Wednesday, September 25, 2013

Doctor-ten min rawk em?


Hmânah pawh kan sawi tawh ṭhin a, kan la sawi zêl ngei ang. Vanglaini 22&23 September, 2013 chhuaka ‘Aizawla doctor private clinic bihchianna’ tih kha kan lo chhiar deuh furin a rinawm. Vanglaini palaiin doctor private clinic a zirchianna kha a rintlâk tûrah ngai ila. He zirchianna hian tûn hma pawha kan lo sawi fo tawh ṭhin sawrkar doctor-te NPA (Non-practicing allowance) chungchangah mipuite beng a tihvâr ngei ka beisei a, NPA an lâk bawk si chuan thla khata an sum lâk luh tam tûrzia leh dân loa mipui leh sawrkar sum min rûksakzia pawh a lang chiang hle âwm e.

Doctor hna hi anmahni (doctor) ngei pawh hian an hai fo ṭhin. An hna thawh hi service (rawngbawlna) a ni a, business (sumdawnna) a ni lo. Mi duhâm leh mahni ṭânghma hai mi tân doctor hna thawh ve ngawt chi a ni bawk hek lo. Thiamna avanga doctor zir tûra nu leh paten kan fate kan nawr liam ve ngawt ṭhin pawh hi kan inbihchian a hun tawh hle. Miin sum leh pai neih ṭeuh a duh a, hlâwkna a beisei chuan commerce zir sela, sumdawng mai rawh se. Midangte tâna malsawmna nih duh a, miten damna an chan theihna a ni dâwn phawt chuan tia rawngbawlna rilru pu tak tak te tân chauh MBBS hi zir chi a ni.

Mizoram doctor tam tak te hi chuan hlâwkna ringawt ûmin hna an thawk tih a chiang reng mai. Service rilru pu lovin business rilru an pu tlat a. Hei vang hian mipuiten harsatna namên lo kan tâwk a, kan sum leh pai pawh min sawh hêksak nasa hle a nih hi. Businessman aiin doctor, sumdawng rilru pute hi an hlauhawm zâwk. Businessman chuan a customer-te tihlâwm a tum a, hlâwkna tam tak a hmuh theih nân tlâwm takin a insiam ṭhin. Doctor, sumdawng rilru pu te erawh mipuiten kan mamawh a, kan pan lo thei lo tih an inhriat chian êm avangin anmahni pantute rilru an hliam fo ṭhin. Heti ang tih chîng doctor-te hi rawngbawl hna thawk an ni lo va, sumdawng an ni zâwk.

Doctor, sumdawnna rilru pu te hian kan sum leh pai chauh min chhuh a ni lo va, kan rilru thlengin min rawk a ni. Anmahni aṭangin damna leh hahdamna kan beisei a; mahse, rilru na deuha min chhuah châng a tam mai. Sum tam tak sêng chungin ṭawngka vîn leh ngaihnobei lo zet zet kan dawng a, kan rilru min tihhnual châng a va tam êm! Min induh khumtute hi sum tam tham tak kan la pe ta deuh deuh zui!

6th Pay Commission Report (March, 2008)-a doctor-te NPA pêk an nih chhan chu – an zir hun chhûng a rei bîk vang leh hna an thawh hun chhûng (service) a tawi bîk vang te, office hun chhûng mai bâkah emergency thilah an thawh chhuah fo a ngaih vang te leh adt. Finance Department, Govt. of Mizoram-in 2010-a notification a tihchhuahah chuan sawrkar doctor-te basic pay + NPA hi Rs.85,000 p.m. aia sâng lo tûr a ni tih a chuang. NPA la lo ngam doctor chuan thla tin chêng sing chuang chu a hloh zêl dâwn niawm tak a ni. Chutih laiin private practice-na lamah thla tin chêng nuai dâwn emaw nuai chuang an la lût ziah thung. Thla tina NPA an lâk pawh hi mi tam tak thla khat hlawh aia tam a ni a, private practice-a an lâk luh ngat phei hi chu mi tam zâwk thla khat lâkluh aiin a sâng fe a ni.

Sawrkar doctor duat lai, private clinic neia non-practicing allowance la bawk si te hian mipui leh sawrkar min rawk a ni. Heti ang tih chîng doctor-te hi sawrkar hian chhui chhuak vat sela, a ṭûl a nih chuan an phu tâwk hremna pawh pe ngei bawk rawh se. An thil tihsual avang mai pawh ni lovin mipuite min rawkna avang pawhin hrem an phu a ni.

Kum 2010 khân private clinic-a inentîr man Rs.100 aṭangin Rs.200-ah an tisâng a, mipui lam tân chuan na ṭalh ṭalh tak a ni. “Ka pu, hei ka result chu” tiin lehkha pan thlir thler kan hmuh a, an lo thlêk vung vung a, hawrawp chhe fahranin damdawi ei tûr tlêma zâwng an lo ziak a, Rs.200 chu kan chawi a ni dêr! Kan sawisêl ve viau ṭhin na a, a sâwt mawh hle. Doctor-te’n an nihna dik tak an hriat leh lutuk hian mipuiten kan tawrh phah fo.

