Hmeichhe Tlâwm Lai Hmêl – Hmuh Tûr A Vâng!

Lehkhabu pakhat ka chhiarah chuan heti hian a inziak a “Mipaten hmeichhia te lakah hian tihtheih kan lo nei tlêm khawp mai, tih theih kan neih chhun chu ‘Ka thiam loh a ni’, ‘Ka tihsual a ni’, ‘Min ngaidam rawh’ tih te hi a ni” tiin. He thu ka chhiar atang hian kan hun kal ta te ka chhui lêt a, ‘A va dik êm!’ ka ti vawng vawng nia. A thupui hi negative viau mah se, possitive zâwng pawhin thailan tel ka duh a, chu chu mipate tlâwmna nun chhuanawm tak hi a ni!

Nupa chungchâng thu ka sawi dâwn lo va, nula/tlangvâl inkâra inngaihzâwnna thu ka rawn ziak zâwk dâwn a ni. Inhmangaih takin kan inngaizâwng a, nimahsela, he khualzin kawng chhuk chhoah hian hlimna ngawt kan tawng bîk si lo. Harsatna a lo thleng a, kan inhauin kan inhua a, intihtauh khum châng te a awm thin. Tu thiam loh nge tih lam zawn chhuah ka tum lêm lo, a thiam lo zâwk chu mipate kan ni leh tho tho!

Kan thianpa pakhat chuan ngaihzâwng a nei ve a, tûn thleng pawhin an la inngaizâwng a, Pathianin rem a tih chuan an inneih ngei pawh ka ring. Tum khat chu an intithiam lo ve alâwm le, hmeichhia zâwk lah a ngawi tlat a, mipa zâwk lahin tlâwm a la ve tawh laklawh si. A tâwp a tâwpah zawng mipa zâwk chuan a be leh ta nge nge a, inphah hnuai takin “Ka thiam loh a ni e” a tih chiah chuan engkim a fel leh vek mai! Hmeichhia zâwk chu “Enga ti nge i ngawih reng a?” ka tih chuan “Mipa ka be hmasa ngai lo” zuk ti teh khauh chuan!

A dik a ni, hmeichhe tam tak chuan mipate hi an be hmasa ngai lo, chu chu an tihsual lian tak niin ka hre ve thin. Kan insawi luh hmasak zet loh chuan lawmpuina thu takngial pawh min hlân hreh tlat nia! Vawi khat chu ngaihzawng ka nei ve a, Vanglaini-a ka article ziah chu a lo chhiar ngei ka ring a, comment min rawn pêk ngei pawh ka beisei a, mahse a reh hmiah mai si. A tâwpah ka va insawi lût ta a, ani chuan “Ka lo hmu alawm, i rawn insawi ka ring rêng a” min lo tih lêt zêk chu! Ka sa mai mai asin.

Hmeichhiate hian eng vangin nge tihmasatu nih hi an (in) hreh êm êm? An (in) dawih vang nge an (in) chapo vang? Nge an (in) inngaihtlâwm êm êm vang zâwk? Val ka buai e. Tlâwm hmasa zâwk nih an hreh ang bawkin hmangaih hmasatu nih an hreh a, mahse, then (break) hmasatu nih erawh an hreh leh hauh si lo!

Chuvangin mipate hi kan tlâwm leh duai duai a, kan inphah hnuai a, kûnin chibai kan bûk lo chauh chu a nih hi! Kan hmangaih uchuak vang leh then kan hlauh êm êm vang pawh niin ka hre lo, kan inngaihtlâwmna avang chauh a ni. Mipate inngaihtlâwmna hi a ropui a, a fakawm a, a chhuanawm hliah hliah bawk. Hmeichhia zâwk hi engtik lai pawhin an thiam reng dâwn niin a lang a, mipate hian thiam thu sawi tûr kan nei ngai dâwn lo (sawi mah ila, thiam kan chang ngai si lo). Tlâwm thlâk hle mah se, inremna a lo awm theihnâ’n leh hmangaihnain pâr a chhuan theihnâ’n mipate hian inngaitlâwm takin thupha chawi thin ila, ngaihdam i dîl zêl mai ang u!

Note: Mipa zawng zawng an inang vek lo ang bawkin hmeichhia zawng zawng pawh an inang vek bîk chuang lo.

