan danin kum 2017-ah chuan India rama smartphone hmangtu maktaduai 340.2 chuang awm tawh tura ngaih a ni. Khawvel pumah tluklehdingawn 2 aia tamin an hmang tawh tura rin a ni bawk.

Phone khawih nasat lutuk hian kan hringnunah leh Krista hnung kan zuina kawngah harsatna min siam ta fo mai. Ni tina kan phone khawih hun hi a percent zawng phei chuan a sang viauin a rinawm.

Hun tha tam tak kan hloh phah a ni. Phone khawih tam lutuk hian pawisa a tihhek mai bakah hlimna eng emaw chen min thlen mah se, a rei hnuah nun a lo tinguai leh fo thin. ‘Eden huan life’ leh ‘industrial life’ te kha chu danglam tak a ni a, ‘liberalization life’ leh ‘its my life’ te pawh kan kalsan titih ta. Tuna kan life hi chu sawi thiam pawh har tawh tak a ni.

Smartphone nena kan hlimna ai hian cellphone nena kan hlimna kha a sang zâwk a. Cellphone hum chunga hlimna kan chhar aiin hum loa ka hlimna kha a sang zâwk tih kan hrechhuak fo dawn a ni. Smartphone khawih nasat lutuk hi sex aiin insum a har zâwk hialin a rinawm.

Kutphah tiat lekin min thunun hnehzia hi sawi mai pawhin a fiah zo tawh lo. Zu ngawlvei te nen kan danglamna chu kan bengchheng ve lo hi a ni. Pawisa a hek a, kan ruihchilh bawk. Insum kan ngai hle. Kan hun hlu min chhuhsak a, kan quality pawh min laksak a ni. Chem loa lu latu hian thalai chauh ni lo naupang leh upa thleng pawhin a zuah dawn si lo. A thatna tam tak sawi sen ni lo mah se, kan hlutna min chhuhsak nasatzia hi i chhût ngun fo ang u. Do loa hman thiam a hun ta hle.

Read more »

Civilized Christian

A Mizo tawngin ka dah dawn a, duh anga a fiah hleihtheih loh avangin a thupuiah chuan buai lo phawt mai ang.

Kristian buchut leh buh deuh nih hi a inhmeh lo. Lehkha kan thiam emaw thiam lo emaw Pathian hian min tibengvar thin a, Bible hian finna tam tak min ziah chhuahsak a ni. Pathian ‘aw’ hre thin leh Bible chhiara taima taka tawngtai thin chuan finna a var pawh nge nge.

Kristian chu hnam mâwl nihna ata hnam fing leh changkangah a inlet thin. Mize hrang hrang nei mah ila, Pathian hian min thlâk fo rêng a ni. Zakzum tak pawh Pathian avangin a lo leikâng a, huaisen takin thil a tih theih phah ta thin.

Kristian hawi harh lo lutuk nih hi zahthlâkah lâk a hun ta hle. Kristian chuan khawvel chanchin a hre tur a ni a, van lam chanchin thlengin a hre tur a ni. Van ngaih hla kan sak rualin khawvel ropuina leh hausakna awmzia pawh kan hre tel tur a ni.

Kristian chuan a rinna tihchak nan rinna awmzia a zir fo tur a ni a, rinhlelhna awmzia pawh a hre tho tur a ni. Rinawm turin a bei ang a, sualna hrang hrang bul leh a hnathawh te pawh a hre kîlh kêlh tur a ni.

Kristian chuan khawvel inlum let dân leh sik leh sa a hre thiam tur a ni a, Pathian kutchhuak kan tihchinpen dân leh Pathian thu nên a hmer kawp thiam tur a ni. Tunlai khawvel hmasawnna man thiam turin a zir fo tur a ni a, hmasawnna kâra ringtu nghet tak nih theih dan pawh a zir chhuak ngei tur a ni.

Kristian chuan rual pâwl thiam a zir tur a ni a, a khawvel a zauh hrâm hrâm tur a ni. Mahni in leh biak in inkâr kawng chauh bel hlurh loin veng chhûng kawng hrang hrang a bel tur a ni a, a kal fo bawk tur a ni. Khawvêl tuhverhah dâkin news a chhiar fo tur a ni a, TV pawh thlirin khawvêl thil kan tih fo te hi a thlir thin tur a ni.

Kristian chu belhchian dâwl a ni tur a ni a, zawhna chhâng thei turin a inzir zau tur a ni. A awmna hmun a tawpin a bawlhhlawh tur a ni lo a, khawvêl mite entawn tlâk leh fak tlâkin a invawng thianghlim tur a ni. Pathianin min pêk Bible-ah hian finna leh changkanna tam tak a awm a, a hmang tangkai tur a ni. Midangte zingah tlâwm tak siin a chungnung tur a ni. Isua kha tlâwm tak sia civilised person a ni si a.

Read more »

Khawhar natna

A nat vanga hrehawm a ni lo a, he natna veite hi damdawi ina hruai chi pawh an ni chuang lo. Natna benvawn a nihna lai te pawh a awm a, chhuah hun a nei fo thin. Mi thiamten a damdawi an la hmuchhuak lo hi he natna veitute lawmna a ni hlauh thung.

Zanlai pelh tawha nghathu rêp ang maia kan men kar tawh hi chuan khawharna hian min bual tih hai rual a ni lo. A scientific name phuah turin khawi lam scientist leh doctor mahin an thluak an virtir thiam lo.

Khawharna hian mi tin min delh a, mal ngawih ngawiha inhriatna te hi kan nei vek. He thil hian mihring zawng zawng a fan chhuak a, paih bo duh mah ila, kan thei si lo. Mahni inkhawngaihna te hi kan nei fur nia. A rei chuan thil tha lo zâwk a thlen theih avangin ngaihtuahna la pêng thei tur thildang tih a tha.

Khawharna hian nawmna eng emaw tak a thlen avangin khawharna hi mak tih tur a ni lo a, thil danglam takah ngaih tur a ni bawk hek lo. Amaherawhchu, khawharna leh mahni inkhawngaihna hi a kal kawpa kan inngaihtuah ngut ngut chuan drepression leh insomnia te kan nei mai thin.

Programme hrang hrang kan hman zawha in lama kan haw te hian mal ngawih ngawiha inhriatna a lo awm thin. Hetih hunah hian khawhar hnêm emaw zawn tumin rilruin kil tin a dap a, thenkhat chuan zu leh thil tha lo tam tak an tih phah fo.

Khawhar rûkna hi mi tin nuna bet a nih avangin khawhar hman lêk loa kan buai emaw thil danga kan inhman chuan nunphung pangngai kan kal pêl tihna a ni ang. He khawharna hian Pathian lam min hnaihtir sela, vanram ngaihna min neihtir sela, chu chuan kan ringtu nun a chawi kang thei dawn a ni.

Khawhar natna hian lan chhuah châng a nei a, chutih hunah chuan kan chênpui te emaw kan bula awm te tana hrehawm khawpa khawsak a awl. Kan khawharna hi midang han sawipui vak chi a nih loh avang leh sawi vak tur pawh a awm chuan si loh avangin lehlam hawia mittui hrûk a ngai leh thin. Amaherawhchu, khawhar natna hi inhnehtir tur a ni lo a, a lo lan chânga tawrh hrâm hrâm a, tawrh chhuah tum tur a ni. A rei lo. Zan khat emaw lek a ni fo.

Read more »

Attack

Game hrang hrang kan en chuan defensive strategy leh attacking strategy a awm thin a. Hei hian game kalphung nasa takin a thlâk thin. Defensive strategy hian thatna tam tak a neih laiin attack ve lo na na na chuan invên sên loh hun emaw tihsual hun a nei thin.

Attacking strategy hian an tihfuh chuan hnehna an chang fo. Tihsual erawh chuan chhiat duaina a ni bawk. Pacquiao leh Mayweather inhnek tumah pawh Mayweather khân defensive game a khêl a, a hmuhnawm lo kan ti viau nachungin hnehna a chang lel thung.

Kohhrana rawng kan bawlhonaah te, khawtlânga kan inhmannaah te hian thenkhat chuan attacking game hi kan khêl fo. Mite that tâwk lohna kan hmu thei êm êm a, an chak lohna laiah kan attack chat chat thin.

Setana hian ringtute hi kan chakna zâwnah ni loin kan chak lohna leh kan panna laiah zêl min bei thin. Chuti ang chiah chuan kohhran khata rawngbawlho thin te hi hmanruaah hmangin keimahni leh keimahni min indotir thin a. Kan chak lohna laiah kan in attack a, chak lo lehzualin kan insiam ta thin a ni.

Ringtute hi defensive game khêl reng tur kan ni lo a, Setana hi attack ve tur kan ni. Amaherawhchu, kan target erawh kan chian a tûl hle.