Doctor thiam tak tak an ther fup te hian kan thla a muang a, natna khirh tak pawh vei ila, dam leh ngei kan inbeisei ṭhin. Mipui rawngbawltute rau rauah doctor leh nurse-te hi chu an fakawm bîk a, kan nunna hi an kutah a awm tak meuh meuh a ni. An tel loa awm thei lo kan ni a, an kutah kan tlu lût a ni ber mai. Chu hun remchâng chu laa kan mamawh ngawih ngawihna chu mahni inhaivûr nâna an hman chuan kan chuti hlauh thung.

Hei erawh kan hriat atân a ṭha âwm e. Kan inentîr dâwn rêng rêngin serious lutuka kan tlûk thal tawp hma ngei hian civil hospital-ah ngei inentîr ṭhin ila. Test hrang hrang pawh civil hospital-ah ngei ni thei se. Mipuite mamawhna a sân avangin doctor-te hian clinic an hawng ṭhin. Chu ‘mamawhna’ chu remchângah lain ṭhenkhatin sumdawn nân an lo hmang a, a pawi hle. Hlâwkna tel lovin tu mah kan thawk ngawt peih lo. Mahse, hlâwkna ûm ngawr ngawra kan thawh erawh chuan midangte tân hlîng kan chang thuai ṭhin. Sumdawnna rilru pu lova rawngbawlna rilru pua hna thawh kan thiam a hun tawh hle a ni. Sum leh pai ît vang maia NPA la chung renga private clinic hawngtute hi ram leh hnam hmêlma, mipui leh sawrkar rawktute an ni.

Tuesday, September 24, 2013

Beiseina Rûn


Beiseina leh Rinna hi thil inhnaih tak, inhne reng leh sawi hran hleih theih loh a ni. Bible chuan “rinna hi thil beiseite awm ngeia hriatna, thil hmuh lohte hriatfiahna a ni,” (Hebrai 11:1) a ti. Thil ṭha kan beisei a, chu kan thil beisei chu hmu si lova a awm ngei a ni tih kan hriat fiahna hi rinna chu a ni. Beiseina tel lovin rinna hi amah ngawtin a awm thei lo va, a famkim thei bawk hek lo. Rinna kan neih theihna tûrin beiseina kan neih hmasak phawt a ngai. Rinna tel lovin beiseina erawh kan nei thei thung.

Mihring nun hi thil lian pui pui pathumin a kaihruai a, chûngte chu – Hmangaihna, Rinna leh Beiseina. Beiseina hi hringnun kawng chhuk chhoah hian a driver seat-ah a ṭhu ṭhin. Eng vangin nge kan inkhawm a, kohhran thil tihna kawng tinrêngah a kûl a taia kan thawh ṭhin? Thlarau nun lamah malsawmna dawn kan beisei vang leh thih hnu vanram kan beisei vang a ni. Eng vangin nge tûk chhuakin office, dawr, leh hna hrang hrang thawk tura kan chhuah ṭhin? Thawh hlawh hmuh kan beisei a, chu chuan kan chhungkaw mamawh a phuhru thei ang tih kan beisei vang a ni. Eng vangin nge naktûk la dam tuma chaw kan ei a, kan hriselna ngai pawimawh a, damdawi te kan ei ṭhin? Hma lamah beisei kan la neih vang a ni. Dam kan thlâkhlelhna chhan tak pawh beisei kan neih vang a ni. Beisei nei lo ila naktûk dam thleng peih tu mah kan awm lo vang. Beiseina chhe te, mit ṭêp tawh pawh kan neih chhûng chuan nun hian awmzia a la nei a; beiseina kan neih tawh loh erawh chuan miin dam a thlahlel tawh lo va, thihna kut vâwt a inmantîr mai ṭhin. Beiseina tel lo chuan hringnun hian hmalam a pan thei lo. Eng kimah a ṭha ber beisei zêl rawh.

He 'Beiseina Rûn' hi kan kohhran (BCM Shalom, Mission Vengthlang, Aizawl) chanchinbu 'Shalom' Pathianni apianga kan chhuah thinah September ni 29, 2013 atangin column pakhatah chhuah tel thin a ni dawn a. Keiman ka enkawl bik ang.

Thursday, September 19, 2013

Ex-File


Kum 5 a lo liam ve leh ṭêp tawh mai ka ti. A hunlai kha chuan ‘hmangaihna’ te kha hrethiam êm êmin ka lo inhre ve ṭhin a. Mahse, ‘inhriatna’ mai a lo ni. Kâwla ni a liam a liam hnu chuan ‘Hmangaihna hi ka lo la hrethiam hauh lo’ kan ti chuai leh raih ṭhin nia! A nia sin, hmangaihna hi chu sawia fiah chi leh ziaha hriat thiam theih chi pawh a ni lo. Favang ni chhuak te chu fiahin chiang hle ṭhin mah se, hmangaihna erawh tû pa hrilhfiahnaah pawh a la chiang zo lo fo ṭhin.

