New Year Resolution

Kum 2011-in malsawmna leh duhsakna tam tak nêna kum 2012 chibai a bûk a; kan la tawn ngai loh hun an inhlan chhâwn lai khân, mi a zawnga chên beh leh hriat hlawh lêm lo hian kum thar thiltih tum (New Year Resolution) ka siam ve a. Mite chuan thiltih tum tam tak an dah maithei; kei erawh chuan ka beih fat fat a, ka tihhlawhtlin theih tûra ka ngaih thil 3 chauh ka dah a.

Ka ṭhian pakhat chuan “Heti ang thil hi a ṭûlna ka hre lo, thil ho tak niah ka ngai” a tih ve teh tlat chu. Ni e, mi ṭhenkhat tân chuan a ho maithei a, a ṭûlna pawh a awm kher lo maithei bawk. Mahse, kei erawh chuan he thil hi ka ngai pawimawh a, ka hmang ṭangkai ṭhin hle. Kum a lo thar a, a ngai te bawka awm leh ai chuan hmasâwnna/thiltih tum ṭha zâwk neih a, chumi hlen chhuak tûra theih tawp chhuah chu thil ṭha tak niah ka ngai a, ṭhan lenna kawng niin ka hre ve tlat.

Kum 2013 lo thleng tûrah pawh hian ‘thiltih tum’ fel tak pahnih ka nei leh tawh a. Kum 2012 leh 2013-in hun an inhlan chhâwn hunah ṭawngṭaina nên ka tihhlawhtlin ngei theih nân Pathian hnênah ka inhlân leh dâwn a ni. New Year Resolution hi in ti ve ṭhin maithei a, in ti ngai lo pawh a ni thei e. Ka sawi duh tak chu, he thil hi a ‘ṭha’ a ni tih hi. Tum fel tak neih a, kum khata ni 365 chhûng hun han hman chu nun hi a pelhe tak tak thei lo. Tin, thiltih tum kan nei a nih ngat chuan ‘tihhlawhtlin’ hi kan tum nghet tlat tûr a ni. A hlawhtlin theih nân chuan kan chakna zawng zawng pawh kan hmang mai tûr a ni. Kei ngei pawh kumina ka thiltih tum 2 ka hlenchhuah hnu-in pakhat chu hmân ni lawk khân ka tihlawhtling ve thei chauh a ni. Ka tihlawhtling thei vek hi ka lâwmna a ni.

Short term resolution a ni tih erawh hre reng ila. Tûn aṭang hian i lo ngaihtuah lâwk ang u. A dâwna inngaihtuah chawp chuan thil ṭha tak ngaihtuah chhuah a har teh asin. Ka sawi tawh ang khian kum 2013-a ka thiltih tum chu tûnah hian ka ngaihtuah fel thlap tawh a. Kum 2013 khian min nghâk vâng tawh a ni. Ka lâwm e.

Read more »

Krismas leh a vau tumbu

Thuhmahruai

Kan hma lawkah Lal Isua pian champha phâk a lo thleng leh mai dâwn a. He hun hlimawm leh lawmawm êm êm hi mi tin maiin âm takin hman kan duh a. Chutih lai erawh chuan he hun hian ṭahna leh lungngaihna a keng tel ve châwk thin. Thlarau lam chu sawi loh tisa thiltihtheihnain ro a rêl châng a va tam ṭhin tak êm!

Lal Heroda iangin

Lal Isua lo pian laia lal Heroda buai phili zia kha kan hre vek âwm e. Ani chuan khandaihin chibai bûk a tum a, remna lo thlenna niah khân manganna leh ṭahna a thlentîr thung. Lal Heroda ang maia he hun lo thlen dâwna buai phili chûk ṭhin hi kan va tam tak êm! Ṭhenkhat lahin remna aiin buaina leh harsatna thlentîr kan tum fo. Krismas lo thleng tûr hi Lal Isua aiin Setana hian a nghâkhlel zâwk ang tih hlauhawm tak a ni. Police lam pawhin nasa takin ṭan an la a, vêng tinah duty kan indah leh ṭan tawh hi. Hei hi maw Remna Lal lo piang tûr kan hmuah dân chu? Eng vangin nge heti anga Lal Isua lo piang tûr kan hmuah tâk mai? Mi tam takin he hun hi remchânga la-in hlim hlawp nân leh sual tih nân an hman ṭhin vang a ni. Chu ngei chu a lo ni Isua mittui titlatu leh Setana nuihtîrtu chu. Chuti chung chuan “Isu ka hmangaih che” kan la ti ṭhin tho chu a ni si a!

Mahni ṭânghma haiin

Beramputen Lal Isua lo piang chibai an bûk dâwn khân an sumdâwnna (beram vên lai) chu kalsanin hmanhmawh takin an kal nghâl sawk sawk a. Keini erawh chuan he hun hi remchânga la-in sumdâwngte pawhin an thil zawrh te a man an chhiar sâng a, hlâwkna tam zâwk hmuh an tum ṭhin. Midangte tâna malsawmna hun ni âwm tak si hi mahni ṭânghma haiin hlâwk nâna hman kan tum fo. Malsawmna thlenna hun hlimawm takah hian rûkrûk, uchuak taka thil man chhiar, ruihtheihthil chhêk khâwl, nulât tlangvâlna leh hlim hlawpna chi hrang hrang dah ṭha-in thinlung takin Lal lo piang tûr hi i hmuak ang u.

Khulbûk vêngtu iangin

Khualbûk vêngtu khân khualbûkah mi tam tak a lo luhtîr tawh avangin Isua pianna tûrin hmun ruak a nei tawh lo a. Khualbûk vêngtu ang mai hian mi tam tak chuan khawvêl thil tam tak keimahniah kan la lût a, kan ngaihtuahna leh duhna te hian kan thinlung a luah khat a, Lal Isua tân hmun a awm lo fo ṭhin. Tûn ṭum Krismas-ah erawh hi chuan Lal Isua tân hmun ṭha ber kian ila, kan thinlungah hian i pian nawntîr ang u. Krismas dik tak hmang lo hian ṭhenkhat hi chuan a vau tumbu hi kan khawrh fo ṭhinin ka ring a ni.

Hnai hle mah se...

Krismas dik tak hmang tûr tân chuan a hun chu a hnai tawh hle a, kâr khat lo liam a awm tawh lo. Mahse Krismas dik tak hmang lo, a vau tumbu khawrh a, a bul vêla nawm chen nân leh hlim hlawp nân chauha hman tum tân chuan Krismas lo thlen hun tûr chu la hla tak a ni. Kan thinlung lamah Krismas hi a lo thlen hmasak phawt a ngai. Chu chuan pâwnlamah rah a rawn chhuah chauh dâwn si a.

Zalênna

He hun lâwmawm hian mi tin tân zalênna a rawn thlen a, zalên takin hun kan hmang ṭhin. Kan zalênna erawh kan hmang ṭha em tih mahni ṭheuh inzâwt ila a ṭha hle ang. Zalênna hman sual avangin mi tam takin harsatna an tâwk ṭhin a, thihna thlengin an tuar ṭhin. A bîkin ṭhalaite tân he hun tluka nuam leh hlimawm hi a awm kher lo vang; amaherawhchu kan ṭhatlai hun kan chen lai hian kan chungah Pathianin ro a la rêl dâwn a ni tih kan thinlung phêkah kan ziak tlat tûr a ni. Zalênna hi hman sual a nih vaih chuan sual lian tak tih nân duhthusam a tling a, a ṭha zâwnga hman a nih erawh chuan rah ṭha tak a chhuah ve thung.

Engtin nge kan inbuatsaih?

Krismas inbuatsaihna chungchângah hi chuan mi tin tihdân leh ngaihdân a inang vek kher âwm lo ve. Lal Isua lo pian hun, chhandamna tûra rahbi hmasa a nih avangin nasa taka inbuatsaih hi chu a phu ve hrim hrim. Hâlpuah leh puak thei thil chi hrang hrang kan khap te hi khawtlâng him nân thil ṭha tak a ni. Chuvang tak chuan kawng dangin nasa taka inbuatsaih hi kan tihtûr niah ka ngai. A ropui thei ang ber leh a chhuanawm thei ang berin i inbuatsaih ang u.

Khaw nge i fate?

Krismas leh kum thar vuak vêtah hian nu leh pa tam tak chu tui takin an mu kher lo maithei. Eng vanga hêng thil duhawm lo hi lo thleng ṭhin nge? Fate tlat hrantîr hi thil ṭha ber a ni kher lo thei. Chhûngkuaa hman hi thil ṭha leh hlu ber a ni fo. Kan fate zalênna kan pêk nasat lutuk chuan a hnuah rilru natna leh inchhîrna a lo thleng palh thei. Kumin Krismas chu chhûngkuaa hmang ngai lote pawhin chhûngkaw kimin i hmang ang u aw.

Thilpêk

Krismas a lo thlen hian tam tak chuan mahni inhaivur a, mahni mawina leh nawmna kan zawng nasa hle ṭhin. A mawh lo ve, theih ang tâwka nasain he hunpui hi kan lâwm tur a ni a, kan inbuatsaih bawk tûr a ni. Amaherawhchu, Lal Isua lo pianna hun, van malsâwmna leh thilpêk hlu ber, a thlâwna kan dawnna hun a nih ang ngeiin midangte tâna kan sum leh pai leh theihna pêk chhuah ve hi Krismas hman dân a zawnga ṭha leh hlu ber a ni fo. “Lâk aiin pêkin lukhâwng a nei zâwk” tih thu tihlawhtlingtuah ṭan vek i tum ang u.

Thlarau vs Tisa
Tunhmaa Soviet Union (a keh chhiat hma) kha Krismas vuakvêt lawmnaa thihna thlen nasat berna ram a ni. Communist an ni a; mahse, nasa takin Krismas an lâwm ṭhin. Kristian chauh ni lovin sakhaw hrang hrangte pawhin he Krismas hi nasa takin an lâwm ve ṭhin. Chu mite tih ang maia a hlimhlawp leh huau huau zâwng ngawt ngaihtuaha kan inbuatsaih chuan kan tum kan ṭhelh nasa hle ang. Krismas kan lawmna chhan dik tak chu thlarau lam inbuatsaihna a ni tûr a ni.

"Ka thinlung ram Kaisar lalnaah hian,

Bethlehem tlângpui rawn din la;

I tân ranthlêng rawn hûng leh la,

Tah chuan lo chêng ang che."

tiin mi tin hian a thara kan thinlunga Lal Isua pian nawntîr leh vek tûrin chhiartu zawng zawngte Krismas duhsakna ka hlân a che u.

Read more »

My Memory

A ni, hmânah chuan naupang mai ka la ni a. Khaw khat naupang hmêlṭha leh fel ti-a sawi huai huai ka nih ngai ka inhre lo. Tûn thleng pawh hian min la sawi ta lo fo. Themthainu mawngtawlh kha kan lâwm êm êm ṭhin. A chhan ni ber âwma lang chu backward hi thil awl tak a nihzia hriatchian nâna Siamtu min zirtirna te pawh a lo ni mah na. A bâk chu ka hre mumal tawh lo.

Tlangvâl ka lo ni, puitling erawh ka la ni si lo. Eng nge a awm zia? Eng tik kum nge kha? Khawi hmunah nge kha? Tu nge a hming kha? Zawhna, zawhna, zawhna... Engkim mai hi zawhna hlîr a ni. Kum la tam lo mah se question mark (?) hi thluakah, mitthlaah, mumang lamah chen hian zuk inrawlh a.

Thluak thâwl, dul kiar, châwn sek, pumpui chak, ṭawngthei phian, zei hauh lo te pawh hi khawvelah hian kan lo awm ve a. Mi nuih tûr ringawt pawhin piang ve mah ila hlimna chhete chu ka tawng ve leh zauh ṭhin. Hnunglam aṭangin min nuih mah se ka pawi ti lo, hmu thei miau hek lo i. Hmalam aṭang chuan min han nuih na se zawng, ka kuttum; dinglam thlânmual, vei lam damdawi in hmang hian an chaldârah ngei buaina ka siamsak ngam ta lo a nih leh ka kut zungchalin an chalah chil ka hnawm ngei ang maw le.