Kan rawngbawlpuite hi kan beih turte an ni lo a, an chak lohna kan hria a nih pawhin kan tawngtaisak zâwk tur a ni. “Kan buante hi tisa leh thisen an ni si lo, lalnate leh, thuneihnate leh, he thim chunga khawvel roreltute leh, van hmunahte thlarau sualho awmte an ni zâwk e.” (Ephesi 6:12).

“Ram pawh mahni a indo chuan, chu mi ram chu a ding chhuak thei lo vang. Chhûng khat pawh mahni an indo chuan, chu mite chhûng chu an ding chhuak thei lo vang.” (Marka 3:24&25). Kan do hi kan hriat chian a tûl a, keimahni leh keimahni min indotirtu hi kan beih lêt ve a hun tawk zâwk a ni.

Read more »

Rethei lâwmna leh hausa duhthusam

Retheihna ûm bo tumin khawvel a buai a. Hausate sum chhep relh avangin khawvêl a chingchivêt bawk. Retheite hausak ve hun nghâkhlel takin thlir thin mah ila, ni khi thimah a chan a, thla khi thisenah a chan hma loh zawng hausa tia sawi an hlawh dâwn si lo.

Retheite lâwmna hi sum leh pai ni sela, hausate hi an va nihlawh dâwn êm! Retheite retheihna hi sum leh pai ni sela, hausate hausakna hi tangka a ni ngei ang. Retheite retheih chhan hi an kutah ni loin a thlîrtu mitah zâwk a lo ni. Hausate hausakna hi an sum neihah kan teh a, ‘emaw’ kan ti fo.

Retheite lâwmna hi maian bai insuahah lek pawh a sân viau laiin hausate duhthusam erawh sing chuang man pheikhawk a ni thin. Retheite lâwmna hi bus fare rate tihhniamah a innghah laiin hausate duhthusam erawh nuai 10 chuang man car a ni si.

Rethei lâwmna hi kan bul velah hmuh mai tur tam tak a awm laiin hausa duhthusam erawh ram hla takah kal a ngai fo thin. Rethei lâwmna hi tawng chen a nih laiin hausa duhthusam erawh mêl kal a ngai si.

Rethei lâwmna hian mittui a koh chhuah fo laiin hausa duhthusam erawh zan khaw tai rêk thlenga men a ngai. Rethei lâwmna hian thenawm khawvêng a tihlâwm laiin hausa duhthusam erawh thenawmte tan harsatna a ni fo.

Rethei lâwmna hian chhungkua a suih fin a, hausa duhthusam erawhin chhungkua a tikhi thin. Rethei lâwmnain kohhran a hnaihtir a, hausa duhthusam erawhin a hlat si.

Read more »

Tu nge ka nih?

Mahni inhriat chian tluka pawimawh hi mimal nunah a awm kher awm lo e. Midang hriat chian te, kan tihtur hriat chian te, kan hna hriat chian te, kan zirlai hriat chian te hi a pawimawh êm êm. Heng hian pawnlamah hmasawnna tam tak min pe thin. Mahni inhriat chianna chuan chhûngril lamah nghehna min pe thung.

Bible chuan “Pathian Fapa ringtu chuan mahniah hriatna a nei a ni,” (1 Johana 5:10) a ti.

“Nangmah i inhriatna kha khawvêl tâna i tih theih ropui ber a ni.” (Ramana Maharshi) Tanpui ngai pui thin a, thil pawimawh leh ropui angin a lang thin. Mahse, khawvel tana kan tih theih ropui ber chu mahni inhriat chian hi a ni. Kan nihna aia liana lan te, kan nih aia te riaua inhriatna te hi khawvel tan thil hlauhawm tak a ni fo.

“Midang hre chiangtu chu mi fing a ni; mahni in hre chiangtu chu tihvâr (enlightened) a ni.” (Lao Tzu) Thenkhat chuan midang chanchin kan chhui a, kan hre thei a, thil kalphung pawh kan man chak viau thin. Kan mitin mi kan teh fo. Finna dik chu mahni inhriat chian hi a ni. Chutah chuan khawvel tana ênna a awm.

“Keimah ka inhriat aiin ka lianin ka tha zâwk a ni. Thil tha tam tak keimahah a awm tih ka lo hre lo.” (Walt Whitman, Leaves of Grass) Nêp bik riau leh thil ropui ti thei loa inngaih hi awl tak a ni. Engmah ni lo anga kan inngaihna hian hniam takah min dah thin. Kan chhûngah hian thil ropui tih theihna tam tak a awm a, mite neih loh thil tha tam tak a awm. Heng thil hai chhuak tur hian mahni inhriat chian a, kan inzir ngun fo a tûl.

“Mahni inhmuh chhuahna hi huaina tialhtu tui thurûk chu a ni.” (Grace Lichtenstein) Kan hlauhna hi hneh tur chuan mi huaisen ka ni tih kan inhriat hmasak phawt a ngai. Tu mah hi dawizep rêng kan lo awm lo. Kan duhna tak tak kan la lantir loh vang mai a ni. Pathian min siam dan te, nu pum chhunga min din dan te; ropui tak, hlauhawm tak leh mak taka siam (Sam 139:14) kan nih dan leh finna tinrenga thuam kan nihzia te ngaihtuah hian mihring hi a huaisen êm êm a ni. Hlauhna tibo turin keimahnia huaisenna inphum hi haichhuak thin ang u.

Watch your thoughts; they become words.
Watch your words; they become actions.
Watch your actions; they become habits.
Watch your habits; they become character.
Watch your character; they become your destiny.
- Lao Tsu

Read more »

Fel lutuk suh

A mak ngawt mai. Mi nu leh paten an fate feltir tumin theihtâwp an chhuah a ni ngai a. Nang leh kei erawh fel lutuk lo tura zirtir kan ni hi khawvel dân kalh a ni.

Fel hi mi zawng zawng tihtur leh nih tum a ni. Mahse, sualnaa hrin kan nih avangin sualna hi kan pa a ni. Misual tia kan sawi fote sualna lai hi kan felna lunga kan den hma-in keimahnia sualna hi dêng hmasa phawt ang u.

Fel lutuk hi thil tha tak a nih laiin chaponain zung a kaih duh hle. Humsual dai leh dai pelh te kan hriatthiam a, an dinhmuna kan din ve theih nân fel lutukna rau hi i kalsan ang u. |hat leh fel duh lutuk avanga engkima ‘ber’ nih tumna te hi kalsan a hun ta.

Naupangin lawmman dawn beisei avanga Sunday school a kai kim chuan, Amen. Mahse, puitlingin fel duh avanga a kai kim chuan a chapo tawh sa hrim hrim. Fel leh hmingthat duh avanga a lang a mawia kohhrana inhman hi sualna pawhin a nuihzat asin. Isuan kan felna hi a duh ber loa mite hmuh loha tanpui ngai kan tanpui a, humsual dai kan kaih chhuah a, dai pelh te kawng dik kawhhmuh tura a rûka kan pên chhuah hi a Pathian thu hle.

A langsar ber leh tel tam ber nih avanga fel nih hlawh tum hi a vanram kawng lo a. Sualna leh tlin lohna tam takin a bawm tlat chung pawha hmalam pan tâlh tâlh te hian kawng dik an zawh fo.

Felna hi biak in leh a vêlah chauh a awm lo a, biak ina kan tâl tam avanga ngaihthat ngawt tur a ni lo a, kan tâl tam loh avanga ngaihthat loh ngawt tur pawh a ni hek lo. Mihring ngaiha fel lutuk hi Pathian ngaiha felna a ni si lo a. Keini zawngin kan chhût a, kan chhût sual fo thin.

Biak in kawnga ngîl taka kan kal laiin kan mihringpuite chu hremhmun lam panin kawi takin an kal pai chawn chawn asin. Biak in kawnga smart taka kan kal laiin zu hmun lam panin bawrchhawr takin an kal asin. Biak in leh a vêla kan fel viau ang hian kan mihringpuite bulah hian fel takin awm ila, ringtu dik tak kan ni ang.

Isua hniak hnung kan zui dâwn a nih chuan khawi hmunah pawh kan kal thei tur a ni. Biak in kawngah chauh ni lo-in daikil kârah pawh Isua hniak a awm si a.

Read more »

Mei alh leh chhûm ding

 

 

Israel fate Aigupta salah kum 400 zet an tân hnu-in Pathianin Mosia hmangin a hruai chhuak a. Kum tam tak tihduhdahna hnuaia awm an nih avangin an rilru pawh a phuailuai tawh hle-in a rinawm. Mahni indah hniamin rilru thlaphang leh hlau rêng rêngin an awm ngei ang. Aigupta ram atanga hruai chhuah an nih khân an taksa chu zalên mah se, an rilru saltu a awm tlat avangin an harsatna sutkian chu thil khirh tak a ni ngei ang le.