Read more »

Taxi Ka Hmang Ve A

Taxi hi ka hmang tam lo viau a, ka hman ve chhuna ka thil tawn tlêm ka han thai lang ve ang e. Mi thenkhat ngaihdân chu a ni lo maithei, mahse thil nihphung tûr nia kan hriat avang leh dikna leh rinawmnain kan ramah hmun a chan zêl theihnâ’n leh mipuiten thil chiang zâwk kan hriat theihnâ’n thahnem ngai takin ka rawn ziak a ni.

Shillong taxi chuanman (rate) hi per-head a ni thin a, passenger-te pawh an inhnawh tên tûm mai \hin (tûnah hian engtin nge an tih erawh ka hre lo, ka kal lohna chin a rei ve deuh tawh a). A phur tam thei apiang an hlâwk a ni mai a, passenger-te pawhin an sawisêl ngai lo, a chhan chu, man tlâwm taka duhna hmun an thlen theih avang leh hire system a nih miau loh avangin.

Mizorama taxi-te erawh hire system a ni a, per-head system nên chuan a danglam a ni tih hi hre hmasa phawt ila a tha awm e. A stand-a ding emaw a tlân lai emaw pawh ni se, kan duhna hmun kan sawi a, kan chuang mai thin. Vêng thenkhat a\anga in contribute-a kan chuan thin te emaw thian thenkhatte nêna inthuruala kan hman thin erawh huam lo ta ila. Hire system-a taxi kan hman rêng rêngin kan duhna hmun kan thlen theihnâ’n kha taxi kha a man kan pe a, hun rei lote chhûng chu kan ta lo ni ta tihna a ni. Nimahsela, taxi driver tam tak chuan chutia kan hire chung reng pawh chuan passenger an lâk belh fo thin. Keini’n kan hman man kan pe a, passenger an lâk belh-ten an chuan man an pe bawk a, a lêtin an hlâwk a, a hmangtute erawhin ngai kan awh mai pawh ni lovin nuam vak lo leh tâwh taka kan chuan tum pawh a awm fo thin.

Heti ang hi thil awmzia a nih avangin hire hian awmzia a nei miah tihna a ni. Entirnâ’n sikulpuikâwn atanga bazar thleng Rs.150-a ka hman chuan bazar ka thlen hma chu kha taxi kha ka ta a ni rih tihna a ni a. Passenger dang lâk belh chungchâng pawh ka thu a ni tawh ang. Midang lo chuang duh an awm chuan driver-in “kan la dâwn em?” tiin min râwn tûr a ni a, a nihna takah chuan keimâ’n ‘phur rawh’ ka tih loh chuan tu mah a phurh belh tawh miah lo zâwk tûr a ni. Keiin a man ka pêk dâwn avangin ka duh chuan passenger dang chu a ‘free’ pawhin ka chuantir thei a, a nih loh pawhin an chuan man phû tâwk chu keima’n ka la ang a, ka nei thei ang. Chu chu hire system awmzia chu a ni. City bus erawh kan hire a nih chuan midang an lo chuang ve ngai lêm lo va, an lo chuang dâwn a nih pawhin a hire-tute phalna zêla chuang an ni \hin.

Taxi kan hman thin dân chungchâng hi chu ngaihtuah chian a tha khawp mai. Driver-te chuan pawisa an hmuh tam theihna ang ang kha an bawh a nih pawhin a mawh lo ve. A pawimawh ber zâwk chu, kan hire ni reng chung pawha midang an lâk belh a, a hmangtute ber nuam lo, tâwt tak leh chuan man chawi teuh chunga lungawi âwm taka eng mah kan sawi ngam lo thin hi a ni.

Tin, taxi rêng rêng hian ‘zân rate’ a nei lo tih hi hriat reng bawk tûr. Zân a nih avanga an rate an tisâng ve ngawt a nih chuan driver thiam loh a ni ang. |henkhat chuan, nilêngin an service tawh a, zân lamah chuan an taksa te a lo chau a, rate an inchhiar sâng deuh a nih pawhin a âwm alâwm kan ti a ni maithei. Mahse chu chu thutling a ni lo. Rate tihsân belh tûr khawpa an chau a nih chuan service lo mai rawh se. Zân rate hi a awm chuang lova, rate chu rate a ni a, a ngai reng. Chuti anga rate tihsân chîng kan tawnga dikna kan tan ngam tak tak a nih ngat chuan thuneitute hnênah i report ngam ang u. Hei hi driver-te tihmualphona lam a ni lo. Mi thenkhat (a tam zâwk pawh an ni maithei) chuan zân rate hi an tisâng uchuak bîk ziah. Kan mamawhna a sân avangin hreh tak chung pawhin kan hmang leh mai zêl a, hei hi thil pawi tak a ni. Kan hman loh chuan kalna kan nei dâwn si lo va, zân lamah taxi service a lo tlêm ve zêl bawk nên, man to tak pawhin kan hmang leh nge nge thin.