Thla a liam a, ka memory hian a hna thawh tûr rêng a thawk lo va, save awmzia rêng a hre bawk hek lo. Hetiang thluak han rûla raw neih ve mauh mai chu leh! Lû chang a lian a, thluak erawh a thâwl mai ni lovin a awm te pawh hi a lo awm lo mai te hi a ni ang e.

Chuti khawpa thil hriatna nei ṭha lo chu ka ni. Ṭhian kan inchhar a, “Ka hming chu...” tiin kan han inhrilh a. Keima hming êm chu ka theihnghilh lo, mahse minute a liama ka ṭhiante hming chu ka theihnghilh leh nghâl hmaks. A tûkah chuan a thara zawh nawn leh ka ngai ṭhin, ka ṭhiante an fel hlauha ka zawh peih chhûng chu min hrilh nawn zêl mai ṭhin. Mahse, ka beidawng duh mai lo, ka lehkhapuanah ka ziak a, ka chhiar ka chhiar hnu-ah chuan ka lo hre ve leh mai ṭhin.

Chuti khawpa nikhua lo chu ka ni. Engtin nge MA ka lo pass ve theih le? Ka fin loh ang ang hian examinar te paw’n min khawngaih te pawh ni fahmiang. Ka zirlaite hi a ziahin ka ziak tlauh tlauh ṭhin. Ka memory hi chak lo viau mah se a hunlai na na na chuan thil hi ka hre ve zung zung zêl. Mahse a hnu lamah hi chuan eng ual ka ang ngai lo. Chuvang tak chuan alawm mi hnunga arbawm ka khai ṭhin. Mahse maw, ka beih hahna avangin an hmaah, an mithmuhah ngei chu arbâwm aṭang chuan ârṭhum duhawm tak tak ka chhuahtîr ṭhin.

Sakhmêlah dâr a zâm lo va, thluakah lah hriatna a châm hek lo. Nupui tur lah sawrkar sem hun nghâk ngawt dâwn ila, khua reiah a nih hmêl si. Mahse, hei erawh ka chiang; A fapa meuh pawh min pe phaltu chuan tribal nula pakhat na na na chu min la pe ve êm êm ang tih hi!

Kan heti ve mai chung pawh hian hun hian châwl ta nge ti chuang bawk si lo. Tar lam kan pan a, kan hlui tulh tulh lehnghâl. Thluak a ṭhang lo va, dul erawhin appointment a hmu hnem tulh tulh si. Pian a bu-ṭu a, kan iaiawm sûng tawh mai si. Sawi leh sêl a tam a, thawh theih erawh beitham tak a ni lawi si. Nimahsela, kei zawng ka special teh mai a nia, ka ngaihtuah buai peih lo va, hriat reng duh mah ila ka theih miau loh avangin hriat reng atân ka ît buai duh ta lo.

Engtin nge ka zirlai zozai kha ka pass theih tih min zâwt maw? Heti hian ka chhâng ang che u – ‘Thil rêng rêng hi a hun dik taka tih chuan a lo hlawhtlin theih zêl a ni’ tiin.

Read more »

Thil Thlâwn Pêk

Zing ṭian kâwl ên tûrnipui lo sâ,

A vul ngei e kan sawmfâng;

Pâr tin tlân sirva ten zai lo sa,

Nau ang nui lenrual nau fa.

Tlângtin chuan run rem zalêng zawngte,

Khuanu zârah lâwm na ngai e.

Chhermei kan dêt ne maw vangkhuaah,

Boruak thiang tu’n lei hek lo;

Vân malsawmna a ni e, awi a,

Hringmi lêngten kan hai fo.

I lei rosum tam na ngai maw e,

Lei zo hian i mawi nge maw le?

An hnah tui leh buhchangrum tlânin,

Siktui thiang i lo dâwnin;

Hre ve che maw malsawmna Pathian,

Kan lo ni e ‘Dawngtu-lian’

Thil thlâwn pêka ropuiber mai chu,

Kan tân i lo piang Lal Isu.

22122011

Read more »

Hausak i duh chuan rethei hmasa rawh (short play)

(First prize in Govt. Aizawl College Literature Club Short Play Competition 2008)

A changtute

Awmtea : Tlangvâl rethei, a taimâk êm avanga lo hausa ta

Zara : Awmtea ṭhian

Rina : Contractor hausa

Siama : Bank Manager

RS-a : Fiamthu thiam  

Lan I-na

Tlângau : Mi hausa tak chanchin kan thlîr ho dâwn a. Mahse kan zavaiin retheihna awmzia leh hausak dân thurûk chu kan thlîr ho hmasa dâwn a ni. Hausakna rahbi chu retheihna hi a ni a, nuih dâwn chuan ṭah hmasak phawt a ngai ṭhin.

Awmtea chu a in luah, tla bal tawh tak, hnâwng churh mai leh vâwt ruih maiah chuan rilru buai takin a vei tawn chhên mai a. A ngaihtuahna chuan kil tin mai chu a dap vêl ruai a. Eng vanga hetia lo awm mai nge a nih? Sawi puitu a neih ve loh avang maia Bank Clerk hna pawh hmu ve lo chauh a ni a. A thiam thu-ah chuan ani aia lâk tlâk zâwk an awm a hre si lo.

Awmtea : Ka va'n hrethiam lo tak êm! 

(A kawngkaa Zara lo dâk pawh chu a hmu lo va)

Zara : Eng chu maw?

Awmtea : Uai! Ka rilru a buai lutuk a, ka mit a lo del a ni maw.

Zara : Khawvêl mihring hi chuan mit pakhat chauh kan nei asin. I ngaihtuahna kha i mit neih chhun chu a ni.

Awmtea : A dik khawp ang. Lo lût la, kha, ṭhutna saruh anga sak leh Himalaya chunga vûr ang maia vâwtah khân ṭhuthmun han rem teh.

Zara : I tum ruhzia lakah chuan saruh hi a nêm diai a, mahse hlawhtlinna chuan thli angin a thâwt khûm che em ni?

Awmtea : Zângkhua a la bungbu ve êm ang chu! Tûnah rih chuan a la ding ngîl êm a ni.

Zara : Tu nge thiam lo ber ang le?

Awmtea : An vaiin.

Zara : Bank Manager chauh a ni lo maw?

Awmtea : Chu zawng zêldin thu chauh a ni, mipui pawh kan ni. Sawipuitu tûr an rawn hruai vek a, an tidik lo sa tawh hrim hrim.

Zara : A nih tak chu maw le, tichuan... 

(RS-a kawngkaah a rawn zuang lût thut a)

Zara : Awh!

Awmtea : Hmeichhia chu ni ila, bengdâr keh khawpa ringin ka au ngei ang.

Zara : Mak ṭhin ngawt mai.

RS-a : Eng chu maw mak? In hmêl te hi alawm mak zâwk chu, en ringawt pawh hian mitthi dâr vuakna tling khawp chu in ni.

Awmtea : Teh duah che chuan, naktûkah Contractor Rina min hmuhpui ve la a nih chu a.

RS-a : Awi leh! Laiking rêp ang maia chêr saw maw? Ka hmuh saw chuan thlarau hmu ang hialin ka inngai ṭhin asin.

Zara : Naktuk dâr eng zâtah nge kal i tum? Ka kalpui ve ang che.

Awmtea : Chaw eikham, dâr sawm vêlah kal ila. RS, thawven ringawt pawh hi a ni lo, i ṭhianpa, mite zâra nung ve ṭawk ṭawk leh mite ṭhatna a zâra ei tûr leh bar tûr tlachham lo chauh leh vaihlenhlo ṭhenawm mai hi min ngaihtuah ve ta che.

RS-a : Ngaihtuah tuk e a, ka'n ngaihtuah chhin...

Zara : Tirawh RS, ṭin zâi i rêl tawh teh ang, sana pawhin a kâwk tam lutuk ta e.

RS-a : Ka rawn lût ve chauh va, pawi lo mai, in intithu hlawm si. (Sana chu rum takin a melh a) Sana te kerh kurh lah khi.

Awmtea : La awm ula.

Zara : Kan chhuak phawt ang e.

Awmtea : A nih leh mangṭha phawt mai u.

RS-a : Mangṭha le, mumang a zir zêlin aw. 

Lan II-na

Awmtea, Zara leh RS-a te chu Contractor Rina hmu tûr chuan an kal ta a.

RS-a : "I hlim ang u, Lalpa fakin..."

Zara : A va han hun lo tak êm!

Awmtea : Zai mai mai teh se.

RS-a : ...Kan tlantu kan Pathian fakin...

Awmtea : RS, a tâwk tawh e, hei kan thleng ta. Ka lût ang a, pâwnah hian min lo nghâk ang che u.

RS-a : Khua a lum bawk si a, kan Contractor Babu-a chuan a kawr te kha a lo phelh palh hlauh ang e. Chêpa rêp silfai ang maiin a tle fîp ral mai ang.

Zara : Ngawi mai mai teh, i hlauh êm kha. 

(Room-ah chuan Awmtea chu a lût ta a)

Awmtea : Ka lo lut thei ang êm?

Rina : Lo lût rawh...ṭhu teh, eng nge i duh?

Awmtea : Ka pu, eizawnna bul ṭan nân sum leh pai pûk tûr ka mamawh a, ka rawn dîl dâwn che a ni.

Rina : Eng eizawnna nge?

Awmtea : Organic Farming.

Rina : I taima tak tak em?

Awmtea : Thatchhia min tih chu ka la hre lo.

Rina : Eng zât nge i mamawh ang?

Awmtea : Nuai khat chuan bul ka ṭan theih ka inring.

Rina : Aw le, lo va chhuak la, nihnih hnuah i rawn ngaihven leh dâwn nia.

Awmtea : Aw le, ka pu. 

(A chhuak a)

RS-a : A lo ṭhen ṭha em?

Awmtea : A mitmeng chu khawdur ang maia hlauhawm a ni.

Zara : Eng nge a an dâwn?

Awmtea : Niktipah ngaihven leh a ngai ang.

Zara : A lawmawm lamah ngai ang. I kal phawt teh ang u. 

Lan III-na

Ni hnih hnuah chuan... Zara chuan Room pâwna ṭhutnaah chuan a ṭhianpa chu a lo nghâk rân mai a. Awmtea chu a lo chhuak a.

Zara : Kan nui dâwn nge kan ṭap dâwn?

Awmtea : I pa hi thi ta se i nui thei dâwn em ni?

Zara : Ka rin ang a va ni lo ve.

Awmtea : Mihring chauh ni lovin khawvel pum pui hi ka tân chuan a nunrâwng êm a ni.

Zara : Ngawi teh, i kal phawt ang. Rom khawpui pawh a panna kawng khat chauh a awm hleinem. He hringnun lawng hi ding lam leh vei lamah a thle tawn reng ṭhin alawm. Tuifâwn hlauhawm kârah hlei hlei hian alawm lawng chu kar nasat a ngaih ṭhin.

Awmtea : Kan kar poh aniang chu.

Zara : Lungngai suh, a nuna ka nun chhûng chu eitur i tlachham bîk lo vang. Sum leh paiah chuan ka zêm len bîk lohzia i hria a, mahse ka pui zêl ang che.

Awmtea : Ka ṭhian i ni hi chu vân Angel-te pawh khian min thîk hial ta ve ang.

Zara : Chutiang chiah chu nang pawh hi i ni. 

(An chhuak dûn ta a) 

Lan IV-na

Tlângau : Ni leh thla a ral a, kum a lo vei a, hunin chawl lo va khawvêl a herpui zêl tâkah chuan kum tihtham fe chhûng chu Lal pian hun an lawm leh tawh a. U-a-ma pawh a liam hnem leh ta hle mai. A tum a tlawlh zêl tâkah chuan Awmtea chuan kut hna hrang hrang a thawk kual a. A taimâk êm avang leh a hna a mâm êm avangin mi duhsak a hlawh hle a. A âwl hman meuh lo a ni. A kut a themthiam bawk a, rei loteah mistiri ṭha tak a lo ni chho ta a. Nikhat chu...

Helper 1 : Ka pu, thing hian a daih dâwn lo tlat, ka va lei belh dâwn em ni?