 

Cairo atanga Jerusalem hi 427 km-a thui a ni. Kawng tawi lamah kal ta ila, ni 40 chhûng lekin Kanaan ram a thlen theih ang. Mahse, Pathianin kawng kual lamah a hruai a, kum 40 lai an thang ta.

Awlsam taka thleng thei an nih laiin Pathian chakna chauh rin theihna hmunah an awm a. Kawng bumboh leh harsa takah Pathian kut chak tak hruainain an kal ta a ni. Zânah mei alhin a hruai a, chhûnah chhûm dingin a hruai thung.

Pathian hnathawhna hmun pawimawh tak chu hriat loh ram kan dai hian a ni. Kan rilru leh ngaihtuahna siam that ngai a hriat tlat avangin kawng kual zâwk leh harsa zâwkah min hruai fo. Amah kan rin theih nan leh kan hriat chian nân kum tam tak min vahvaihpui thin.

 

Israel fate kha an sual a ni ngawt loa an rilru kha tunlai tawng takin a depress nasa êm êm a, stress an nei nasa hle-in a rinawm. Hlauhnain an khat a, an chi-ai hma êm êm bawk. An mumangah Aigupta sipai hruihrual an mang a, thisen leh hliam tuar hmêl an hmu fo ang. Aigupta ram atanga taksa kal chhuak ni ngawt loin an harsatna hmun ata Pathianin a hruai chhuak a ni.

Tunlaiah mi tam takin harsatna leh manganna rit phurin kan rilru a chi-ai nasa thin hle. Depression hial neiin kan rawngbawlna pawhin a tawrh phah hle thin. Pathian hian kan taksa leh thlarau mai ni loin kan rilru ngaihtuahna thleng hian min chhanchhuah a tum a ni. Chuvang chuan kawng awlsam leh hnai thlang mai loin harsatna tam tak min pal tlangpui a, tuipuisen min kânpui a, thlaler ram ro min daitir thin.

Hêng harsatna karah hian mahni chauha kal emaw kan inti a, kan chunga mei alh leh chhûm ding kan hmuh hmaih fo. Pathian hian min thlahthlam lo a, min kalsan ngai hek lo. Ramtiamah thlamuang tak leh nghet taka kan khawsak a, hlauhna leh rinnghelhna zawng zawng kan paihthlâk a, Pathian chauh kan rin theih nân kan mihring hlui chu kawng lakah tihboral vek a duh a. Mihring thar nen ramtiam min thlenpui a tum a ni.

Read more »

Ringtu Smart

Pathianin mihring a siam khân saruak vekin an awm a, an zak lêm lo (Gen. 2:25). Hei hi a chhan chu chhia leh tha hriatna an la neih loh vang a ni. Mihringin a duhthlannaa a chhia leh tha hriatna thing rah a ei hnu khân saruak an nih an inhria a (Gen. 3:7). An zak a, theipui hnahin pawnfen an insiam chawp ta a.

Mihring nihna dik tak chu saruak a ni a, kan mawina dik tak pawh saruak a ni. Kan pian tirhin saruak kan ni a, kan zak ngai lêm lo. Eden huan bawhchhiatna avangin saruak kan nih kan inhria a, kan lo zak ta thin.

Mawi leh nalh kan duh a, rualpâwl loh kan hlauh luatah a châng chuan kan ti lutuk fo thin. Mite aia mawi bîk leh nei tha bîk nih kan tum châng a awm ta fo mai. Bawhchhiatna suala kan tlûka a chhia leh tha hriatna kan neih pawh tih tawh nâk-a-laia mite aia uchuak taka inchei kan la tum thin hi chu Eden huan bawhchhiat nawnna ang mai a ni.

Amaherawhchu, Pathianin mihring a hmangaih êm avangin theipui hnah pawnfên ngawt chu duhtâwk loin savun kawrfual a siamsak ta a (Gen. 3:21). Mihring chu ama mihringpui mitah mawiin a lo lang ta a, Pathian mitah erawh kawrfual chuan an bawhchhiatna sual a târlang thung.

Ringtu kan nih chuan mawihnai taka inchei te, thianghlim taka inthuam te hi kan tihtur pawimawh tak a ni. Thenkhatin, “Incheina ringawt kan buaipui a, keimahni leh Pathian inkar hi a pawimawh zâwk. Kekawrbul leh t-shirt nên mai mai pawh inkhawm ila a pawi lo, ram dangah pawh an tihdan a ni ve tho,” tiin an sawi fo. Ni e, keimahni leh Pathian inkar hi a fel hmasa tur a ni. Kan inkar a fel phawt chuan, thianghlim leh mawi tinreng duh mi, a tha ber ber duh thin Pathian hian Amah chibai kan bûk hian thawmhnaw mawi leh tha ber pawh a duh ngei ang tih hria ila. Kan theih tawka mawi leh tha ber inbel thin ang u.

Thawmhnaw man to leh tha ber ber lei i tum ang u tihna lam ni loin, kan theih tâwka tha ber zel hi Pathian tân i hlan ang u tihna zâwk a ni. Eng emaw remchan lohna avanga thawmhnaw inthlâk hman loh chu a awm thei. Kan rilrua kan dam tlânna a pawimawh ber rualin Pathian laka kan landân hi kan uluk a ngai fo. Chhûngril lam mai ni loin pâwnlam pawh uluk ang u. Thianghlimna Pathian ropuizia hi hre nawn fo ila a tha hle awm e.

Pathian hi a ropui a, amah chibai bûka kan kal hian felfai leh zahawm, thianghlim leh mawi takin inthuam thin ang u. Ringtu tihawm rênga mawiin inthuam ila, thatchhiat avanga ringtu tawp tak nih ai chuan Ringtu Smart nih i thlang zêl zâwk ang u.

Read more »

Nu leh pa

 

 

Zing khua a lo var a, ni lah chuan a hmêl mawi rawn chhuahin hmai hliahna rêng a hmang duh si lo. Tukverh âwng lai apiangah rawn lûtin thlasik khaw vawh lai atan a îtawm kher mai. Sikul naupang uniform mawi tak tak ha chunga sikul lam pan dêl dêl chu hmuhnawm a tling kher mai. Kan kawmchhaka sikulah pawh devotion an hmang mêk a, zirtirtu pakhat chuan naupangho hnênah nu leh pa pawimawhna leh chawimawi dân tur a lo hrilh mawlh mawlh a. Ka beng a verh kher mai.

 

Pa hmangaihna hre lo tura fa-lak kan nih chuan vanduai tia sawi ni mah ila, hmangaihtu tak Isua kan neih erawh chuan mi vannei ber kan ni thung.

 

Nu leh pa te hi an rethei emaw, an mâwl emaw, lehkha an thiam lo emaw, rual an pâwl lo emaw pawh ni sela, an fate hian engtikah mah kan tluk thei ngai dâwn lo.

 

Kan nu leh pate hian pawl 10 an pass lo a, keini’n MA kan pass a nih pawhin kan tluk thei chuang hauh lo nia. Anmahni anga fa, MA pass thei khawpa kan enkawl seilen phawt loh chuan anni ang kan ni thei hauh lo. Doctor kan lo ni a, kan nu leh pate chu BA pass ngawr ngawr an nih pawhin keini aiin an la sâng tho tho. Fa, doctor pass thei khawpa kan enkawl seilen hnuah anni ang chu kan ni ve dawn chauh tihna a ni ang.

 

Nu leh pate hi eng ang mi pawh ni sela, kan hmangaih tlat tur an ni. Thla kaw chhûng harsatna tinrêng kârah min pai a, an ei châk zawng pawh ei ngam lo leh an tih duh zawng pawh ti ngam loin an inenkawl a. Hrehawh tam tak karah hlâng chunga chuangin min hring a. Chhungkua kan va tibuai nasa tehlul êm!

 

Min hmangaih lo emaw kan tih hian min hmangaih lutuk zâwk vang a lo ni a. Min duat lo emaw kan tih hian min duat lutuk zâwk vang a lo ni thin. Kan nu leh pate hian min hmangaih lo se, tun hi thleng thei tu mah kan awm lo. Hmangaihna chu hmangaihna vêka chhân lêt a tûl thin. Kan nu leh pate hi kan theihna zawng zawngin hmangaih lêt ve ila, an tân i insêng ve ang u. Kan hmangaih thu-te hi pai tawih mai loin i hrilh thin ang u. Tawngka vîn ai chuan a ngaihnawm zâwk si a.