Hei hi eng rilru pua ti nge kan nih? Mizo kan ni kan inti a, mahse kan Mizona chu midangte ei ral duhna rilru pua, mite harsatna chu mahni tânghma hai a, mahni tâna chakai khawrhnâ’n maw kan lo hman thin? I ngaihtuah chiang teh ang u. Taxi driver pawh a rate dik takin tlân rawh se, chhûn a ni emaw, zân a ni emaw, a rate hi a danglam thiang lo. Tin, miin an hire a nih chuan passenger dang a la thiang lo tih hi hriat reng bawk tûr. Per-head-a kan ti law law dâwn a nih si loh chuan kan duhna hmun min thlenpui hma chu a hmangtute ta a ni a, passenger dang lâk belh pawh a hmangtu thu thu a ni. Tin, a hmangtute pawhin huai taka he thu hi kan tan ngam a ngai. Chuti a nih loh chuan officer lian tam tak kan dem ang mai hian nakinah chuan dem kan la hlawh ve ang a, keimahni tihsualah kan la tâlbuai ang a, kan la phun kan la phun leh ngei ang maw le.

Read more »

“A ram leh a Felna” chu eng nge?

A hmasain Pathian thu dikna leh dik lohna lam kan sawi lova, A rinawmna leh rinawm lohna lam kan sawi dâwn bawk hek lo. He ta “A ram leh A felna” kan tih fo hi engnge ni a, eng tin nge zawn tur? Chumi hnuah “chûng zawng zawng chu a pêk belh chhah dâwn che u nia” a tih hi engnge ni ang? tih te hian ka rilru a tibuai fo a, ka auchhuahpui ta nge nge a ni.

Têtte aṭangin Kohhranah inhmangin a kûl a tâiah ka ṭang ve ṭhin. Kohhrana ka inhman hian ka nun a hlim a, lâwmna pawh tam tak ka chhar a, ka taksa leh thlarau tân hahchawlhna leh chaw ṭha tam tak ka hmu bawk. Tûn thleng pawhin ka la inhmang a, ṭhalaiah OB ka ni a, Bial Zaipawl Conductor ka ni mêk bawk. Chuti chung chuan MA ka zir a, 1^st class-ah pass-in top 3-ah ka lang ve nghe nghe. Hêng zawng zawng hi ka thawhrah ni lovin Lalpa malsawmna ka dâwn a ni. Ani chuan taimâkna leh hriselna min pe a, ka dil loh malsawmna tam takin min vûr ṭhin. Ka tum ber chu Pathian rawngbâwla Kohhrana inhmang chung hian kan zirna leh hnathawhnaah ṭha takin kan ti thei a ni tih lantir hi a ni a, ka hlawhtling ve viau chuan ka hria. Lawmthu sawina tûr hlîr a lo ni.

Hun a lo kal a, hna zawn a lo ṭûl a, exam neuh neuh hmachhawn tûr a lo awm ta! Hetih hunah tak hian eng chu nge a ram leh a felna ka zawn hmasak tûr chu tihah hian ka buai fo ṭhin. Nikum kum tâwp lam khân kan Kohhranin mission field kan tlawh dâwn a, kal tûrin ka inpe ve a, mahse ka hna dil pakhat chu written-a ka tling ve a nih chuan kan zin hlâna interview a ṭûl dâwn si a. Ka ṭhulh leh ta a. Written-ah chuan ka tling a, interview-ah ka tling leh ta si lo. Mission field tlawhho an rawn hâwn chuan “A ram leh a felna i zawng hmasa lova, i hlawhtling lo a nih kha” min ti ta!