Awmtea : I hna a laklawh êm mai, midang kal tîr zâwk mai rawh.

Helper 1 : Aw le. Thing hi va lei belh teh u.

Helper 2 : Ka pu, en teh.

Awmtea : Eng nge ni ta hluah che chuan?

Helper 1 : Iau! A va ṭha êm!

Awmtea : Kan hna tluka hlu leh ṭha hi a awm lo.

Helper 2 : En ve mah teh, ka pu.

Awmtea : (Buh deuh nuai chung chuan) A...a...nih saw.

Helper 1 : Chhawkhlei pâr meuh pawh a lakah chuan a chul rawp thei ang.

Tlangval : (An ṭawng hria chuan an bulah deuhsawh takin a rawn kal phei a) Teh duah che chuan, nangni ho lo sawi ve phâk a ni lo. In hna kha hre ta che u. Saw tiang nula te chu a melh pawh in zak lo'm ni? Mi thil siamtu in nih kha, zahna hian a thlawh bosan che u em ni?

Awmtea : Hna i thawk ang u. Tlangvâl, kan tih loh tûrah kan mit kan lo lên a, i mit a kham tih ka hria. Min ngaidam la, i mit kham khawpin han thlîr ve teh.

Helper 1 : (Ama hriat tâwkin) Inti sâng satliah ringawt, nu leh pa thawh chhuah sa ringa inpen parh ve mai mai. Ka ngaisâng therte lo.

Helper 2 : (Zawi sapin) Taimâkna dârthlalangah chuan inen sela chu thlâ a nei chaurau ve ngawt ang chu!

Awmtea : I thawk leh tawh ang u.

Lan V-na

Tlângau : Rilru nei taka hna a thawh avangin a pawisa chu Bank-ah te dahin a nung tâwk chauhvin a khawsa a. A tâwpah zawng zângkhua chuan a bungbut hnan ve ta a. In ṭha deuh mai a sa a, a châk ang ngeiin Organic Farming chu a siam thei ta a. Huan acre 500 vêl laiah chuan thlai a chîng vek a. Thawktu 100 velin ni tin hna an thawk mup mup reng a ni. Pachhia leh retheite tân hna thawh tûr tam tak a lo pe thei ta a ni. Mi taima tak a nih avangin hna a thawk ve reng a, a \hu âwl mai mai ngai lo.

Bank Office-ah

Siama : Awmte, hmâna i hna dîl kha eng vanga hlawhtling lo nge nia i inhriat?

Awmtea : Sawipuitute avangin.

Siama : Thiam loh min chantîr na nge?

Awmtea : Chantir lo ve. Mi tin khân sawipuitu rawn hruai lo ta se, a ṭha ṭha i thlang mai ang chu.

Siama : A dik khawp mai. Tûnah chuan i lo hlawhtling ta êm êm a, i hlawhtlinna thurûk min hrilh thei em?

Awmtea : Taimâk leh hna thawh hi a ni. Thawh tûr awm chauhva thawk lovin, thawh tûr hi ka zawng zâwk ṭhin.

Siama : Ka lawmpui lutuk che. Nang ang hian ṭhalai tam tak hian hna hi han thawk ve se, tu nge rethei bîk ang?

Awmtea : Tu mah. Mahse tam tak chu kan hausa peih lo. A chhan chu kan rethei hmasa ngam tlat lo alawm.

Siama : A dik. Rethei mang lo va hausak thut kan tum a, a rah chhuah chu retheite pawhin an nuih zat mai ṭhin. 

(RS-a chu a rawn dâk dûk dûk a)

Siama : Lo lût ve mai mai teh.

RS-a : Barakhaih! Awi ah, ka pu, tihpalh. 

Siama : Nanga tihpalh te chu tihluih nên a danglamna a awm chuang hleinem. A na lo teih teih em mai.

Awmtea : Khaw nge Zara?

RS-a : A inthiar lawk a. A hmêl phu lovin zun leh êk a ngah phian.

Awmtea : Nang pawh i dan chuan bîk loh kha.

RS-a : Teuh nang, vawiin pawh vawi thum chiah ka la e!

Siama : E..e..e.. Vawi thum chiah maw? Kei ve vawi khat.

Awmtea : Kei pawh.

(Zara a lo lût ve a)

RS-a : I va hah âwm hluam hluam ve.

Zara : Teh ngawt che chuan.

Awmtea : I thlarau a lo ching phar nasa teh mai a nia.

RS-a : A ti mai mai a nih kha. Thil i ti laklawh tih ka sawi ringawt a nih kha.

Siama : Ni e, eng thu vak mah a sawi lo. I êk ngunzia te, zun leh êk i ngahzia thu te chu hahîpin a lo sawi vêl mai mai alawm.

Zara : (RS-a melh pahin) E...he...he... Nang tluka....

(An inûm chhuak a)

Awmtea : A nih leh kan phei phawt ang e. Kan inkâwm thei a, ka lâwm lutuk e.

Siama : Kei pawh ka lâwm e. I hlawhtlinna thurûk min hrilh a, ka lâwm tak tak a ni.

Awmtea : A nih mangṭha phawt le.

Siama : Mangṭha le.

Tlângau : Khawvêl pian tirh ata tawh hausakna leh hlawhtlinna bul chu taimâk hi a ni tih chu vân Angel-te pawhin an hai lo. Eden bawhchhiatna avangin hausakna chu retheihnain bul ṭan a ngai ta ṭhin a ni. Tu pawh hausak duh chuan retheih inhuam rawh se. Tu mah hausa sa-in khawvêlah hian an piang thei lo. Sum leh pai ngah hi hausakna a ni lo va, taimâkna, tlâwmngaihna, zaidamna, ngilngeihna leh hmangaihna te hi i neih chuan mi hausa i ni.

17112008

Read more »

First Love Never Dies

In dem ngawt thei bîk dâwn em ni? In tawn ni ve ta se, thiam in inchan leh tho lo’ng maw? Ka ṭhianpa pakhat chu a hmangaih (First Love) nên eng emaw harsatna avangin an inṭhen hlauh mai a. A hmangaih-i chuan hun eng emaw chen hnu-ah pasal a neihsan ta a. NIMAHSELA, fa pakhat an neih a, an fa pawh kum a tlin tawh hnu-ah a pasal chuan a thihsan ta hlauh mai. Eng thil nge lo thleng ta? Ka ṭhianpa chuan heti hian min hrilh “Ṭhianpa, kan chanchin i hre ve tawh em? ‘First Love can never die’ an tih hi a lo dik hle mai. Mite chuan min dem ang, mahse ka pawisa lo…” tiin.

Ka ṭhianpa chu kohhranah pawh inhmang tak, bial huap pawha nihna nei a ni a. Hna ṭha tak thawk a ni nghe nghe. ‘Hmangaihna’ ti-a kan iakpui ṭhin hi a lo mak mang e. First Love hlutzia leh thih theih lohzia min hriat chhuahtîr uai uai nia. Miten duh tâwka an lo sawpzi tawh, fanau hial chawia lo ṭûlpui tawh pawh iaina awm hauh lova kuangkuah a, “Ka la hmangaih reng che asin” an ti thei hi chu dem thu chêng suh, an awhawm hial zâwk in ti ve lo maw?

He thu ka hriat ruala ka rilrua hla lo awm chu –
“I’ll be there Anytime you need me
By your side To dry away
Any teardrops that you cry
And if he ever leaves you blue,
Just remember – I love you
And I’ll be there
Before the next teardrop falls”

Chutichuan, ka tum ramah ka khalh lût dâwn tawh teh ang. Mihring inhmangaihna leh induhna te hi chu eng emaw harsatna hrang hrang avangin kan thiam loh ni hauh lovah pawh inṭhen thei, nupui/pasal dang nei thei kan ni. Chhûngte avang pawhin kan inṭhen a, kan inkalsan ṭhin. Pathian min hmangaihna erawh a dai ve ngai lo va, keimahni hian kan kalsan a, kan uiresan a, kan phatsan zâwk ṭhin.

Kan hmangaih tak pawh ni se, ṭâng dang bêla duh taka a bei tawh chuan kan iai a. Nupui/pasal an neih a, fa hial an neih tawh phei chuan kan nupui/pasal ni tûrin kan thinhrik hial tawh ang chu. Ka ṭhianpa pawh chu mi ṭhenkhat chuan an dem ngei ang. Pathian erawh chuan vawi tam tak kan uiresan hnu pawhin min la hmangaih reng a, a hnêna kîr tûrin min la sâwm reng a ni. A rilzia leh a thûkzia hi he mihring kâ hian a sawi chhuak thiam mawlh lo. Ka ṭhianpa thil tawn aṭang hian a fiah êm êmin ka hria. Mahniah inchan ta ila, midangin duh tâwka an lo ba-nai tawh kha lungsi takin i lo pawm leh thei ang em? Hmusit miah lo leh iai hauh lovin “Ka hmangaih che” i la ti thei tho ang em? A har a ni ti rawh u? Mahse, Pathian chuan a thei tlat si a ni. Eng anga sualin hur bosan, uiresan leh tawlh hlatsan pawh ni ila, min hmangaihna hi a ngai reng a. Min hmusit ve ngai lova, min iai ve ngai lova, min ten ve ngai bawk hek lo. Chu a chhapah a sâwmin min la sâwm zâwk a ni. A va ropui êm! Pathian hi kan theih tâwpin i hmangaih ve ang u.

Read more »

I ngaihtuah ngai em?

• I lo pian theihna tùra i nu tuarna i ngaihtuah ngai em?
• I sên lai zawng zawnga i nu leh pa hahzia i ngaihtuah ngai em?
• I dam loha hmangaihtu i neih hi i ngaihtuah ngai em?
• I hlimna tùra tuartute hi i ngaihtuah ngai em?
• Man lova ni êng i dawn hi i ngaihtuah ngai em?
• Man lova ruahtui i dawn hi i ngaihtuah ngai em?
• Man lova boruak ṭha i dawn hi i ngaihtuah ngai em?
• A man tu nge pe zo i ngaihtuah ngai em?
• Hrisêlna i neih hi i lei a ni lo tih i ngaihtuah ngai em?
• I chunga mite ṭhatna hi i ngaihtuah ngai em?
• I hlim viau lai khân ṭhenkhat an ṭap tih i ngaihtuah ngai em?
• Chaw tui tak i bâr rual khân ei tùr nei lova rilṭâm an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• Khum nuam taka i mut lai khân tualchâra mu an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• Thawmhnaw ṭha tak i hâk lai khân hâk tùr nei lo an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• Dam taka zîng i thawh rual khân thihna tâwk an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• Thi thei i ni tih i ngaihtuah ngai em?
• I thih hnu-ah khaw nge i kal dâwn tih i ngaihtuah ngai em?
• I thih hnu-ah i sum leh pai khân i tân hlutna an nei tawh lo tih i ngaihtuah ngai em?
• Ropui takah inngai mah la, chak lohna i nei tih i ngaihtuah ngai em?
• Rethei takah inngai mah la, mite tih theih loh i tithei tih i ngaihtuah ngai em?
• Nun hohzia hi i ngaihtuah ngai em?
• Nun ropui sizia hi i ngaihtuah ngai em?
• I ṭanpuina mamawh ngawih ngawih an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• I thlamuanna leh duhsakna ngai ngawih ngawih an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• I ngaihsak loh avangin ṭhenkhat chuan nunna hlu tak an hloh tih i ngaihtuah ngai em?
• I hmangaihna mamawh ngawih ngawih an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• I kuta i kuangkuah thlahleltu an awm tih i ngaihtuah ngai em?
• Khawvêla hlu ber ‘nunna’ pawtsei theitu i ni tih i ngaihtuah ngai em?
• Midangte tân malsawmna i ni thei tih i ngaihtuah ngai em?

I ngaihtuah loh avangin thil tam tak i hre lo a, thil tam tak i chân a, thil tam tak i tisual ṭhin. I ngaihsak loh avangin rilṭâm tuihâlin an awm a, lei chârah an mu a, khaw vâwt hnuaiah an khùr asin. I ngaihsak loh avangin an nunna hial an chân si. Ngaihtuahna nên theih tâwpin i ngaihsak ang u.