Read more »

GIDEONA (Roreltute 6 – 9)

Israel faten Kanaan ram an luh dâwna a rama lo chêng hmasa te kha Pathianin ti chimit vek turin a ti a. Mahse, khaw 18-a awm Kanaan ho chu an hnawt chhuak lo a, an chhiahhlawh atân te an chhawr ta zâwk a. Lalpa vantirhkoh chu Gilgal atangin Bokim khuaah a han chho a, Israel faten Pathian thu an zawm loh avanga Kanaan ho chu an nâkah hlîng ang leh an pathiante chu an tân thang ang a nih tur thu a hrilh a.

Hun a lo kal a, Israel fate chuan Pathian an theihnghilh ta a, an bula awm pathian dangte chu an be ve ta a. Vawi tam tak Pathian an hawisan hnu-in Lalpan Midian-ho kutah kum 7 a awmtir a. Israel faten thil an chîn te hian Midian-hote leh Amalek-hote chu an han chho a, an thlai chin te leh an ran vulh te chu an han chîl chhiatsak thin.

Chutia hrehawm taka kum 7 an awm hnu chuan Israel fate chuan Pathian an au ta a. Pathianin an au thâwm a lo hria a, a vantirhkoh tîrin chhanchhuaktu a pêk tur thu a hrilh a. Joasa fapa, Gideona (Jerubaala), Ophra khuaa Abiezrit mi chuan grep sâwrna khurah buh a lo vua a. Lalpa vantirhkoh chu a lo kal a, ani chuan “Nang mi chak huaisen, Lalpa chu i hnênah a awm e,” (Roreltute 6:12) a ti a. Gideona chuan “... Ngai teh, Manasea thlah zingah hnam rethei ber kan ni a, kei lah hi ka pa chhungte zinga tê ber ka ni si a,” (Roreltute 6:15) a ti a. Lalpa chuan, “I hnênah ka awm zêl dâwn alawm,” a ti a.

Gideona chuan Lalpa ngei a nih leh nih loh fiah nân kel no leh chhangphut a han la a, lungpui chungah a dah a, vantirhkoh chuan a tiang ken hmâwr chuan sa leh chhang dawidim telh loh chu a han dek a, lung atang chuan mei a lo chhuak a, a kâng ral ta vek a. Gideona chuan, “Lalpa vantirhkoh chu a hmai chhanah ngei ka hmuh tâk chu le,” (Roreltute 6:22) a ti a. Chumi hmun hmingah chuan Jehova-Salom (Lalpan remna a rawn thlen-the Lord send peace / Lalpa chu remna a ni-Jehova of peace) a vuah a.

Chumi hnu chuan Gideona chuan huaisenna a lo nei a, Pathianin a hrilh angin zânah Baala maichamte chu a tichim a, Aseri te chu a kit ta a. Tichuan, Midian-hote, Amelek-hote leh khawchhak fate chu an pungkhawm chiam a, Gideona chu beih an tum ta a. Gideona chuan Pathian a bia a, fiahna a dîl leh ta a.

Midian-ho nên an inbeih dâwnin Pathianin Gideona sipaite chu a tihtlêmsak a. Hlau leh khur zawng zawng mi singhnih leh sanghnih an kîr leh a, sîngkhat an la awm. Singkhat pawh chu Pathianin tam a la ti a, zathumah a tihtlêmsak leh ta a.

Zanlaiah Midian-ho riah bûkah an zu kal a, an kut veilamin meichher an keng a, dinglamin tawtawrâwt an keng bawk a. Thâwklehkhatah hlum bêl an ken chu an tikeh sawm vek a, tawtawrâwt an hâm bawk a, ‘Lalpa leh Gideona ngunhnam’ tiin an au dur dur a. Midian-hote chu anmahni leh anmahni an inbei chiam a. Hnehna an chang ta a ni.

Gideona damchhung chuan Israel fate chu kum 40 chhûng ralmuangin an awm a. Israel fate chuan kan chungah ro rêl tawh ang che, nang leh i fapate chen pawhin an ti a. Mahse, Gideona chuan, “Kei zawngin in chungah hian ro ka rêl lo ang a, ka fapa lahin in chungah ro a rêl hek lo ang; Lalpan in chungah ro a rêl zâwk ang,” (Roreltute 8:23) a ti a.

Gideona chuan nupui tam tak a nei a, fapa sawmsarih a nei a, tar kûnin a thi a ni.

Kan nuna zir tur:

1. Gideona hi rethei tak leh pachhe tak a ni. Chhuan tur rêng a nei lo a, a chhuan tur neih chhun chu Pathian chauh a ni. Pathian mithmuhah mi chak ni mah se, amah chuan chhuan tur rêng niin a inhre lo.
2. Mi chak huaisen a ni. Pathianin mi chak huaisen a ti a. Hei hi ama thahrui leh theihna lam ringawt ni loin Pathian a rin tlatna vang zâwk a ni. Tu mah hi chak tâwk leh huaisen tâwk inti kan awm lo. Pathian hi kan chakna bul chu a ni.
3. Hmai chhanah ngei Pathian a hmu. Mi thusawi atang te, mi testimony atang te chauha Pathian hi hria kan nih chuan kan inenfiah a tha hle ang. Gideona chuan hmai chhanah ngei Pathian a hmu a, a hmuhna hmun pawh Jehova-Salom tih a vuah nghe nghe a ni.
4. Pathian a fiah. Bible-ah ‘I Pathian fiah suh’ (Deut. 6:16) tih awm mah se, Gideona chuan a hnêna Pathian inlâr chu a tak a nih leh nih loh hriat fiah a duh a, chu mai bakah indonaah chuan a chak ngei dâwn a ni tih fiahna a dîl a, Pathian chu vawi thum a fiah a, Pathianin a rintlâkzia a lantir a ni.
5. Pathianah chauh a innghat. Sipai 32,000 a nei a; mahse, 31,700 chu a kîrtîr a, sipai 300 nên chauh Midian hote chu a bei ta a. Midian-ho leh Amelek-ho leh khawchhak fate chu 1,35,000 an ni. Mahse, Pathianin a awmpui a, a hneh ta tho a ni.
6. Pathian rorelnaah a innghat. Israel fate khan an chunga rorêl turin an sâwm a. Mahse, a duh lo. Amah mai ni loin a fapa pawhin ro an rêlsak loh tur thu a sawi a, an chunga rorêl tur chu Pathian a ni tiin a hrilh a ni.

Read more »

Châwl rih rawh

Mi taima leh zuan zâng tân chuan chawlh hi inhremna a tling hial âwm e. Mut kan thlâkhlelh viau laiin tho chhuak thei loa kan dam loh chuan dam nawmzia leh vanneihthlâkzia kan hrechhuak fo thin.

Kristiannaah hian chawlhna kan zawng a, taksa mai bâkah thlarau chawlhna hmun panin ni tin kan pên mêk zêl a ni. Chawlhna hmun thlen hlân kan nghâkhlel theuhin a rinawm.

Thahnemngaihna hi mihring atanga chhuak pawh a awm ve fo. Mihring mihrinna hian thil tam tak a ti thei a, mihring chakna hian khawvêl hi a sawi nghing fo thin. Mihring finna chuan Pathian meuh pawh a cho a, Babel in sâng avangin tawng hrang hrang kan lo neih phah ta a ni.

Theih tâwpin kan inhmang a, rawngbâwlna kawng tinrêngah kan phe a, a tangkai ber ber kan ni thin. A kûl a taia kan inhman lai hian mihring mihrinna chu chak takin a lo tlân ve mêk bawk si.

Hetih hunah hian a brake rah nachang hriat a pawimawh hle. Thahnemngaih luatah mi pawi sawi a hlauhawm a, chu mai ni loin Pathian pawi hial pawh a khawih theih asin. Chawlh det kan va mamawh êm!

Isua zirtirte kha mi tam takin an bawr buaia chaw takngial pawh an ei hman loh avangin Isuan thlaler hmuna kal hranga châwl rih turin a ti a nih kha (Marka 6:31).

Ni tin rawngbawlnaah kan buai êm êm a, hah takin kan hun a khat hle a ni thei. “Mi buai tak te hi mi lâk tlâk an ni thin,” ti fo mah se, kan buaina hi a dik tur a ni thung. Dik taka buai êm êm kan nih châng pawhin chawlh hlek hi kan mamawh thin.

Pathian pâwlna nun tam zâwk kan neih theih nân kan rawngbawlna tam takah hian chawlh hlek kan va mamawh tak êm! Kan hahin kan chau a, kan kulcho mai dâwn asin. Chawlh hlek a, chakna thar lâk nawn fo a tha hle. Mi chak apiangin chak nih an duh lo a, mi derdêp apiang chak emaw an inti fo.