Tûn hnaiah pawh exam tûr neuh neuh ka nei a, lehkha zir ngai bawk, Kohhran leh thalai, Bial zaipawl programme khat tlat bawk si, ka buai ṭhin kher mai. Hnatlâng emaw, Kohhran zaipawl hlazir emaw han kal lo hlek ila ṭhenkhatin “A ram leh a felna hi zawn hmasak tûr a nia” min ti ve chhên bawk nên. Nun hi a chêp ru tlat! An thlîrna tlâng aṭang chuan a âwm hliah hliah. Bial zaipawl conductor ka nihnaah Kohhran zaipawl hlazir chu tel ngei ngei tûra ngaih ka ni. Ṭhalai OB ka nihnaah ṭhalai thiltihnaah tel ngei ngei tûra ngaih ka ni bawk. Ka nun khaw chhuah nân ka beih a ngai a. Ka ei leh in, silh leh fên leh inchhûngkhur mamawh ka thawh chhuah a ṭûl bawk si. Tunhma kha chuan ka moderate thei viau, mahse tûnah chuan a har ka ti ve ta. Nu leh pa châwm hlâwm nih reng hi ka duh lova, theih tâwkah mahni mamawh na na na chu thawh chhuah ve ka duh a, ni tin private-ah ka inhlawh a. Chu a chhapah Mizo dânin ka nu leh pa te hi ka châwm tûr an la ni zui. Nun hi fight tak zet zet a ṭûl a ni.

Eng tarmit nge ka vuah tâk ang aw... Kohhran mite chuan hetia ka inkhung a, Kohhran thiltiha ka tel tlêm hian min hmu he mai zuk nia. Mi ṭhenkhat erawh chuan kan nunna atâna nasa taka kan beih hian thil dik tiah min ngai ve bawk. Helai inkar tak hi siam rem harsa ka va ti êm!

Mathaia 6:25-34 thu hian nasa takin min daikhalh ve bawk si a:

“Chuvangin, ka hrilh a che u, ‘Engnge ka ei ang a, engnge ka in ang aw?’ tiin in nunna thu leh, ‘Engnge ka silhin ka fên ang aw?’ tiin in taksa thu lungkham suh u. Ei tûr aiin nunna a thupui zâwk lo vem ni? Silhfen aiin taksa pawh a thupui zawk lo vem ni?

“Chunglêng savate hi en rawh u; buh an tuh lo va, an ât hek lo, buh inah an seng lût hek lo; nimahsela in Pa vana mi chuan a châwm si a. Nangni chu anni ai chuan nasa takin in hlu zâwk lo vem ni?

“Tin, nangni zîngah lungkham avangin tuinnge mahni dung lam tawng khata tisâng chuang thei? Tin, silhfen thu engahnge in lungkham ni? Ram tûktinpâr ṭhanzia hi ṭha takin ngaihtuah rawh u; hna an thawk lo, la pawh an kai hek lo; Nimahsela ka hrilh a che u, Solomona meuh pawh a ropuina zawng zawnga a inthuam khân, hêng tûktinpâr pakhat tluk pawh hian cheiin a awm lo. Chutichuan, ram hnim, vawiin anga nung, atûka thuka tuah leh mai tûr mah Pathianin chuti kauva a chei chuan, aw nangni rin tlêmte u, silhfen a pe zâwk êm êm dâwn lo che u em ni?

“Chutichuan, ‘Engnge kan ei ang?’ emaw, ‘Engnge kan in ang?’ emaw, ‘Eng sinin nge kan awm ang?’ emaw tih, lungkham suh u, Jentailten chûng zawng zawng chu an zawng ṭhin a ni. Chûng zawng zawng chu in mamawh tih in Pa vana mi’n a hre reng a ni.

“A ram leh a felna chu zawng hmasa zâwk rawh u, tichuan chûng zawng zawng chu a pêk belhchhah dâwn che u nia. Chutichuan, a tûk atân lungkham suh u, a tûk chuan ama tân a lungkham chawp dâwn si a. Ni khat atân ni khat hrehawm chu a tâwk a ni.”