Read more »

Zânpârrimtui

Lêng hnawt âr a khuang a, min hnawh hâwn vang pawh ni chuang lovin, ka tihtur ka tih zawh tawh zâwk avangin ka in lam panin ka hâwng ve ta a. Hmun pakhat, thim deuh ruih, thing leh mau chibai inbûk suau suauna hmun hi ka thleng a. A thim deuh ruih avang chuan ngaih ṭhat lohna êm êm nei lêm lo chung pawhin ka hmalam chu dîng takin ka en reng a, hmanhmawhna rilru nei hauh lovin dam dapin ka pên sawk sawk a. Chu hmun, nêlawmna tlachham tih hriat tak maia thim, reh, vâwt vur mai; ṭihkhaina thuam bel ka pelh hnu chuan, in ṭha pui pui hi kawngsîr tuakah chuan ṭhian inkâwm ngeih tak niawm fahranin an lo inep ut mai a. Ka han thlêk vang vang a, hmêlma indo tûr inep te pawh an ang zâwk mang e ka ti rilru leh neuh neuh a.

Chûng zawng zawng ka kal pelh dâwn ṭêpah chuan lemchan siamtuten thil lo thleng thut thut, hmuhnawm taka an duan lâwk ang hrimin tum lâwk leh beisei lâwk hauh lovin Zânpârrimtui rimtuina lêng vêl chuan ka hnâr a rawn thleng hlawl mai a. Englekhawle, ka hnar phal lo hul hual. Men pawh meng phal loin ka mit ka chhîng a, muang fân leh duh thawh takin ka hîp vang vang a. Ngai teh, khawvêl sualna lak ata min chawi kâng ni berin ka hriat chu! Ka hmalam pên sawmnga âwm vêlah chuan sikul hostel hi a awm a, sikul naupangho chuan lehkha an chhiar ri nak nak chu ka hre phâk reng a. Ka lunglênna chu ka lu chhîpah lûtin ka kelêrah a chhuak leh a, chutiang rêng rêng chuan min hual vêl reng a. Ka ngaihtuahna chuan fan loh ram rêng a nei lo; mihring nun thlengin a suar tluan chhuak ṭhak hi a ni hrim mai.

Zânpârrimtui hian chhûn ênah a rimtuina a chhuah ngai lo va, zân thim hnu-ah a rimtuina, mite thawi dam theihna khawp hiala thiltithei, damna dawidim leh chakna thahrui chu a chhuah chauh ṭhin. Hei hian zir tûr tam tak min pe – kan theihna leh chakna te hi midangte tâna hmang tur kan nih min hriat chhuahtir a. Chutih rualin a lang, a mawi leh mite fak hlawh duh vang maia midangte tâna kan inpêk chuan ropuina leh chawimawina chuan thlân vûrna leivûng min chhilh hnan ngei ang. Zânpârrimtui erawhin ropuina a thlahlel ve ngai lo va, chawimawi châka rimtuina chhuah a ni lo va, a theihna pawh midangte tân a ui ngai hek lo.

Zânpârrimtui mawina hi kan hmuh hma hauhin a rimtuina chuan min zêm a, hahdamna min pe ṭhin. Hringnun hi Zânpârrimtui ang hian ropui thei se, a bâk lêm chuang kan ngai dâwn em ni? A lang, a mawia ropuina chauh khum tum lova hmêl thup chunga midangte tâna malsawmna thlentu nih bâka liam, ropuina a awm thei chuang em ni le? Zânpârrimtui mawina hi hahîpin tu'n nge sawi ngai? A rimtuina erawhin damna min thlen tlat si. Chu tak chu hringnun awmzia tûr chu a ni. Mite ngaihin ropui lo mah ila, an thinlung lamah kan rimtui tlat chuan chu bâk ropuina lallukhum min khumtîr tûr he khawvêl hian min hnutchhiah hauh lo.

Read more »

Hmêl leh chêtzia pawhin

Pathian thu sawi ṭhin lar tak tak – DL Moody, Billy Graham, Benny Hinn, Joyce Meyer, adt. – ten thu ṭha tak tak, thinlung zawng zawnga an sawi hi chuan Pathianin mal a sawm a, mi tam takin piantharna an chang ṭhin. Heng mite ropuina deuh pakhat chu an nungchang/chêtzia hi a ni. Chu chu miten an hmu a, Pathian rin an châk phah ṭhin a, an tisual lo tlângpui bawk. Tunlai Mizo ṭhenkhat, Pathian thuhril ṭhin leh fak hla sa ṭhin te hi chu an nunah hmuh tur a awm ṭhin loh avangin miten kan ngainêp a, kan rin Pathian thlengin zah lohna a hring ṭhin. Thu sawi leh fak hla sak hi rawngbawlna ki pawimawh tak a nih rualin nungchang leh chêtzia hi hmaih ṭhelh chi a ni lo. A kal kawpa, a inthurual tlat loh chuan ‘nung’ takin rawng a bawl theih hauh loh, Pathian pawhin mal a sawm ngai hek lo. A hnuaia thil thleng aṭang hian nungchang leh chêtzia/hmêl pawimawhzia kan hre thei ang.

Kum tam tak kaltaah khân England rama an kohhran rawngbawltu Taylor Smith-a chu Moody Centenary Bible Conference, Chicago-a an neih turah thusawi turin an sawm a. A hun a lo thlen chuan Smith-a chu a aw a chhâng ta tlat mai a. Pathianin chulai hmunah chuan a rawngbawl turin a hruai thleng ngei niin a hre si a, aw chhâng chung chung chuan thusawi chu a tum ta tho va. Thu a han sawi chu a tlar hmalama mite chauh lo chuan a aw chu an hriat phâk pawh a rinawm loh.

Inkhawm an han ṭin chuan balcony-a ṭhu pa pakhat hi a lo kal vang vang a, “I thusawi kha engmah ka hre pha lo, mahse i thusawi lai hmêl ka hmuh khân Kristian nih ka duh a ni,” tiin Smith-a hnênah chuan a rawn sawi a.

He thil thleng aṭang hian kan nungchang/chêtzia/hmêl pawimawhzia a hriat theih awm e. Keini ringtu inti te hi kan ka aṭanga thu chhuak chauh ni lovin kan thusawi lai hmêl an hmuh aṭang te pawh hian miten Pathian rin duhna an neih phah ang em? Kan inenfiah fo a ṭha awm e.

Read more »

Suanûrinu nên rûn hmunah

Kâr khat lai a liam ve ta, ani nêna kan intawnna chu. Lêng hnawt âr khuang arbawm khaiho pawh khuantevîk hun nghâka an hnâr sûk sûk laiin zan khat chu he Suanûrinu nên hian eng ti tihin emaw kan intawng nawlh a. Ni sarih vêl chauh liam taa intawng kan ni nachungin heti êm hian kan inngai ang tih rêng ring pha tûrin ka rinna a chak tâwk lo a, mahse ka ring lo thei si lo. Tûnah chuan inngai takin rûn hmunah kan lêng dûn a, “Zan tlai khaw thiang kârah muang ten zân mû an chhîng” tih hlate pawh hi ka tân liau liaua Pu Rokunga phuah tûra Khuanu lo pek ni hian a mawi a. Kan inthlâkhlelhna chu ‘nasa tak a ni’ tih hian a hrilhfiah zo lo mai pawh ni lovin a hrilhfiah nân zawng a sitawm lu hret a ni.

Suanûrinu hian ka lâwm zâwng siam a thiam a; nimahsela, ka lâwm zâwng a siam a ni tih erawh a inhre kher lo maithei. A rilṭâm ka hlau a; nimahsela, ka duhsakna chu a man pha kher lo maithei bawk. A nat ka hlau a; nimahsela, ka duatna thinlung chu chhân lêt nachâng rêng a hre lo. Chuti chung chuan ka hmangaih tlat a, a tâna ṭha thei ang bera tih ka duh a ni. Zân ka han mu a, êng ka tihthim vêleh ani chuan a tihtûr a hai lo a, hrilh chawp kher ngai khawpa mâwl a ni bawk hek lo. A hna chu rinawm takin a thawk a, midang tihlâwm kher tumna rilru pawh a pu hek lo. Nimahsela, chu a rilru thianghlimna chu ka lâwmah a tla a, a rinawmna chu ka tân hlimna thurûk a tling tlat si.

Chawlhkâr khat liam taah khân zan khat ka mû chu zîng lam dâr 2:00 vêlah eng emaw thâwm ring deuh mai hian min tiharh hlawl mai a. Choka lamah chuan ka va dâk dêk dêk a, a reh leh hmiah si. Ka mutsan leh mai a. Rei loteah a rawn ri leh ṭhin a, bengchheng ka ti kher mai. Mahse, ngaihtuahna thar ka pu ta; ‘Pathian thilsiam duhawm takin amah siamtu fakna hla mawi a rem a nih hi’ tiin. Lung muang takin ka mu ta siai siai a. Chuta ṭang chuan zan tin, mut dâwna êng ka tihthim hnu rei vak loah chu hla mawi chu a rawn sa ta ziah mai a. Êng ka tihnun lai erawh chuan a zai ngai hauh lo thung. A dika dik chuan, êng ka tihthim hnua a rawn zai mai loh chuan ka ngaih a ṭha lo letling hial zâwk nia! Chu chu tu leh eng dang ni lovin SUANÛRINU (Zawlzawng) ngei chu a lo ni.

Hmânlai Mizo nunah Zawlzawng hian pawimawhna lian tak a nei a. A bîk takin nula thlangvâl ten nupui pasal chungchânga âien nân an hmang ṭhin-

1. Zawlzawng thlah – Lâwmhovin emaw zawnglaiten an hlo thlawhnaa Zawlzawng an man chuan zâwl zawng tûrin an thlah ṭhin a. Heti ang hian a thlahna hla an chham ṭhin:

“Thlah tang e, thlah tang e, zawlzawng thlah tang e,
Changtui râlah thlanthla dâr ang va tawng lo la,

Siali bahsamah va uai rawh” tiin.

An chham zawh chuan khau chu an vawrh thlâwk a. An lâwmnu, lâwmpa te baksama a fûk chat chuan an ngaih a ṭha hle ṭhin. Tin, thlawhlaia chhuah a niha thlawhlaia a fûk leh mai chuan a thlahtu khân tualchhûng mi nupui pasalah a nei dâwn tihna angah an ngai a. Vaua a thlawh luh chuan khualkhuaa mi nupui pasalah a nei dâwnah an ruat ṭhin. – ‘Hmanlai Mizo Nun’ by C. Lianthanga

2. Ṭawng upaah pawh ‘Zawlzawng hlam sei’ tih a awm a. A awmzia chu – Taksa phu lova hlam sei; pâwng hlam sei. (Zawlzawng chu khau chi khat hlam sei tak, mahse a taksa chu chuti luaa lian ni si lo a ni a, chu avanga ti chu an ni) – ‘Ṭawng Un Hrilhfiahna’ by James Dokhuma

Read more »

Nausen pahnih

1994 kum tâwp lam khân Russia rama fahrah enkawlna hmun, naupang 100 zet awmnaah chuan Krismas thawnthu – Josefa leh Mari Bethlehem khuaa an kal thu te, pindan an chan ve loh avanga ran ina an awm tâk thu leh chumi hmuna Isua lo piang chu ran chaw pêkna thlenga an muttir thu – hrilhin Deptt. of Education chu an kal a. Krismas thawnthu an hriat leh ngaihthlâk hmasak ber tum a ni nghe nghe a. Thawnthu an sawi chhûng zawng chuan naupangho leh chumi hmuna thawktute chuan ngaihnawm ti êm êmin an ngaithla a. An sawi zawh chuan naupang tin chu ran chaw pêkna thleng lem an siamna tûrin lehkha khawng lian vak lo 3 leh lehkha nêm zâwk, rawng chi hrang hrang an pe theuh a. Naupangho chu ran chaw pêkna thleng lem siam chuan an buai sang sang a, an siam zawh chuan buhpâwl lem ni âwm tak bâkah, puan sîn tê têa zai thlâk chu naute sin tûr ni âwm takin ran chaw pêkna thlengah chuan an dah tel theuh bawk a.