Tisa leh thlarau nunah chak emaw kan intih a, kan rawngbawlna kawngah kan vung hle a nih chuan a brake rah kan ngai tan tihna a ni ang. Chawl hlek la, zawi muangin i kal leh dâwn nia. Chawlhbûkah Isuan a lo nghâk che a, i chakna avanga châwl phal loa i kalsan mai chuan i chakna beitham tak chuan a peih lohsan thuai dâwn che a ni. Chawlhna hmunah Isua nên inpâwl ula, chakna thar a pe ang che.

Read more »

Thing chhia

Mathaia 7:17 leh Luka 6:43 kan en chuan “Thing tha apiang a rah tha thin a; thing chhia erawh chu a rah chhe thin,” tih ziak kan hmu. Thing tha nih kan duh theuhin a rinawm.

Thing tha hi a awmna leilungin a zir vang leh boruakin a zir vang a ni tlângpui. Lei tha leh tui duhtâwk an dawn avangin an thang duang a, hrisel tha takin an awm a, natna lakah pawh an him bik thin. Engkim duhthusam tluka tha an dawn avang chuan rah duhawm tak an chhuah tlângpui bawk.

Thing tha kan tih, no nêk nuak leh thang duang tak te hi thlipui leh ruahpui lakah an him lo fo. Harsatna eng emaw hlek a lo thlenin an zung a inkar phawng a, hmêl mawi tak ni siin an tlu leh ruah mai thin.

Thing chhia hi a awmna leilung leh boruakin a zir loh avangin a thang tha thei lo a. Chaw tha leh tui duh khawp a hmuh loh avangin a chawrche hle bawk. Mahse, heng thing, tlâng khawkrawk leh hmun chhengchhe taka inham tâng ve tâwk tâwk te hi an hmêl mawi lo mah se, an tlo a, thlipui leh ruahpui lakah an fei bîk hle.

Thing tha chu a ti a ngîl tha a, thing phurh atan duhthusam a ni. Eh a nuam a, meia tuah atan pawh a tha hle. Thing chhia erawh a ti a herh nasa a, eh pawh buaithlâk tak a ni.

Thing tha hi mawiin duhawm hle mah se, harsatna lakah a tlâwm fo. Chuti angin ringtu nunah thing tha anga dâwng hluah te hi harsatna chhe tê tê lakah an tlâwm fo a, an tlu leh mai thin. Rilrua a lan chânga phur hûrh leh thahnemngai ber ber anga lang, mite aia chang sâng bîk niawm taka phusa nasa te hian belhchian an dâwl lo fo.

Thing chhia anga zawi muanga thang lian, chawrche ve tak, thlipui leh ruahpui, rial leh thilnung tinrêng palzût hnu te hi ringtu tlo leh daih rei ber an ni thin. An ti hluah lêm lo, an phûl buah ngai lo, an ri bawrh bawrh hran lo; an rinna erawh nghet tak a ni thung.

Ringtu tha chu a danglam ve mai mai lo a, nghet takin a ding thin. Harsatna thlipui leh ruahpui pawh lo thawk mah sela, chhim leh hmar, chhak leh thlang zâwngin lên kûr dulh dulh mah se, a tliak duh ngai lo. Ringtu tha chu tunlai thil hian a tidanglam ve pha lo a, a zui Isua chu a hruaitu a ni a, a hniakah a rap a, a pênsan ngai lo. Chu mi chu miten thing chhe hmuhin an hmu fo si.

Read more »

40 +

KHUH HAWNNA

Hunbi chhiar dân hrang hrang awm bawk mah se, a chhiartute hian kan chhût sual a, chhiar dân thiam loh châng kan nei fo thin. Hringnun rahbi tin hi ‘ni thar’ tiin sawi mah ila, thenkhat chuan ‘ni ngai’ emaw kan ti a, a ‘tûr ve rêng’ emaw tiin lâwm nachhang kan hre lo fo. Kum hian puitlinna keng tel bawk mah se, naupang tê pawh a puitlin theih si chuan kum hi hunbi chhiarna chikhat chauh a lo ni. Kum tam apiang tar chuang hek lo i.

40 –

40 + kan sawi dâwna bilh tel ngai ziah chu ‘40 –’ hi a ni. A tel lo chuan nun a kim lo a, 40 + kaina rahbi a nih avangin tu man kan zuan khûm thei si lo.

Mithiamte chuan –

• Kum 20 i tlin hma chu zirlai naupang tha tak ni rawh. Tawn hriat nei tura inbuatsaihna hun pawimawh tak a ni.
• Kum 30 i tlin hma chu mi entawn tlâk leh mi tha hnung zui rawh. Company lian deuhah i thawk a nih chuan thil kalphung hriatna tha tak a ni ang a, khâwl lian pui pakhat i lo ni ang. Company tê deuha i thawh chuan phûrna i nei ang a, suangtuahna tha tak i nei thei ang a, tum khata thil tam tak tih i thiam bawk ang. Eng hna pawh thawk la, i hna aiin tu hnung nge i zui tih kha a pawimawh ber.
•  Kum 30 leh 40 inkar i nih chuan nge nge i nih tum thlan fel a hun tawh ang. I thutlûkna kha a pawimawh ber a, i awmdan tur thlan felna hun a ni.

Kum 20 pelh hnu-ah chuan mahni indah sânna a lo awm thin. Kum 25 vêl nih lai chuan tihsual hi nunphung emaw tih mai awl tak a ni. Beidawng hma mi tân chuan nun ram hi vahchap ang maiin a kâng duai duai thin. Kawng lehlamah dinchhuahna hun remchang tak a ni ve bawk.

Tlu la, tho leh la, tlu leh la, i nun kha hlimpui rawh. Hringnun hi a tawi a, tawn hriat chawp chi chauh a ni bawk si. Hmeichhiain kum 35 an pelh tawh chuan nau paina kawngah harsatna tawh a awlsam bîk hle.

Thenkhatin i hausa emaw an ti a, thenkhatin i hlawhtling viau emaw an ti a; mahse, nang lah chuan i nih lohzia i inhre chiang viau bawk si. Thenkhatin i rethei viauin an ngai a, hlauhawm viauah an ngai che a; mahse, i nih loh hrâm ka beisei.

Kan nun hi kan duhthlanna ang zela kal a ni si. Kan tap a, miten min hriatpui loh harsatna kan neih avangin. Naktuk chu sawi loh, nakin lek pawh kan thlîr thiam si lo. Mahse, nun hi heti mai hi a ni lo; 40 – nun a ni a, hmabâk a la tam asin.

40 I PÊL TA

I nih tur ang ang nih a hun tawh avangin thil thar hlak ngaihtuah tur chuan ka beisei lo che. Sawmli i thlen hmaa i thutlûkna kha bawhzui a hun tawh zâwk. Thil thar chu i zuan thei alawm, i hlawhtling thei bawk; mahse, thihna hian hmasial takin a lo hmuak tawh dâwn che a, hun hlu tam tak i nei tawh si lo.

Sawmli i pêl ta si a, lamhnai hmuh fiah theih lohna chuan a rawn hnaih telh telh che a. I hmuh fiah theih loh vang ni loin i bulah a awm reng a, i hmu si lo.

Aih

Tunhmaa i ngawih liampui mai ang kha i thei ta hauh lo. ‘Aw le’ i tih thin kha ‘aih’ i ti ta fo mai. Thil nihphung pangngai i ngaina a, tlêma danglam hlek chu i pai dai thei lo tial tial ta mai.

Na benvawn

Natna hi benvawn a tam rualin benvawn ni lêm lo na benvawn hi a awm ve hrim hrim. Sawmli pelh tawh chuan neuh neuh a tam a, na mang lo pawh na angah i chhâl fo ta mai. Hahthlâkin!

Thian tlêm te leh thian tha

Tunhma chuan thian tam tak neih kha insawi theih nan leh intihtheih nân i hmang thin a. Damchhûng chanve dâwn i lo hawlh tâkah chuan thian tam tak aiin thian tlêm te, rinawm tak neih i lo duh tan a. I sâwr zim tial tial ta thin.

A ho tial tial

Holiday leh hunpui chi hrang hrang ngaiah i neih a, a ho ta tial tial. Tunhmaa i thlâkhlelh êm êm thin te kha eng teh ualah i ngai ta lo. Hun hi a liam vut a, kum thar nghahhlelh chu sawi loh December ni 31 zân te phei chu liam lo hrâm se i ti ta vawng vawng mai.

A man leh hlutna

I ti tama i tawng tam. I tawng tama i hre tam. I hriat tam luatah engkim mai hi a man leh hlutna i chhût chhuak zêl bawk si. Thatna tam tak a neih laiin thenkhat tân chuan i ‘hahthlâk’ fo dawn a nia.