Zânin chu dâr 9:35 khân kum 5 liam dâwn dâwna ka Ex-in min rawn text ve teh khiah a. Thil hlui hai chhuah leh ka tum pawh a ni hran lo, ‘thi thei lo’ chu a la dam a ni tih min rawn hriattîr a ni ber mai! Kan in text-na file ‘Ex-File’ tia ka vuah tâk mai chu ka’n rawn dah ve mai mai ang e:

Ex: Mu tawh em?
Me: Hla zir zo chiah.
Bla bla bla...
Ex: Zai ka ngaithla a, ka hla ngaihthlâk ka hrilh ang che, i hre duh em?
Me: Han zai chhin phawt la.
Ex: “Ṭuanna tlâng chu dang ṭhin mah se, ka hmangaihna ka hlan che kha vawng reng ang che,” ka aw a lai em?
Me: Lai chhe lutuk lo. Aw pêk dân i zir hlek a ngai a nih kha 
Ex: Nia, min la zirtir la \ha ang, i peih chuan 
Bla bla bla...

Ani chuan fanu kum 3 mi lai a nei ta! Pasal erawh a nei lo. Fa a pai chuan kan inṭhen daih tawh. Damlai lusûn ka ni lo a nia aw! “Nangmah vang a nih hi” min han tih teh tlat chu! Ka sa mai mai. “Min duh lova, min ṭhen a, ka rilru na ka insûm zo lo va, keimah pawh in control zo lovin heti hian ka awm ta a ni” a ti. Mahse, ka pawm lo. An bialpa ten an ṭhen avangin hmeichhe ṭhenkhat chuan runluih nân bialpa dang an nei ṭhin a (mipa ṭhenkhat pawh an ni ve tho), an rilru na thawi dam nân insûm zo lovin hmeichhiat/mipatnaah an tlu lût ṭhin, an ti. Ka pawm lohzia mai chu(h)!

Eden bawhchhiatna malsawmna anchhia avanga tisa châkna lo chhuak, mahni pawh invêng zo lova hum sual an dai lai khân, a tisualtu ang hrima an thisen mawh kan chunga an han vûr ta daih mai ṭhin hi hriat thiam a har mang e. Vantirhkoh a ṭah laia, hremhmun lalpa a nuih lai khân, ‘sual’ tih chu hre mah se, an thinlunga ‘dik’ hriatna chu tihdel a ni a, ‘sual’ hmu thei lo tùrin ‘hriatna’ chu thuhrûk a ni. A nih leh, chutia tisa châkna buan hneh lo va, hmangaihna emaw tia a vâwr tâwp thleng a, thianghlimna pâr an thliah lai chuan ‘kei’ chu a thinlung kil khatah min hre rengin min runluih nâna ti a ni tih a inhre reuh reuh reng dâwn em ni? Hnai lo mai.

Seol sipaiten hnehna hlado chham a, lâwmhla an rem lai khân nuam tiin a si hlawrh hlawrh âwm si a. A ke lêr aṭanga a lu chhîp thleng chuan a khawi lai kutzungte tin kârah tal pawh ka hming, ka hmêl, ka ṭawngka chhuak, ka rim, ka thâwm, ka engmah chuan hmun a chang lo tih ka hria. Chuti si, ‘nangmah’ vang a nih hi, min han ti leh si ni. A lo ni pawh a ni maithei e, ka sawi phâk a awm lo. Eng pawh ni se, mahni chungah meiling emaw malsâwmna emaw chu kan chhêk khâwl ṭheuh ṭhin alawm. Kan chunga thil thlengah hian midang kan mawh puh thiang lo, keimahni tuh rah \heuh kan seng zâwk ṭhin.

Le, in Ex-File lo ngaithla ve tawh ila...
(Written in 13th October, 2012)

Aw, kawngkhar


Tûk tinin kan hawng ṭhin a,
Zan tinin kan khar ṭhin;
Nang vangin kan him ṭhin a,
Nang vangin kan lawm ṭhin.

Mawi duhin kan chei che a,
Mi mit fûkna ber i ni;
I phênah sual mah ila,
I phênah vêk mi fel kan ni.

Nang vangin kan mawi a,
Mahse, i zahawmna ro;
Kan nawm kan mâkah,
Kut thak kan hnawih fo.

Thinrim eng phiarin,
Kan hawng ṭhuai ṭhin che;
Min mawitu i nih haiin,
Kan khâr ri bur ṭhin che.

Nang chuan engmah sawi lovin,
Ngawih i chuh tlat si a;
Kan himna leh mawina i nih hi,
Kan hai zêl dâwn a nih hi a.


 
Design by Free WordPress Themes | Re-arranged by Lei hringnun