Misha tih loh naupang dang zawng chuan thil danglam teh chiam an siam lo. Misha chu kum 6 mi âwm vêl a ni a. Ran chaw pêkna thleng a siamah chuan nausen pahnih hi a lo muttir a; a entute mak ti chu an phu deuh zawk nghe nghe a.

Ran chaw pêkna thlênga nausen pahnih a muttir chhan chu an han zâwt a. Misha chuan a kut chu a hma dawhkânah chuan a nghat a, ran chaw pêkna thleng chu ngun thlûk tak hian a bih ngar mai a; chutah muang changin a rawn tawng chhuak ta a. Naupang ani ang rual, Krismas thawnthu pawh a hriat vawi khatna chauhin a thil tih a han sawi chuan zirtirtute chu a hneh hlawm ngang mai.

“Maria (Russia tawnga Mari tihna)-i’n ran chaw pêkna thlenga nausen a muttir chiah khân nausen Isua khân min rawn en a, ka bulah a awm ka phal leh phal loh min zâwt a. Kei chuan nu leh pa ka nei tawh lo va, chênna tûr in ka neih loh avangin ka bulah a awm theih loh tûr thu-in ka lo chhâng a. Ani chuan chuti a nih chuan a bulah lo awm zâwk tûrin min sâwm leh a. Kei chuan mi dang angin engmah thilpêk pêk tûr ka neih loh thu-in ka lo chhâng a. Isua bula awm chu ka duh lutuk a; mahse thilpêk pêk tûr engmah ka neih loh avangin ka ngam lo zâwk a ni. Chutih lai tak chuan ngaihdân thar ka nei ta thut a. Ran chaw pêkna thlenga mahnia mu, nausen Isua chu ka nghen lum phawt chuan chu chu thilpêk hlu ber ni dâwnin ka hre ta a, vâwt lah chu a tih hmêl reuh si a! ‘Tichuan a hnênah chuan, ‘Thil dang pêk tûr che engmah ka nei lo va; mahse ka nghêng lum thei che a nih chuan chu chu thilpêk ka pêk theih tâwkah che i pawm thei ang em?’ tiin ka zâwt ta a.

“Isua chu lâwm hmêl takin a nui var var a, ‘Min nghen lum phawt chuan chu chu mi tinin thilpêk min pêk that theih berah ka ngai ang,’ tiin min lo chhâng a. ‘Tichuan ran chaw pêkna thlengah chuan nausen Isua bulah ka awm ve ta a ni. Nausen Isua chuan min rawn en a, englai pawhin, ka duh chen chen a kiangah ka awm ve a phal thu min hrilh bawk a ni,” a ti ta a.

Thu a sawi zawh chuan Misha mitah chuan mittui a tling pam a, a mittui chu a biangah a luang thla zaih zaih a. A kutphahin a hmai a hup a, a chala dawhkan siin a indawm kun tlat a; a inhnît zui hlawp hlawp mai a. Chu fahrah naupang, a nu leh pa ngei pawhin an duh loh chuan englai pawha amah pawm tlattu tu emaw a tawng ta a ni.

“Kan damchhûngin eng nge kan neih tih aiin, ‘tu nge’ kan neih tih hi a pawimawh zâwk”

Read more »

‘Silai' (Vâl min vêltu thuziak)

He thu hian ka rilru a khawih tak zet. Tlangvâl e ti lo chuan ka chhiar laiin ka mualpho teuh ther ther hle mai! From Alabasta by Rian B. Anderson

Kum 1881, Krismas urlâwk zân a ni a. Kum 15 ka tlin kum a ni bawk; mahse chumi ṭum chuan hun rei tak chhûng ka lo awh tawh rifle leina tûr khawp sum ka neih loh avangin ka tân Krismas chhe mi a ni hawt mai. Zanriah ei kham chuan thuk bulah ka ṭhu a, kan dân pangngaiin ka pa hovin Bible chhiarna hun kan hmang dâwn tih ka hria. Ka pa chu a rawn lang ngei a; mahse Bible a keng tlat lo. Pâwnah a chhuak a, rei loteah a rawn lût leh a, chiang fea min en chung hian “Ti teh Matt, pâwnah i’n hawi khawthawng teh ang, a vâwt nuam hle asin” a ti a. Rifle neih duh êm êm laia pâwn khaw vâwt hnuaia hawi khawthawng tûra min sâwm chu ka lâwm lo nasa kher mai; a ṭûlna âwm rêng rêng lah ka hre hek lo. Mahse, ka zui ta tho a. Pâwna ka chhuak tûr chu ka nu chuan min lo nuih sak lehnghâl a, a ngaihna âwm ka hrethiam lo chiang ngang mai.

Pâwna sakawr tawlailir dingah chuan eng emaw hi a intiang ûr a. Ka pa chu tawlailir khalhnaah chuan a lo ṭhu vâng a, a bulah chuan ka han ṭhu ve a, khua chu a vâwt kher mai; nuam ka ti tehchiam chuang lo. Ka pa chuan tawlailir chu a khalh ta a. Rumrawk kan dahkhâwmna kawngka zâwnah a tiding a. “Hêng bungruate hi helai rumrawk dahnaah hian hlâng lût ila, rumrawk bâwma thing tuah tûr hi tawlailirah i hlâng thung teh ang. Ti rawh le,” tih leh tawlailir aṭanga zuan thlâk chu a rual a, zui mai loh chu tih tûr dang a awm leh tlat lo!

Ka pa chu ka hrechiang a, mahse tûn ṭuma a thil tih hmang leh tih tum chu ka hrethiam ta lo. A tâwp a tâwpah chuan “Pa, eng nge maw i tih tum ber le?” ka ti ta nge nge a. “Tûn ang zânah hian i ni Jensen-i te ina kal i hreh em?” tiin min lo zawt lêt a. Ka ni Jensen-i (ka pa farnu) te chu kan awmna aṭang mêl 2 vêla hlaa awm an ni a, a pasal chuan kum 2 liam ta khân a thihsan a; an fa pathum chu a enkawl zui ta a ni. An fa upa ber pawh kum 8 mi chauh a la ni nghe nghe a, an dinhmun chu a harsa ve khawp mai.

“Hreh lêm lo ve. Mahse, eng nge kan va tih ang?” ka ti a. “Vawiin khân i nite chênna hmun ka paltlang a, kan ṭanpuina an mamawh niin ka hria. A fapa upa ber Jack-a kha thing tuah tûr zawngin ramngawah a kal ka hmu tlat a ni. Thing tuah tûr an nghei niin ka ring, Matt,” a ti ta a.

Rumrawk dahnaah chuan a lût a, thing tuah tûr kan chhêk khâwl sa chu a rawn pu chhuak a, tawlailirah chuan a hlâng a, a tih ang chuan ka ti ve ta a. Ka pa chu chokaah a va lût a, chhangphut ip a rawn pu chhuak vû vû a, thil eng emaw a rawn zakzeh phei bawk a, “Pa, eng nge i zakzeh kha?” ka lo ti vat a. “Pheikhawk a nih hi. Jack-a te unau chuan tûn ang khaw vâwtah pawh pheikhawk bun tûr an nei hlei nem. Sa leh chithlum tlêm a tel bawk. Naupang tân chithlum tel lova Krismas hman chu khuang lova chai ang hlauh a ni ang asin le,” a ti a.

Ka nite in lam pan chuan ngawi rengin ka pa chuan tawlailir chu a khalh a. Thlasik chhûng phâng lova tuah tûr thing kan nei a, chhangphut lah chuti bawk. Pawisa erawh kan nei tam lo tih ka hria. Chuti chungin engati nge ka pa chuan ka ni fate tân chithlum leh an bun tûr pheikhawk a lei ṭalh? Ṭhenawm khawvêngte pawh an nei ve tho va, an ngaihsak thei lo em ni? ka ti rilru a.

Ka nite in kawtah chuan thing tuah tûr, chhangphut ip leh chithlum bâwm chu thâwm dîm thei ang berin kan hlâng thla a. An kawngka kan han kik a, kawngka chu tu emaw hian a rawn hawng a. Ṭi dêk hian, “Tu nge ni?” a rawn ti a. Min hmuh chuan a lâwm chu a ṭe chûl a, in chhûngah min hruai lût nghâl a. Blanket hlui zet tawh hi a sin hlân a. A fate chuan mei thi lek lek tawh hi aiin thuk hmaah chuan an lo ṭhu kual far a. Ka ni chuan nawhalh a han nawt a, lalṭin ung zet tawh chu a han chhi a.

Ka pa chuan, “Thil eng emaw kan rawn keng asin,” a ti a. Chhangphut ip leh pheikhawk bâwm chu kan zâwn lût a, ka ni chu a pe a. Pheikhawk bâwm chu a han hawng a, a inkawp tûr ang zêlin a thliar hrang nghâl a. Ka ni hmêl chu ngun takin ka lo en reng a, a heh a pet fan fan leh lâwm avanga a mittui rawn hnâm ṭiam ṭiam, a bianga luang thla zaih zaih chu ka hmu reng mai! Eng emaw sawi tûr a nei tih pawh a hmêl aṭangin ka chhiar thei; mahse lâwm avangin a sawi chhuak thei si lo!

Ka pa vêk chuan “Jen, thing tuah tûr pawh kan rawn keng tak asin,” a ti leh a. Ka lam rawn hawi pahin “Matt, thing tuah tûr kha rei tâwk fang an tlâk tûr han thiar lût la, han tuah belh nghâl nghe nghe ang che, khua lah a vawh hi le,” a ti a. Thing tuah tûr thiar lût tûra pâwna ka chhuak chu mi dang daih ka ni ta! Ka mitthlaah chuan meilum thi lek lek tawh kîla naupang ṭhu ṭhap te, blanket hlui chhe zet sin chunga lâwm avanga ka ni bianga mittui luang zaih zaih leh lâwm avanga eng thu mah a sawi chhuak thei lote kha a châm tlat a, kei pawh ka mittui a tla ta zawih zawih a. Tûn hmaa ka hriat ngai loh leh ka la tawn ngai loh lâwmnain ka thinlung chu a liam zawih zawih a ni ber e!

Naupangho ka pa-in chithlum mûm a sem diat diat lai chuan an lâwm avangin an phun sap sap a. Ka ni chuan “Pathianin malsawm che u rawh se. Pathian mi tirh ngei in ni tih ka pawm hmiah a ni. Kei leh ka fate hian min ṭanpuitu tûr rawn tîr tûrin Pathian hnênah kan dîl reng a ni,” a ti ta a.

Kan haw tûr chu ka ni chuan min ui ngang mai, naupangho lahin chuti bawk. Ka pa chuan naupangho chu a mal te tein a kuah diat diat a; an hmêl aṭang chuan an pa thi tawh an ngaihzia chiang takin ka hmu thei a; tûn thlenga pa ka la nei chu ka vanneihzia ka hre thar hle bawk. Kawngka bul kan thlen chuan ka pa chu a hawi lêt leh a, ka ni hnênah chuan, “Jen, ka nupuiin kumin chu Krismas zanriah kîl tûra sâwm che u a tum thu min chah a, naktuk tlai atân a ruahman nghe nghe asin. Krismas zanriaha buatsaih tûrin turkey lian zet mai a vulh pek a, duhthâla kan ei pawhin a la chuang ṭeuh hial ang. Naktuk chhûn dar 11-ah kan rawn lam ang che u,” a ti a. Ka lam rawn hawi pahin, “Matt, a ṭha em?” a rawn tithuphung a. Kei chuan hnialna engmah ka nei tawh lo.

Ka ni chuan lâwm avanga ṭah aw ṭiau hian, “Unaupa, ka lâwm tak zet a ni. ‘Pathianin malsawm che u rawh se’ tih thu sawi lo mah ila, Pathian chuan mathei lovin mal a sâwm ngei ngei ang che u” a ti a. Kan inmangṭha a, tawlailira ka han chuang haw leh ta chu vâwt ka ti tawh rêng rêng lo.