Tihpalh

Tleirawl lai chuan tihpalh tih hi sawi mai a awl a, 40 + hnu-ah erawh tihpalh tih hi sawi mai a har thung. I sawi tawhna chinah erawh i tihpalh tak meuh a ni a, i inthiam lo hle tihna a ni. Tihpalh tih hi i ka atanga thu chhuak tlang lian leh helh awl ber a lo ni ta.

Thawmhnaw

Neuh neuh a tam viau tawh na’ngin thawmhnaw ber hi a buaithlâk. A nalh leh mawi i duhna lamah a te te i hmu lian a, a kil kil i melh a, i keu kim thei fû zêl. A chuar chuar i pawt a, a mar mar i thlah dul thin. Sawi leh sêl a tam a, mahni ngaiha mawi aiin mi ngaiha mawi i zawng fo.

Nau neih mawlh hi

Tunlaiah luck loh vang pawh ni chuang loin nula tam takin pasal neih har an intihhmuh pawh ka ti chuang law. Thenkhat hi chu chhûngkuaah an vawk lal lên a, mi ina va awmpui chhuat nawh that leh vêl kha a peihawm loh ve bawk êm a ni. Lalthutthlêng kalsan a, chunga mite thu ngaichang renga ni va lên zawng a sawi pawh sawi suh.

Pasal nei nih ve si chuan chunglam malsawmna a chhia a tha; lu lawk, châwn puar, dul kiar pawh ni se fa han neih ve rêng rêng chu thil châkawm tak a ni lawi si. Mahse, 40 + chinah chuan harsatna hian thian tha a zawng ruai thin. Zun thlum, nau chhiat, thisen sâng leh vûng leh kaih, neih hun hmaa neih, hlam lama harsatna leh thi pût, thi saa piang leh buaina hrang hrang lakah i him lo tial tial ang.

Mipate pawh hi

Taksa a puitling a, a nghet tha tawh bawk. Thluak pawhin a theihna a thleng a, kan sawizawi that phawt chuan a nih tur ang a ni thei vek tawh. Mahse, nula lakah tenawm i ni thuai a, zak thei lo tia koh i nih pawhin zak duh miah suh u.

Naupan lai zawnga tih peih loh kha tih that leh i tum thin. Sum leh paiah i buai lo a, khawtlângah a tla tlum pâwl i ni bawk nên zahna chu i mangtha thiam hle. Amaherawhchu, i thil tihah rilru zawng zawng i pêk thin avangin depression lakah i him vak lo.

A tam zêl
Kum 50 nih tawh chuan lu-ah kêl sam a to pheuh pheuh a, thenkhat chal a ngalh tan bawk nên. Kum 60 tlin meuh chuan ruh te a lo zuai tan a, a chuktuah te pawh a lo thum zo ta. Nunphung thlâkna hun a awm tawh lo a, i hlimna tur ngaihtuah la, zalên takin awm tum rawh. Kum 70 râl kai meuh chuan ri a zawi tan ta. Kum 80 pelh meuh chuan tui in châkna a tlahniam a, tui in tlêm avangin taksain a tawrh phah a, tihrâwl a chak lo a, tar chhia kan ti tawh thin.

KHUH LÊTNA

Hringnun hi heti mai hi a ni si a. A rei lo a ni ti r’u? Chu a chhapah harsatna leh lungngaiha, buaina leh manganna tur hlîr a la ni zui. Kum 40 hnuai lam nih chuan vanglai nun kan la chên a, kan la TKP thei a, harsatna lung bang hi eng anga chang pawh ni se, sut ngam loh leh sut tlang zawh loh neiin kan inring ngai lo. Mahse, a rei a, keini pawh rial angin kan ral thuai thin. Kum 40 pelh tawh chuan rilruin pha mah se, tha-in a tlin lo a, ngaihtuahna harh tha viau mah se, taksa a lo chau tawh thin.

Chuvangin kan thatlai hian âm takin hun hmang ila, duhthawh takin damlai i chên ang u. Hei hi kan nun a ni a, hei hi kan hun a ni a, he khawvel hi kan ta a ni. Ropui takin piang lo mah ila, ropui taka vui liam nih i tum ang u. Chawimawina khum chungin tual lêng lo mah ila, chawimawina lallukhum khum thei turin van in mawi i thlîr tlat ang u.

Vanglai ramri kum 40 hi i pêl har dâwn lo. I bye bye thuai dâwn. Kum tam a la awm emaw i tiha kut lukhuma TV i en mai mai lai khân i kum 41-na birthday an lawmsak thuai ang che. ‘Eh’ pawh i ti hman dâwn si lo. Chumi hunah chuan rilru valai tak siin an ‘u’ ang chia, an ‘nu/pa’ ang chia, an ‘pi/pu’ hial ang che. Kum 40 i tlin hmaa khawvel hi ‘ka ta’ ti thin khân i râl thlir tawh ang. Rual pâwl thiam inti ve tak siin mi titi chu an hnungah i zui ang a, hrilhfiah chawpin i la nui ve mahna.

I vanglai hun a rei dâwn lo. Lalpa nên hlim la, Lalpa nên nui rawh. Naktuk hi vawiin a nih hunah chuan chal dawmin i kun mai dawn nge, i nui zâwk dâwn le?

Thu lâkna:
1. The Editors of Prevention ‘What It Takes To Change Your Life After 40’
2. The Telegraph, ‘The Secret Life of 40 year olds’ (09.11.2015)
3. Serdar Da, Dr., ‘Why Men Act Strangely After 40’
4. Trevor Stokes, ‘My Health News Daily Contributor’ (December 11, 2012)
5. www.parents.com
6. www.livescience.com
7. Midlife crisis & Ageing, wikipedia

Read more »

Mate, ni a sa

Zîng ni chhuak chu run thlâk khawpin a mawi a. Thîk tham khawpin zuk êng a. Kâwla a hmêl duhawm a rawn lan tirh lai chuan kan kawmthlanga hmeitha nu-fa chu an ri dûn nak nak a. An tûk tin dân a nih avangin khum atanga ngaithla reng chung chuan ka lo chhîng leh diar diar a.

Tuibur hmuam dâ êm pawh ka la chhîng hman lo, Pu Vana chuan a bêlpui hnûk ri dur durin rei pawh rial loin a rawn leih baw ta hawk hawk mai. Mut nuam tâwk hi chu a awm ve; mahse tûkin zet zawng thawh khân awm a nuam zâwk tlat.

 

Rial mu sep tê tê chuan dârthlalang rawn dêng ri tliar tliarin ngaihthat lohna tur ni si loin ruah lah chu a baw hawk hawk lehnghâl. Kawngkhâr rawn kik dat dat chu ka va hawng a, chanchinbu sem chu huh hneng hnuangin a lo ding a, a hna a nih avanga thawk ni mai loin a taimâkna zâwk kha ka ngaisang a, ka zah hle. “Nihliap i nei em?” ka tih chuan a lukhum hmathlâwk chu khawih pahin “Hei hi ka nihliap chu a ni mai,” a ti a, a nui sak a, ruah mal bum phei zak zak pah chuan a tlân liam leh ta a.

 

‘Bâng rawh u’ tih thâwm hre si loin thâwklehkhatah thehmeh ang takin a reh leh ta duak a. ‘Eh’ pawh ka ti hmah eih lo. “Mate, ni a sa...” tih thâwmin a rawn chhunzawm a, tute thâwm nge tih chu hai rual a ni lo.

Tûk dangah pawh ni chu a sa fo si a, tia ka ngaihtuah neuh neuh lai chuan thlang lam tukverhah Chhura buh en tumin ka dâk chhuak mai mai a. Kawmthlang te nu-fa chuan sikul thawmhnaw hi an lo pho mêk a. A la ro chiah lo tih chu râl atang pawhin a zuk hriat theih mai.

Sikul tan nân dârkâr khat bâk a awm tawh si lo. An tân ni sa hlut turzia kha ka lo ngaihtuah ngai rêng rêng lo. Keini chu washing machine hmangin kan insu a, kan spin a, dryer hmangin kan tiro leh a, ni sa kan mamawhna hi a lo tlêm ta hle mai.

 

Kan thing tuah tur chu gas a ni a, kan tuikhur chu kan chokaah kan herh haw ta teu teu mai. Refrigerator chhûngah thlai leh thei chi tinreng kan rahtîr a, khaw lum leh vawh thu-ah khaw awmdan aiin kan duhdânin kan set zung zung ta mai. Kan ke chu lirthei a ni a, kan lehkhathawn chu phone a lo ni ta. Kan êng chu electric current a ni a, kan thim chu battery low a lo ni ta si.