Thil ṭha pahnih thlan tûr a awm hian thutlûkna siam a har ṭhin an lo tia, a dik hle. Rawngbâwlna ka thlîr chuan a thim a var pawh thlu lova thawk bawrh bawrh tûr ka nih laiin, ka hmalam hun ka thlîr erawh chuan ka beih ve hi chu a ṭûl a ni tih ka hre bawk si. Eng pawh chu ni se, "A ram leh a felna" tih Bible-a kan hmuh hi he lei kohhrana inhman hi a ni tihna nge ni a, kan zirlai, eizawnna leh kan ni tin hnathawhnaa rinawm taka thawh mai hi?

Read more »

Eng tikah tak kâwl êng ve ang maw?

He thu hi ziak tûr ka ni lo asin! Mahse ka ziah a ṭùl si a. Mizoram ka thlîr a, a mawi ka tiin hahchawlhna hmu nuam tak zawng a ni. A chhûnga chêng Zofate inlungrualna leh thawhhona ṭha tak ka hmuh phei chuan lâwmin ka hlim lo thei lo. Chutiang hnuaia kan lo seilian hi mi vanneite ziahna buah chuan a tlar hmasa ber kan awh ngei ang le. Mahse maw... thil felhlel leh dik lo hian zung a va kai nasa tawh tak êm!

Thil tam tak sawi tûr nei mah ila, thil pakhat chauh sawi tûrin tun ṭumah chuan ka thinlungin min phalsak a. Chu chu eng dang ni lovin sawrkar Deptt. hrang hranga hna lâk dân chungchâng hi a ni.

A ni tak e, hmanni lawka RMSA zirtirtu hna kha bei nge sei rûn dung tiin ka dîl ve a. Zawhna min zawh te chu ṭha taka chhângin tiṭha ve viau chuan ka inhria maw le (ka inhriatna mai mai zawng a ni). Ka nuin “Mapui, ka ṭawngtaisak reng che a nia, i tling ve maithei asin” tia min hrilh te kha ka bengah a châm reng a, beiseina sâng tak nên ka lo nghâk ve a ni. Result a chhuak a, ka hming chu hmuh tûr rêng a awm lo, ka vui dâwn emaw in ti a ni maithei. Ka vui hauh lo asin.

A hnu ka thil hriat erawh chuan ka thinlung a vit a, ka thahrui zawng zawng hi a chhat ni berin ka hria. Kan ṭhiannu pakhat chuan tihian min hrilh a, an ṭhiannu pakhatin science teacher a dil ve a, hmeichhe dang pakhat nên an interview a, result a lo chhuah meuh chuan MIPA zuk tling daih a! Tin, ka ṭhian pakhat chuan a ṭhianpa tlin thu min hrilh a, “MNF a ni a, mahse a tling tho maw le” tiin phâwk deuh hru hian a sawi a. Kei chuan, party-ah a inhmang em tih leh hnaa a tlin theih dân ka zâwt a. Ani chuan “MNF party-ah chuan inhmang e. MNF ni mah se, Minister a be thiam a, Minister lehkha a nei alawm. Tu emaw tal Minister emaw, thuneitute emaw biak i nei ve em?” tiin min zâwt lêt a. Ka neih loh thu leh chutianga tlin ai chuan tlin loh pawh ka thlan zâwk thuin ka chhâng ta a ni.

Hei hi maw kan Zoram chu? Hna lâk dâwn apianga Minister/thuneitute lehkha neih tum ziah, tu emaw zâr zova hna hmuh tum tlat, mahni thiamna leh theihna hmanga hna zawng ngam lo, midangte tlawn ṭhin Mizo maw kan lo nih? MPSC examination conduct hi chu fair tura ngaih a ni hrim hrim a. Chutih laia Departments hna lâk dânin sawisêl a kai ziah leh duhsak zâwng kan tina êm êm te, Ministers leh thuneitute lehkhain thil a tithei êm êm te hian nuih zawng a tiza mawlh lo. Deptt. hna lâk chungchânga mi tam tak rilru put dânte hi a pawi asin. Tûnah chuan ṭhalai hna nei lo tam takin Departments-ah rinna an nghat ngam tawh lova, nghah ngamna chi pawh a ni bawk hek lo. Chhûngril lamah kan dik tawh lova, tu mah pawh hi kan inring tawh bawk hek lo. Sawi dâwn chuan sawi tûr a va tam tak êm! Ka sawi sêng lo ni mai teh se.

Dikna ngaina a, rinawmna fawng vuan tlattute tân hian eng tikah tak kâwl êng ve ang maw?

Read more »