Ka pa chuan a aw a han thian kharh kharh a, ka hnênah chuan, “Matt, thil eng emaw hrilh duh che ka nei asin. Rifle hi i awt êm êm tih i nu nên hian kan hre reng a; chuvangin kumin Krismas-ah hian Krismas thilpêkah leisak theih che kan beiseiin kan theih ang angin sum pawh kan khâwl a; mahse kan tlin hman lova, a pawi ka ti ngawt mai. Amaherawhchu, nimin khân hun rei tak chhûng sum min batsaktu mi pakhatin a bâ min rawn pe a, i nu nên chuan rifle leisak ngei che kan tum diam tawh a, i rifle tûr lei tûrin tûkinah khân dawrpuiah ka va kal a; mahse i nite chênna ka paltlang lai takin a fapa upa ber Jack-a kha pheikhawk pawh bun lova ramhnuaiah a kal lai ka hmu a, eng nge a tih tûr tih pawh ka chiang êm êm, thing tuah tûr a zawng dâwn a ni. Tichuan ka fapa Matt, rifle leina tûr pawisa kha i rifle tûr lei nân hmang ta lovin, naupangho pheikhawk leh chithlum lei nân ka hmang ta a ni. Matt, i hriatthiam ka duh takzet a ni,” a ti ta a.

Ka mittui a hnâm a. ka biangah a luang zawih zawih a. Ka pa-in chutianga a lo ti chu ka va lâwm tak êm! Thil awmzia ka hriat chian a, thil thleng ka hmuh chian zawh poh leh rifle ka duhna chu a hniam rawih rawih mai a. Ka pa thil tih chuan ka ni Jen-i hmêla hlimna lo lang leh naupangho hmaia lâwmna inziak chu min chhiartîr a, a man a va tam êm! Ka dam chhûng hian ka ni Jensen-i te chhungkua leh thingbung ka hmuh ringawt pawh hian khami zâna tawlailirah, rilru hlim ru veng veng chunga kan in lam pana ka pa kianga ka ṭhu kha ka hrechhuak ziah ṭhin. Khami zân khân ka pa khân rifle ka neiha ka hlimnain a tawn phâk rêng rêng loh tûr hlimna min hmuhtîr a ni.

Read more »

Ngaihtuahna ṭawng (Mind language)

Pianpui ṭawng (Mother tongue) hi kan hre vekin a rinawm a, kan pian aṭanga kan ṭawng theih tirha kan ṭawng hman kha kan pianpui ṭawng chu a ni mai a. Nimahsela, naupang te reuh te an nih laia hnam dangin an enkawl seilen chuan an pianpui ṭawng dik tak kha theihnghilhin ‘Ngaihtuahna ṭawng’ hi an lo nei ta ṭhin. Ngaihtuahna ṭawng kan tih awmzia tak chu, kan ṭawng hman thiam ber leh hman nasat ber tih mai pawhin a la fiah zo lo; thil kan ngaihtuah chhunzawmna ṭawng hi ti ila a fiah zo deuh ang em le. English, Hindi, French, Spanish, etc. ṭawng hrang hrang thiam pawh ni ila, chûng ṭawnga thil kan sawi emaw, miin an sawi emaw kan ngaihtuah chhunzawmna ṭawng kha ‘Ngaihtuahna ṭawng’ (Mind language) chu a ni.

Chu chu eng nge a pawimawhna? Jonathan’s Training-a an hotupa thusawi ka rilrua châm reng chu “Mi thu kan hrilhin emaw, kan titipuiin emaw, ṭhiana kan siam dâwn emawin anmahni ngaihtuahna ṭawng ngei hman tûr. Chu chuan anmahni lamah rinngamna leh inpawhna a thlen a, hneh a awl bîk” a ti. English kan thiam viau pawh a ni thei “What is your name?” emaw “Âapka naam kya hain?” tia min zawhin Mizo dik tak chuan “Tu nge i hming?” tiin ngaihtuahna ṭawngin kan lo let lehchhawng a. Tin, “Tell me the voting behaviour of the President of America” ti ta se, ngaihtuahna ṭawng chuan “America president an thlan dâwn chuan... chuti... kha ti...” tiin Mizo ṭawngin kan ngaihtuah neuh neuh ngei ang.

Rawngbawlna, ṭhian kawmna, sumdâwnna, midang nêna hna thawhhona leh lehkha zirna thlengin ngaihtuahna ṭawng hi kan dah pawimawh ber tûr a ni. Kan thawhpuite/biak te ngaihtuahna ṭawng thiam ve hram tum tûr. Chu ṭawng chuan han bia ila, a dang zaih mai ni. Ka ngaihtuahna ṭawng chu Mizo ṭawng a ni a, ka ṭhenawm vaipa chu kei tluk zetin Mizo ṭawng thiam ve mah se, a ngaihtuahna ṭawng chu Hindi a ni thung. Hindi-a ka biak chuan amahah awlsam takin ka tla tlum nghâl thei. Ngaihtuahna ṭawng ropuizia leh thiltihtheihzia hi chhût chhuak thiam kilh kelh lo mah ila, ti kha chuan tlêm tal chu kan hriat belh ngeiin ka ring.

A pawimawh ber chu kan mi biak, kawm, hna thawhpui, rawngbawlpui leh zirpuite hi an ngaihtuahna ṭawng zir thiam ve ila, a theih hrâm chuan chumi hmang ngei chuan bia ila, rin phâk bâkin hmasâwnna kan hmu ngei ang.

Read more »

Thu leh hla ṭhenkhat

Facebook kan tilâr ta sa sa, ka status update ṭhenkhat ka'n rawn dah ve rêng rêng teh ang...

1. Hlimna hi khawiah nge i zawn ṭhin? Party-na, picnic-na, sex, ruihtheihthilah em ni? I hmu emaw chu... Hlimna tak tak chu thinlung lamah a inṭan zâwk ṭhin!

2. Hringnun rahbi tinah hian zir tùr tam tak a inphûm a. A rahbi tin kan rah laia kan zir thiam loh chuan a hnu zêlah kan buai phah châwk ṭhin.

3. Thinlung a hlim chuan khawvêl hian lungngaihna min pêk tùr a nei lo.

4. "I hmêl che êm mai" min tih chuan lâwm tùr; thudik an sawi a ni. "I hmêl ṭha hle mai" an tih erawh chuan dâwt tlêm telhin an uar hlek a ni tih rin bawk tùr.

5. I tâna pawimawh kha midang tân a pawimawh ve kher lo thei. Chuti angin i tâna pawimawh lo kha midang tân a lo pawimawh êm êm thei. Chuvangin hriatthiamna sâng ber leh a dawttu kan nei tùr a ni. Chumi tel lo chuan nunho ngaihna a awm lo.

6. Ka ngaihtuah ang zawng zawng hi ka neiin ka ni thei lo. Ngaihtuah lo leh lek phei ila chu ka hlat lehzual ang.

7. Nun hi kan ngaih ang ngawta harsa a ni lo. Kan beisei ang ngawta awlsam pawh a ni chuang hek lo.

8. I chungah khua lo durin rial te chu lo rúm ṭhin mah se, engah nge i mangan ang. Chumi chung lehah chuan Ni êng mawi tak a awm a, engmahin a hliah bo reng zo hauh lo asin.

9. Lalpa nang lo chu ka hlim ni leh lungngaih nia ka bula awm hnial ngai lo tu dang mah ka nei si lo.

10. Facebook-a like leh comment-tu ngah deuh deuhho hian a takah ngaisângtu an ngah kher ang em le?

11. Mahni inhmangaihna leh inkhawngaihna avanga mittui sên hi chu a har lo. Midangte khawngaihna, hmangaihna, lainatna leh an ṭhatna duh avanga mittui sên erawh har tak a ni thung.

12. Kan nun hi rei loteah a la chuai ang. Chumi hma chuan 'keima' tân ni lovin 'midang' tân eng thil ṭha nge ka tih? Keima tân chauha ka thawh chuan ka nunna chu ka marphu a tâwp rualin a ral ve nghâl ang a. Midangte tâna ka nun erawh chuan an thinlungah ka nung reng ang.

13. Khawvêl chuan nei ṭeuh chunga duh belhna leh lungkhamna a pe ṭhin a. Krista erawh chuan pêk vek hnu pawha thlamuanna leh lungawina a pe thung. Insêngso tam leh thawh hlawk apiang Lalpaa an lawmna a zual laiin tisa thilah chuan chapona leh phunnawina a ni fo. Lalpa ṭhatzia tem tak tak tura inpe phalte chu Lalpan a tiam sum te, ropuina te leh chawimawina te an dawng ṭhin. Tuilairapa awma khawvêl malsawmna leh Pathian ṭhatna tem tum ten an chân ve ve ṭhin. Rinna chu awmsa rinna ni lovin channa tur leh harsat phahna tur pawh ni se, beiseina a zawh tur a ni. Chu nun dai ngam tak tak ten Lalpa malsawm ram rim an nam ṭhin a, engkim neitu Lalpa hausakna zâr an zo ṭhin.

Read more »

Thaibawih kan tih fo hi

Hmânlaiah chuan nula leh tlangvâl an inlâwmin nula-in tlangvâl chawfûn, thuamhnaw leh ṭûl dang an phurhsak a, a theih chen chenah mipate an âwl ṭhin. Mipate pawhin tui chawi, lui lam chawhmeh zawn leh hna hrâm thawh thlengin hmeichhiate an âwl ve thung.

In lamah ve thung chuan hmeichhiain eirawngbâwl, insûk, tui chawi, inchhûng sekrek khawih, buh ṭhâp, nau awm, nau êk sûk leh in leh a vêl tihfai kha an hna a ni a. Mipate erawh chu ram lamah ni tla van vuaia hna an thawh avangin in lamah chuan an âwl a; ram hna an thawh pahin chawhmeh tûr an zawng nghâl ṭhin a, in tla bal thawm ṭhat a ṭûl chângin an thawm ṭha bawk ṭhin. Heti ang hian ziak loh dân fel fai tak an neih a, chhûngkhata hmeichhia an dam loh emaw an zin bo emaw chuan mipa-in thil ṭûl an khawih a, tui an chawi pawhin an thâl hmasaktir ṭhin. Chuti ang lova mipa-in a nupui a ngam loh avanga hmeichhe khawih tûra tih (ziak loh dân kan tih tawh kha) chin a khawih a, a nupuiin ti tûra a tih ang apiang a tih dun dun chuan thaibawih an ti ṭhin.

Tûnlaiah erawh khawvêl inher danglam nasa tak avangin hmânlai thaibawih an tehna kha a dik vek tawh lo maithei. A bîkin khawpuia awm leh sawrkar hnathawkte phei chu an hahdam êm êm tawh a. Ina awm, hmeichhiate ai mahin office kai mipa ṭhenkhatte phei chu an hahdam zâwk hial âwm e. Chutia hna hrâm lutuk thawk bawk si lo, hahdam taka chhungkaw mamawh tâwk bâk a chuang a liam thlenga an thawh chhuah theih si chuan inchhûng sekrek ilo leh ṭûl dang chu an khawih ve mai tûr a ni dâwn lo’m ni? Tin, chhûngkaw ṭhenkhatah (a tam zâwk pawh a ni tawh maithei) phei chuan hmeichhiate pawhin office an kai a, nupa-a office kai an nih ngat phei chuan in lamah mipate hian âwl theihna chhan tûr an nei bîk hauh lo vang.

Chhungkuaa mipa zâwk âwl a, hmeichhia zâwkin ei leh bâr, silh leh fên tûr a thawh chhuah chuan mipa chu thaibawih tiin kan ko thei ang. Eng ang mipa pawh ni ila, nupui fanaute laka inlâk hlauhawm leh hrân chîng; pâwn lamah erawh a dawih ber bera ṭang leh si ṭhin kan nih chuan mipa nih kan tling lo. Hmeichhiate thinlungah kan tlâk nat tawh loh chuan eng ang pawhin hmangaih che, dei dei e... pawh ti ila lung bang sut ang vêl a ni. Huam chin zîm lutuka inlâk pâ chîngho hi tûnlai thaibawih an ni! Mipa tihtûr chin an hre lo va, hmeichhe kut thlâk te hi pâ-na emaw an ti a, mi dawihzep hna dik tak a ni. A tâwpah chuan an nupuite lakah an tlâwm leh tho tho ṭhin si a.