Khuarêl thatna zâr kan zo lai khân engkim hi a dân ang thlapin a kal a. Zîng leh zân a awm a, mut hun leh thawh hun a awm a, ei hun leh thawh hun pawh a awm. Tunah erawh hun hian ‘bi’ a nei tawh lo a, ram hian ‘ri’ pawh a nei thei tawh hek lo. Nun hian ‘phung’ a nei tawh lo a, purun takngial pawhin ‘zung’ a nei hman tawh lo. Ngaihzawng pawh ‘di’ kan ti ngai tawh lo a, ngei zawng lah kan ti ‘ti’ thiam êm êm zui.

Thinrim deuha “U Awmte” tia min ko ri ka hria a, ka harh chhuah meuh chuan ka fanu naupang zâwk chuan ka ke-ah min lo kuah reng chu niin. Ka zuk kûn hniam a, a mittui lah a lo parawl kuang lehnghâl. Ka va han lainat tak êm! Kei, a pa hian suangtuahna khawvêlah ka chênsan a, ka lo ngaihsak hman si lo. Choka lam ka hawi phei a, gas alh pâwl phêt phêt chungah chaw a lo inchhuang a, kan nu lah chuan purun zung a lo chan mawlh mawlh a, mi pawh en tha duh mang lo chuan thinrim deuhin min rawn melh leh zawk zawk thin a. Tap-a a tui herh hawah chuan antam a lo chiah lung a, dawhkâna a phone dah chu zawi tê têin a zaitir a. Khua a vawh deuh avangin AC lah chu a ON kher lehnghâl.

 

“A pa...” ti chunga ka ke a rawn pawh leh det det tâkah chuan ka fanu lam chu ka zuk hawi a. “Ni a sa,” a tih meuh chuan electric current êng nuam tak leh lum nuam tak hnuaiah awm mah ila, ka fanu chuan Pathian malsawmna ni êng lawm a châk tih ka hria a, inthiam lo tak chungin ka pawm kâng nawlh a, pâwnah chuan ka chhuahpui ta a. Kawmthlang te nu-fa kha ka zuk mitsîr hrâm a, hmeichhe naupang chuan a kawr hâk tur chu a lo sam kual dan dan a, thing pharh pharh chung chuan inah a keng lût ta a.

Read more »

Bethesda dîl kamah

Bethesda dîl hi Jerusalem-a awm a ni a. A hming awmzia chu ‘Zahngaihna in’ (house of mercy) tihna a ni. Bethesda dîl hi ‘beram kawngkhâr’ kianga awm a ni a, historian Eusebius (A.D. 330) chuan ‘berâm dîl’ (the sheep-pool) tiin a ziak.

Bethesda dîl hian hulhliap panga a nei a, (Johana 5:2) chutah chuan dam lo tam tak an mu a. Damna beiseiin ni an vui liam thin. Bethesda dîl hi vantirhkohin a rawn tiphûl thin a, chutia a phûl laia dîla inchiah hmasa ber chu eng natna vei pawh ni se an dam viah thin.

He dîl kiangah hian mi pakhat; vanduai êm êm mai leh khawngaihthlâk tak, kum 38 lai dam lo chu a mu ve a; mahse, dîl a phûl changin midangin an luh khalh leh thin. Chuti chung chuang kum tam tak chhûng chu beidawng loin a lo nghâk ngat ngat tawh a ni.

Isuan a hmuhin “Tihdam i duh em?” a ti a. He dam lo hian dam a duh ang tih chu kan hre theuh awm e. Mahse, Isuan a zawt kher a. Hei hian kan duhthlanna pawimawhzia a tilang chiang hle. He dam lo hian ‘Duh e’ tia chhâng ta mai lo chuan tui fâwn chânga midangin an pên thlâk khalh thu-in a chhâng a. ‘Ka duh e’ ti lo mah se, Isuan a duhna kha a hriatpui êm êm a ni. Chutichuan, kum tam tak beiseina nêna a lo nghah tawh ang ngeiin a awngphah a la a, ke-in a kal ta a.

Natna veiin kum tam tak i lo inenkawl tawh a ni thei. Harsatna leh mangannain a tlâkbuak che a, hun rei tak chhûng beidawngin i kun tawh pawh a ni thei e. Bethesda dîl kama dam lo pawhin kum 38 lai damna beiseiin a nghâk a, a tâwpah Isuan damna a pe ta. Doctor chi hrang hrang rawnin damna i la chang lo a nih pawhin beidawng suh; Isua a awm e.

Rilru hrehawm takin i damchhûng hun i hmang mai dâwn em ni? I buaina kha Isuan a hria a, i manganna kha a hriatpui che. Isuan “Tihdam i duh em?” tiin min zâwt a. Kan duhthlanna chiang taka kan hrilh erawh a tûl thung. Taksa damna mai bâkah rilru leh thlarau damna neitu chu Isua a ni. Bethesda dîl kama kan mu hi min chhûn pelh mai dawn lo. Min rawn pan a, min rawn en a, damna min pêk ngei a tiam. A hnenah chuan kan harsatna leh manganna te hrilh ila, kan buaina zawng zawng pawh i thlen ang u. Min tanpui a intiam si a.

A hnu deuhah Isuan chu dam lo chu biak inah a hmu leh a. Helai thu hi ringtute tan a pawimawh hle. Isuan min tihdam hian keimahni duhna lama kal mai loin kohhran kan bêl tlat tur a ni a. Biak inah Pathian chibai bûkin kan kal thin tur a ni.

Read more »

Misual leh mi tling lote thlangtu Pathian

 

 

A tira Pathianin lei leh vân a siam lai khân thing leh mau, ramsa leh chunglêng sava zawng zawng te kha famkimin a siam a. Ama anpuia Adama a siam kha mihring hmasa ber leh famkim awmchhun a ni. A kawppui Evi pawh kha Pathian hmuhin famkim tho a ni.

Suala tlûkna a lo awm khân mihring chu Pathian laka mi hrang niin kan felna leh tlinna, thatna leh famkimna chu tihchhiata awmin mi tling lo leh bawlhhlawh kan lo ni ta.

Sual sualna hi hria ni ila tu nge sual duh ang? Thatna thatzia pawh hria ni ila, tu nge hnung chhawn phal ang? A ni tak e, finna rilzia leh dawhtheihna ropuizia hi zir fo kan ngai; pass chhuak erawh tlêm te an ni si.

Pathian hian hre reng chunga tisual leh hre loa tisualte pawh ang khat renga a hrem si chuan sima ngaihdam dîltu chu ang khat rengin a ngaidam bawk thin. Kristian tha ni tur chuan famkimna nun nei tura ni tin hmalam pan zêl a ngai. Famkim lohna khawvela famkim tum chu hah chauh kan hlawh ang tih erawh a hlauhawm hle. Mahse, famkim dawn lo tih inhre reng chunga famkimna nun neih tuma bei talh talhtuten fak an hlawh thin. 

 

Kan hloh hi hlêpa chhiar nachang kan hriat loh chuan engkim mai hi hahthlâk leh ninawm a chang mai thin. Mi tha, mi tling, mi tlâk, mi famkim te chauh hi Pathianin thlang dawn ta se, kei zawng mai an pâra ka awm hma hauh pawh khân ka tla sa asin.

 

“Sual nei lo chuan deng rawh se” tih ang khân mi tling te chauh hian Pathian rawng bâwl dâwn ta se, uire nu ang mai khân kan kiansan mai lo’ng maw? Pathian thatna leh ngilneihna hmu chiangtuten fak an ning lo fo mai hi an demawm hran lo e; an hmu chiang êm a ni.

Pathian mi hman te hi ‘tling’ leh ‘tha’ nia inhria an awm ngai lo ang bawkin tling lo leh fel lo, tha lo leh lâktlâk loh tak tak te an ni fo mai hian khawvel mit a tikham fo. A ropuina leh sânna zawnga teh dawn chuan Pathian mite hi zahpuiawm an ni châwk.

 

An ropuina leh mawina chu Pathian a nih miau avangin khawvel mite lakah tlâwm hle mah se, Pathian lakah chuan an hlu-in an mawi a ni. Khawvel thila ropui te hi Pathianin a hnâwl a ni ngawt lo a, thinlung lama mi tlâwm te hian hnehna an chang fo thin. ‘Lalpa ka lâwm e’ tih nachang kan hriat hian Lalpa chuan “Ka beramte châwm rawh” tiin min sâwm thin a lo ni.

Read more »

Isua leh Nikodema

 

Kalhlen Kût hmangin Isua chu Jerusalem-ah a awm a. Thilmak tam tak a ti a, mipuiten amah ringin an zui nasa hle. Zanah a zirtirte nên an awmho laiin Juda-te hotu pakhat (ruler of the Jews) Nikodema a lo kal a. An sawi dânah phei chuan roreltu pawimawh tak a ni awm e.