Mipa dik takin (dik leh fel taka hna thawk ṭhin, chhungkaw châwm nâna mamawh tâwk thawk chhuak thei) nupui fanaute hmangaih avanga inchhûng sekrek an khawih, nau an pua, nau êk an su, naupang sikul kai tûr an hruai, chhuat an nâwt emaw pawh ni se thaibawih tiin lo ko tawh suh u! Nupui fanaute ei khawp thawk chhuak zo lo-ho, nupui/fate thawh chhuah sa ringa nung ve; mahni thawh chhuah sa pawh ṭûl loa tlak ral ṭhin, nupui fanaute hmêl zah avanga inchhûngah pawh inthlahrung dûka awm ṭhin te u, tûn chinah THAIBAWIH tiin hawrawppui ngatin a nia kan koh tawh dâwn che u ni!

Read more »

Thianghlimna

Mi bawlhhlawh chuan thinlung thianghlim a nei thei lo va, pâwnlam tenawmna chuan chhûngril lam bawlhhlawhna a tilang thin. Thianghlimna hlutzia hi tam takin kan hrefiah zo lo fo. A ropuina leh mawina hi hmu-in hrethiam ni ila, a pâr mawina hi thliah kan tum lo tûr.

A nih leh, chu thianghlimna chu tû tâna vawnhim tûr nge? Tam tak chuan kan kawppui te tâna invawng thianghlim chauh ni maiin kan inngai fo. A dik lo ka ti hauh lo, mahse chu aia hlu chu a awm asin.

Thianghlimna hlutna leh ropuina pâr tlântu dik tak chu a invawng thianghlima te an ni a. A pâr mawina chhuah a, a rimtuina dawng pha-tu pawh amah bawk chu a ni. Chumi awmzia chu, ‘thianghlimna’ hlutna tak tak chu midangte tân ni ngawt lovin ‘keimahni,’ a invawng thianghlima te tân ngei hian a lo ni.

Thianghlim tawh loh avanga mahni inthiam lohna lian tak kan neih chuan kan nun kal zêlah hrehawmna leh ngaih ngam lohna kan nei thin. Chumi ep chiahah chuan, thianghlimna nun neitu chuan chhûngrilah hlimna leh lâwmna thûk tak a nei thin. Thianghlimna hi ‘tu’ emaw tân mai ni lovin ‘keimahni’ tân ngei a lo ni. Kan invawn thianghlimna hi kan kawppui te tân ai mahin keimahni tân hian a lêt tam takin a hlu zâwk si a. Chuvangin thianghlim takin i nung zêl ang u, mahni tâna chakai khawrhna tha tak a ni si a.

Read more »

‘Hlutna’ hlutna hi eng nge?

“Zodin SBI bula Mahatma Gandhi lim hlutna hi eng nge?” tiin MA kan zir laia kan Professor-in min zâwt a. A hnua ka ngaihtuah leh hian a hlutna chu kan thinlung lamah a lo awm daih a ni tih ka hre chauh a. A lim ngawr ngawr hi a hlu êm êm a ni hran lo, rangkachaka luan pawh ni hlei lo. Pu Gandhi-a thil lo tih tawh leh ram leh hnam tâna a theihna a lo sên zozai te han chhût chuan thinlung lamah a hlu-in, a lim chu thermocol hmang mai mai pawhin siam ta se, a hlu vet vet dâwn mang e.

Mihausa-pa lirthei dah tlar ter tuar, khalh sên loh nei ai chuan thingtlâng-pa tawlailir chu a hmangtu tân a tangkaiin a hlu zâwk ngei ang. Mihausa-pa chuan lirthei hlutna hi a chhût chhuak thiam tak tak lo, a ngah a, a khalh sêng lo va, atân eng nge chuti teh uala a hlut ang ni. Thingtlâng-pa erawh tawlailir chu a neih chhun ngawih ngawih a ni a, a kea vuah tûr bearing pawh harsa taka a zawn hmuh a ni ngei ang a, atân chuan mihausa-pa lirthei panga ai pawhin a hlu zâwk daih ang. Chuti angin sum leh pai pawh hi a ngah chuan chêng 10 hlutna hi an chhût chhuak thiam thin lo, nuai bi-ah an buai avangin. Mi rethei erawh chuan cheng 10 hlutna dik tak a chhût chhuak thiam a, nuai bi hlutna dik tak pawh a chhût chhuak thiam thin.

Miin lehkha thiamin a sâng thei ang ber zir sela, mahni room chhûngah tawm im-in inkhung kerh kerh sela; khawtlâng, kohhran leh a khawsakpui te tâna thahnem a ngaih si loh chuan hlutna eng nge a neih ang? Sum tam tak ziak bo thei tâwka thiamna nei sela, hna sâng thawkin hlawh ringawtah buai sela, a neih rosum te chu midangte tanpuinâ’n ui tlat si sela, ram tân eng nge hlutna a neih ang? Chu ai chuan lehkha pawh zir sâng lêm lo, ram leh hnam tâna mi thahnem ngai te hian mite ngaihsân hlawh lo mah se, an hlutna hi a bûk a rit zâwk ngei ang.

Rangkachak leh lunghlu te hi kan kawt kaiah let rem rum sela eng nge hlutna a neih ang? Chu ai chuan maite pum hnih khat lek pawh khawpuiah chuan a hlu zâwk âwm asin! Chumi avanga thil vâng nazawng hi a hlu e tihna erawh a ni chuang law. Nang leh kei hian eng nge hlutna kan neih ve? Mahni tâna chakai khawrh ngawt hian damchhûng hun tawi te hi kan duhâm hlur mai dâwn êm ni? Ka thiamna sângin, keima ngaihah ka hlutna hi nasa hle mah se, ka ban phâk maia mite ngaihah hlutna ka neih si loh chuan ka hlutna chu a hlu lo tihna a ni ang.

‘Hlutna’ kan teh dân hi kan chhût ngun fo a tha. “Kraws thihna avangin ka hlu-in ka mawi a ni.” Mihring lamah chuan mi rethei leh hnuaihnung ber pawh kan ni maithei, mahse, Pathian ngaihin kan hlu tlat si a ni. Chu chu eng dang vang ni lovin Amah (Pathian) thinlung lamah kan tlâk nat vang a ni. A nih chuan, keini pawh hian hlutna dik leh hlu kan neih theihna’n kan bula mite leh midangte tân kan nung tûr a ni. Khawvêlin a ngaihsân leh a ngaihhlut thil tinrêngte hi han chhût ila, ‘mahni’ sahmim puar nâna beitu an ni ngai hauh lo nia! ‘Hlutna’ hlutna dik tak chu midangte thinlunga hlutna hi a ni. Chumi rahbi hmasa ber chu “Mahni tân ni lova midangte tâna nun” hi a ni.

Read more »

Beiseina nung

Khawvêlah innghahna tùr ka nei lo hi ka lâwmna a ni,

Pathiana innghah nachâng ka hriat phah a.

Sum leh pai ka ngah lo hi ka lâwmna a ni,

Vâna ka ro min hmuh fiahtîr a.

Ka hrisêl lo hi ka lâwmna a ni,

Vân nawm tùrzia min hriattîr a.

Ka hrehawm avangin ka lâwm ang,

Ka nawmna tùr min zirtîr avangin.

Ka lungngaih avangin ka lâwm ang,

Hlimna thurûk min hmuh chhuahtîr avangin.

Beidawnnain min hliamin ka lâwm ang,

Beiseina nung ropuizia min hriattîr avangin.

Read more »

Hmangaihna

Hmangaihna hi hriatthiam phâk rual a ni lo,
‘Hmangaihna’ erawh chuan min hrethiam ṭhin.
Midangte hmangaih dân ka thiam ne-maw,
Min hmangaihtu hmangaihna erawh ka hai si lo.

Hmangaihna hi mit delin hre ṭhin mah ila,
Min hmuh hmaih ngai si lo.
Mihring chuan mitin kan hmu a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan thinlungin.

Mihringte chuan hmangaihna hi mak kan ti a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan min zirtîr ṭhin.
Hmangaihna avangin mittui a luang a,
‘Hmangaina’ erawhin a hru hul ṭhin.

Hmangaihna avangin miin a nunna a chhat a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan nunna a ngaihlu ṭhin.
Hmangaihna avangin kan tuar a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan kan hrehawm a phal si lo.

Hmangaihna avangin kan ṭap a,
Hmangaihna erawh chuan hlimna thlen a tum ṭhin.
Hmangaihna avangin kan nui a,
‘Hmangaihna’ chu a lâm ṭhin.

Hmangaihna hi kan zawng a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan min kalsan ngai si lo.

Read more »

Tû tih nge?

Kan unau zînga a upa ber mipa hi ṭawngṭial takin ‘black sheep’ an tih ang hi a ni ve a. Kum tam tak chhûng kan lo buaipui ve tawh a, ṭawngṭaisak mai lo chu tih theih kan nei lo. Nikum khân vanneih thlâk takin Pathian a tawng ve ta a, a nun chu a inbingbilet ti ila a chiang berin ka hria. Ni tin deuh thaw rui reng ṭhin, chhungkuaah leh tuallaiah buaina siam hrât tak kha a lo ‘danglam’ ta a. A nun ni tla tùr ang maia uai thla tawh leh ngui; khawvêlah hlimna zawnga hmu si lo, thinrima tlâk leh si ṭhin kha favang ni chhuak ang maia êng mawi leh thianghlimin a lo chhuak leh ta! Tû tih nge ni ang le? Keini chu kan ni lo.

A nun siam ṭhat nân Home-a dah hial te kan tum a, mihring lam aṭang chuan ‘a tâwp’ chiang hle. Beidawn hnu-ah engkim tithei, thinlung lung anga sak pawh tisa anga tinêm thei leh A ‘Thu’ pawh ruhtuah leh thlîng phel hrang khawp hiala chhun thei chuan ‘danglamna’ a rawn siam ta a ni. Hêng zawng zawng hi tû tih nge?

Mi ṭhenkhatin Pathian awm an ring lo va, mihring leh thilsiam dang rêng rêng hi inthlah chhâwng zêla lo awm (evolution)-ah an ngai fo. Pathian awm ring lo ho hian inanna an nei vek – Pathian hi chhût chhuah an tum ṭhin. Mihring te chu kan inchhui a, kan inchhût a, science thiamna sâng tak avangin khawvêla thil awm zawng zawng deuh thaw te chu kan hmuchhuakin kan finfiah thei alawm. Chuti ang tùrah chuan Pathian hi an chan a, mahse, an chhui chhuak zo si lo. Mihring mitin an hmu lo va, a ṭawngkam takngial pawh an bengin an hre bawk hek lo. Pâwn lama thil awm, lang thei thil rêng rêng hi hmasâng aṭanga lo awm tawh a ni a, chu chu miin a thluak hmanga a chhût chuan ‘khawvêl kalphung pangngai’ (natural law) tiin thutlûkna a siam ngei ang. A dik alawm. Khawvêl kalphung pangngai a ni rêng e. A nih leh he ‘kalphung pangngai’ kan tih awmtîrtu hi tu nge? Hmasâng aṭang tawha chhum lo chat lo leh chhe lova lo kaltîrtu hi tu nge?

Pâwn lam landân chu thuhran ni se, chhûngril lam hi kan chhût fo a ṭha âwm e. Ka u thinlung, lung anga sak tituiraltu kha kan ṭawngkam thiam vang a ni lo a, kan mize entawn tlâk vang pawh a ni bawk hek lo. Pathian awm ring lote pawhin hei hi chiang takin an hria – chhûngril lamah hian eng emaw chuan a thawk ṭhin tih hi. Mahse, an haider ṭhin. Mihring nun thlâk danglam dawrh theitu chu tu nge ni ang? Lehkhabu ṭha tak tak kan chhiar avang te, fuihna thu ṭha tak tak kan dawn avang te hian danglamna eng emaw chen chu kan nei thei. Mahse, nun thlâk thleng a, chhim leh hmâr anga inhlat leh danglama siam theitu chu mihring mai a ni thei lo hrim hrim a, khawvêl kalphung pangngai mai hi a ni thei bawk hek lo. Zu leh ruihtheihthil hrang hrang tia kawhmawh bâwl ṭhin nundân thlâk danglam hlawk theitu chu tu dang nge ni ang? Cigarette zûk leh sahdah hmuam mai mai pawh mi tam takin sim harsa an ti a nia. Nundân thlâk thleng hlawk phei chu mihring taka tih theih rual a ni lo. Lo theih ta pawh ni se, a khingbai tho tho ang. A nih chuan tû tih nge ni ang le?

Kan thinlungah hian ‘thusawitu’ a awm ṭhin – Pathian emaw Setana. I ngaihthlâk a, i chian duh phawt chuan i hre ngei ngei ang. Ngaihtuahna leh suangtuahna mai a ni lo tih pawh i finfiah thei bawk ang. Chu ‘Aw’ chu kan hre ṭhin a, min thunun pawh an tum ṭhin. He ‘Aw’ ngei hi alawm Pathian min rintîrtu leh rin lohtîrtu chu. Thlarau Thianghlim ‘Aw’ chuan Pathian min hnaihtîr a, Setana ‘Aw’ erawh chuan min hlattîr mai ni lovin ring lo tùrin min pui a. Pathian awm lohzia ‘dâwt thu’ min rintîr ṭhin. Miin Pathian awm a rin loh pawhin hei erawh a ring tlat – Setana a awm tih hi.

Kan thinlung hi eng vanga bum hmang chhe lailet dêr nge a lo nih? Kan thinlungina a ngaihtuah ang zêlin kan che chhuakin kan nung ṭhin. Chu ‘thinlung’chu neitu nih inchuhin he ‘Aw’ pahnih te hi an inbei ngar ngar a ni. Duhthlanna erawh a neitu mihringte chungah a innghat thung. Eng vangin nge kan lo pian? Eng vangin nge kan thih leh si? Hêng zawng zawng ruahmantu hi tu nge ni ang? I hre lo a nih pawhin hei erawh i hria – hêng zawng zawng ‘awmtîrtu’ hi chu a awm a ni.

Read more »

Hmeichhe bazar-pui hi chu a...!

Nimin chu nula pakhatin “Min bazar-pui lawk la” a ti teh tlat a. Kei, vâl zawnga luck-na dawidim phul ve loh, ‘Bei nge sei rûn dung’ tia miten hlawhtlinna an hmuh thin laia la tlawngâwl ta fo chuan, ‘a ni tak alawm le’ tiin tha tho zet, mahse inthup tak siin ka bazar-pui ve ngei alawm. A rei deuh deuha a ninawm tulh tulh...!

Hmeichhia leh mipa hi danglamna tam tak kan awm a, mipa ‘ti kher kher’ tawh laklawh lah hi an khirhkhiap êm êm a. A chuti lo lam lah chuti hlauh chu. Hmeichhia hi chu ‘neuh neuh’ an ngah hrim hrim a, an neuh neuh reng mai ni. Tin, ngaihdân han siam fel ve maina âwmah pawh an kawi an kawi a, a tâwpah a tîra an ngaihdân tho kha an thu ruang zalhna a ni leh tho thin.

Lei tum nei sa, a thil lei duhna dâwr hming nên lama hre sa thlapin kan kal a. Dâwr lian takah chuan kan lût ta a, a thil duh chu luh tan tirh veilamah chuan a hmu nghâl a, “Hei hi alâwm” tiin a kâwk va a. A en anga a lei mai dâwn emaw ka tih laiin “En kual lawk ang” a ti teh tlat a, dâwr chhûng zawng zawng chu kan fang kual tan ta a le! A en kual dun dun a, a lei dâwn emaw ka tih tawh hnu-ah a dah a, a dang a en leh a. Chuti ang rêng rêng chuan a hnungah thuawihna fahrin duhawm tak chuan ka zui dat dat reng mai a ni.

Chu dâwrah tho chuan mipa pahnih hian hmeichhia an lo kalpui ve ve a. An pahnih chuan an hmeichhe kalpuite ve ve thil lei tùr – kawr, pheikhawk, T-shirt, adt. – an pawmsak tûn a. An dawhtheihna leh ngilneihna kha fak tlâkin an lantîr a ni. ‘Anni ai zawngin ka chan a tha hret e’ ti rilru chungin lungawi zêl ka chîng ta a. Ka nui ve thei ta!

Chutia kan kual kan kual hnu chuan, kawngka lam hnaihah kan phei leh a, a lei duh tak chu a lâktîr a; rawng chi hrang hrang a tam si, duh thlan tûrah a buai leh tan ta! “Khawi hi nge nalh ang?” tiin min han râwn leh rih thin. Mahse, hemi thu-ah hi chuan ka inzir fing tawh a, nalh ka tih zâwng pawh sawi chuang lovin “A nalh vek mai, i inhmeh vek ang, nangma thutlûkna kha a pawimawh ber” ka’n ti zaih mai a(h)! Hmeichhia-in heti ang huna min râwn rêng rêngin kan duhdân sawi miah loh tùr; a chhan chu, anmahni thil tùrah na nâ nâ chuan kan duhdân aiin an duhdân an dah lal ngei ngei thin. An mita mawi ber kha lei se buaina kan pumpelh a ni mai!

‘Chuan, rei fê a inngaihtuah hnu-ah kan luh tirha a mit la ber chu a lei ta nge nge a. Kan hun khawhral uiawmzia te kha, mahse, sawi lan chi a ni si lo. An duh tak an lei tawh hi chuan an kâ pawh zen ila min seh nachâng rêng an hre lo. “A tha ber, a mawi ber, i inhmeh lutuk tlat” han tihpui luam ila, restaurant changkâng takah eitùr tuihnai tak tak ei tùra kal nghâl a ni mai!

Read more »

Sual fa lu bâwk

Nula mawng khal tha tak mai inthial vêl han hmuh hi chuan mipa fa chu kan meng pâwng hlawt hlawt mai lâwm! “Kei erawh chuan, tupawh ngaih châka hmeichhe melh apiang chu, a thinlungah a uire tawh reng a ni tih ka hrilh a che u” (Mathaia 5:28). Hnial khân lah hi hre tak a ni. Sual fa lu bâwk ka tla nghâl pang mai!

Upa Ngurthantluanga chuan “Nula leh tlangvâl in awm fâlin in kutte kha ninhlei tîr lutuk suh u” a ti. Phuar beh ang maia awmâwl tîr reng zawng mi fel te tih âwm tâwk lek a ni. Kei, sual fa lu bâwk tân zawng a teuh lo mai!

“Sual ngam chein awm suh la, thatnain sual chu ngam zâwk rawh” (Rom12:21). ‘Thatna... thatna...’ tih te chu a, ka tlin lo hrim hrim. “In hmêlmate chu hmangaih ula, a tiduhdahtu che u chu tawngtaisak rawh u” (Mathaia 5:44) tih ai chuan “I vêngte hmangaih la, i hmêlma haw rawh” (Mathaia 5:43) tih te hi zawm nuam hi ka tia.

“Misual dodal suh u; i biang ding lama bengtu hnenah chuan a lehlam pawh dawh rawh” (Mathaia 5:29). Misual te chu do tûr emaw ka ti mai asin! Ka tla nghâl nal nal. Ka biangah te chuan min han bêng na teh se ‘bur’ a ni mai. “Tupawh a unau ‘mi chhawih pa’ ti apiang chu, rorelna sânga a chungthu rêl a ni ang; tin, tupawh ‘mi â pa’ ti apiang chu, hremhmun meia kal tlâk a ni” (Mathaia 5:22). Chu, hremhmunah pawh ka thlâk nawn awn awn hmêl riau!

“I kutin emaw, i kein emaw a tihtlûk che chuan, tan la, paih daih rawh” (Mathaia 18:8), ka huat zâwng tak. Khawi lama kut leh ke bûl nih te chu a! Hei hi ka duh daih zâwk “Mit aiah mit, ha aiah ha” (Mathaia 5:38). Pa taka chêt vêl hi a nuam alawm le, ti r’u? “In Pa vâna mi a tha famkim angin in tha famkim tûr a ni” (Mathaia 5:48). Pastor leh Upa-te chungchâng thu a sawi a ni lo maw? Kei zawng sual tak ka nia.

Suala hrin, suala châwm len, suala thi leh mai tûr tân chuan Isua Krista thu hi a tha famkim deuh mah mah a ni. NIMAHSELA, Krista thisen tlanna a zârah THIAM CHANG kan lo ni leh hlauh si. Chu tlanna chu rinnaah a famkim thin. Paula’n “Ni tin ka thi thin” (1 Kor. 15:31) a tih te kha dâwt pawh va ni suh. Zawm tûr ‘thu’ tam tak min pe a, mihring tân a tina tin chi pawh a ni lo. Chuvangin ‘ni tin’ sual simin kan thi thin tûr a ni. Chu chu tling lo chunga Pathian mithmuha famkimna a ni si. Sual fa lu bâwk, luchhîp atanga ke lêr thlenga pânchhia vei mah ni ila, Krista thisenah chuan silfai kan ni. Eng khaw sawi set set lova ‘Amen’ pêk thuai thuai na tham maw le. Han pe hmasa phawt ula!

Read more »

Si... Si lo...

Heti ang mi hi awm ta se...

1. Zei si, hur si lo.
2. Ril si, mûk si lo.
3. Fel si, chîmlîm si lo.
4. Hausa si, chapo si lo.
5. Hmêl tha si, lerh si lo.
6. Inren si, uikawm si lo.
7. Zau si, zuamawm si lo.
8. Rilru chak si, inla si lo.
9. Duhawm si, hir-ha si lo.
10. Uluk peih si, khirh si lo.
11. Harhvâng si, ninhlei si lo.
12. Chîk peih si, ninawm si lo.
13. Thil hre si, mi rêl ngai si lo.
14. Taima si, midang phût ngai si lo.

Nupui/pasal/fate atân kan duh awm si, phû kan inti âwm bawk si lo!

Read more »

Mizo tawng thenkhat

Mizo tawng hi a har kan ti thin a, a dik a ni. A ziah dân thu-ah phei chuan ziah dik thlap hi harsa tak a ni. Ama’rawhchu, fimkhur takin ziak ta ila tuna kan ziah dik loh tam tak hi chu a ziah dik theih ngeiin a rinawm. Thiam leh thiam lovin kan hman sual langsâr zual deuh deuh 3 lek ka’n târlang ve ang e.

1. Thih chhan: Mitthi kan neih rêng rêngin YMA board-ah ‘Thih chhan’ tiin kan ziak ṭhin. Hei hi a dik hlel deuh. ‘Thih chhan’ chuan lukhâwng leh nghawng lian tham deuh a nei ṭhin. Kha thihna kha a ṭha zâwng emaw ṭha lo zâwng emaw chhan nei a ni tihna a nih ber mai chu. Isua rawn thih chhan chu keini misualte chhandama kan awm theihnâ’n a ni. Chuvangin ‘thih chhan’ tia ziak lovin ‘Thihna chhan’ tia ziah zâwk tûr a ni. Thihna chhan kan tih chuan natna emaw, accident emaw, eng emaw thil dang vanga thi a ni tihna a ni.

2. Ka sikul luh lai: He thu pawh hi mi tam takin an sawi/ziak sual fo. ‘Ka sikul luh lai,’ ‘Ka college kal lai’ te kan ti a, a dik lo. Sikul/College kha kan ta a ni lo va, chuvangin ‘Sikul ka luh lai,’ emaw ‘College ka kal lai’ tia ziah/sawi zâwk tûr a ni.

3. Nân: ‘Nân’ tih hi hmân aṭanga hman ṭhin, dik nia kan ngaih a ni. Amaherawhchu, kan ziahdân erawh a dik lo fo. ‘Nân’ tia ziak lovin –nâ’n (suffix+short) tia ziah zâwk tûr niawm tak a ni. A chhan chu ‘na atân’ tih lâk tawi a nih hmêl si a. Entirnâ’n: “Chakna ka lo neih theih nân harsatna hmunah...” tih aiin “Chakna ka lo neih theihnâ’n harsatna hmunah...” tih zâwk ni se. A kaih tawi lohvin ziak/sawi dâwn ta ila “Chakna ka lo neih theihna atân harsatna hmunah...” tiin ka ziak/sawi leh tho âwm si a.

Read more »