Nikodema hian Isua a ring hle a, “Pathian hnên ata zirtirtua lo kal i ni tih kan hria; Pathian an chunga a awm loh chuan heng thilmak i tih ang hi tuman an ti thei lo ang,” tiin a sawi hial a ni. Nikodema hian Isua hi Pathian fapa/tirh a ni tih a ringhlel hauh lo.

Amaherawhchu, Isuan “Tu pawh an pianthar loh chuan Pathian ram an lût thei lo ang,” tiin a lo chhâng a. Isua chhânna hi Nikodema tân chuan hriatthiam a har hle ang. Ani, Juda hotu, Temple-ah te lo zirtir a, ro lo rêl tawh thin; mi fel tak, mite fak hlawh leh entawn tlâk tan chuan a hrilhhai thlâk hle ang. Chu mai pawh ni loin mi tam takin Isua an rin loh laiin ani chuan a ring thlap bawk.

 

“Pathian chu pakhat a ni tih i ring a ni maw? I ti tha e; ramhuaite pawhin an ring a, an khûr thin asin,” (Jakoba 2:19) tih ziak kan hmuh angin mi hian Pathian hi an ring a, an ringhlel hauh lo. Amaherawhchu, heta rinna chauh hian chhandamna a thlen chuang si lo.

Nikodema nun atanga kan zir tur pawimawh tak chu Isua hi kan rin ringawt hian chhandam kan ni lo a, thlaraua piantharna kan chan a ngai. Nikodema’n Isua a ring a, ramhuaite pawhin Pathian an ring a; mahse, chhandam an ni chuang si lo.

 

Kristian chhungkua atangin kan seilian a, kan Kristianna hi pian ken a nih miau avangin piangthar emaw intih mai awl tak a ni. Naupan têt atangin Pathian thu kan inzirtir a, Isua chanchin kan hre bel hle thin. Amaherawhchu, heta hriatna chauh hian vanram min hruai thleng dâwn si lo.

Misual bera kan ngaih te pawh hi zâwt ila, Isua ring lo fa an awm hauh lo ang. A rin hi chu kan ring a; mahse, a taka chan tur a ni thung si. Isua hi Pathian fapa a ni tih ringhlel hauh loa kan nun kan hman ngawt hian Pathian lâwmna a thlen lo. Rinna chu thiltih tel lo chuan thi a nih ang ngeiin kan rinna chu piantharna chan nân kan hmang tur a ni.

Read more »

Fail-in bul ka tan

Mite angin nun ropui leh chhuanawm nei mah suh ila. Zah fâkah lu êm chhum suh sela, chapo lohna turin inngaihtlawmna chuan min tlâwm lul rawh se. Chhuan tur nei ni ila Isua chauh hi ka chhuan tur a ni si ang.

Hlauhawm tak leh mak taka siam ka ni si a (Sam 139:14) tiin Sam ziaktuin au-pui bawk mah se, kei zawng chuti teh uala hlauhawm ka ni hran lo a; chutih teh vaka mak pawh ka ni hek lo. Pathian min siam dân erawh a danglam bîk a ni tih hi ka pawm hmiah. Chumi avang chuan chakna ka nei a, min siamtu fakin a hnênah lawmthu ka thlen fo thin.

Kan nun bul tan dân hi a pawimawh êm êm a. Thenkhat chu duhawm leh chhuanawm tak a nih laiin thenkhat erawh zahpuiawm tak te pawh a ni mahna. Kei ngei pawh ka nun bul tanna chu a chhuanawm lêm loh hle. He thu ka sawi dâwn apiang hian insitna leh zahna hian thian atân min sâwm châmchi a, ka pawm châng te pawh a awm fo nia!

Anganwadi ka exam a, exam ka hmachhawn hmasa ber chu ka FAIL ta! Upate an nuih lo za lo sela, kan hunlai kha chuan anganwadi pawh a fail theih miau alawm. Ka zak bawk si, tihngaihna hre bawk si lo kha hrehawm tak a ni.

Ka nu nên kan zirtirtute inah kan lêng a, pass kan dîl ta! Naupang tê ni mah ila ka mitthlaah a châm reh thei lo. Min lo phalsak ve ta hlauh mai. Zak chung chungin pâwl 1 ka kai ve ta.

BA thleng tluang takin ka zir a; mahse, harsatna hian ka nunah kian ni rêng a nei lo a, buaina hian kan inthian thatna a tuai thar zêl si. BA 1st year chu vawi hnih teh tlawng ka fail leh ta! Beidawnna hian min kherh nasa viau mah se, ka nunah luhtir ka duh ngai lo a. Chuti ni suh sela, Beiseina Rûn hi ka lûm thei hauh lo ang.

‘Bei nge sei rûn dung’ tih chu thupui berah neihin ka han bei leh ta tâng tâng a, tunah zawng mite phâk lêm lo mah ila, rual pâwl pha tâwkin ka lo awm ve thei ta. A ropuina sawi tur hre lo mah ila, a lawmawmna erawh sawi tur ka van hauh lo.

Ka nun hi hlawhchhamna nên a inhne reng a, beidawnna nên a insi reng a ni. Ama’rawhchu, hlawhchhamna leh beidawnna hi ka inhnehtîr duh ngai lo a. Hlawhchhamna a lo len apiangin hlawhtling turin ka bei nasa zual sauh a; beidawnna a lo hrân apiangin beiseina nên ni thar ka chhiar fo thin. Fail-in bul tan mah ila, pass chungin ka hâwng si.

Pathian ta ka nih hnu pawh hian Pathian lakah ka fail ta fo mai. A duhzawng ti turin min hrilh a, a thu zâwm turin Bible hmangin min be thin. Mahse, ka fail zêl si. Chakna ka neih theih nân min tanpui a, huaisenna leh taimâkna ka neih theih nân min awmpui thin. Chuti chung pawh chuan he hringnun chak lo leh dawizep, thatchhia leh rethei tak hian ka la fail zêl si. Hemi avang hian beidawng ni ila, lui kawrah berh hnêng hnuanga ka leh châng a tam ang.

Pathian laka fail thin ni mah ila, Ani chuan kan pass theih nân min puih a hreh lo a, beiseina thar kan neih theih nân min kalsan ngai lo. Ni tin fail mah ila, ni tin pass tura kan beih a tûl si. Pathian hian pass reng turin min beisei lo a, fail chung pawha beidawng lo a, pass ngei turin min beisei zâwk a ni.

Read more »

Kum tharah thil thar tel loin

 

 

Kum hlui ngaih mah a nat chuan kum thar zûn phurh chu a khîn viau ta ve ang. He dai ngai loh ram rehah hian ni tin hniak kan hnutchhiah leh dawn a. Khawi hi nge tûr pai hlo ni a, khawi hi nge damdawi pai tih tu man kan hre si lo. Naktuk mai ni lo, zanin mai pawh hi kan âr-khaw-thim-dai lo thei si lo.

 

Kum a thar apianga kan lo upa ve zêl te hian hlimna tam zâwk min thlen sela duhthusam a nih tehlul nên Pathian tel lo chuan phurrit belhchhahtu mai a ni si. Panlai nun hlimawm mitthlaah a châm a, enghelh nei loa tual kan chai lai te kha liam mai atan zawng a uiawm teh e.

 

Thenkhat chuan ‘kum tharah rilru thar nên’ kan ti a, ‘kum tharah chumi chu sim ka tum tawh ang’ kan ti fo. He intiamna hi kan hlenchhuah theih phawt chuan thil tha tak a ni. Nimahsela, pachhe-kum-tiam ang mai kan ni ang tih erawh a hlauhawm hle.

 

Thuhriltu-in “Ni hnuaiah hian thil thar rêng rêng a awm lo ve,” (1:9) a lo tih angin thil thar hi zuk awm hauh lo a. Kan intiamna leh hmasawn kan tumna te hi a nihna takah chuan kan neih sa reng kha a ni. A tha lo zâwk kan tih tlat avangin a tha zâwk chu a tawm-im ta tlat mai a ni.

 

Thil tha lo tam tak kan tih hi a tirah chuan tu man kan ti lo. Chu kan nun thianghlim tak chu kan nei sa reng a, hman chhuah mai tur a ni. Thil tha tihtur kan hriat ang apiang erawh a aia nasa zâwka tih kan tum tur a ni bawk ang. He kum tharah hian thil thar danglam tak tih tum kher loin kan neih sa reng kha a nihna ang takin hman chhuah i tum zâwk ang u. Chutichuan, keimahnia sual bet tlat te chu a tawm-im ang a, a ral mai dâwn a lo ni.

Read more »