NANG I LÂWM, KAN THEIH TÂWKAH

1. Lalpa Nang in i rawngbâwl tûrin min din a,              
Mihring lam ka han inen hianin;
I dân tlin tûr rêng ka hmu lo,
Mahse khawngaih rawngbâwl hna min pe.

2. Thiamna, finna chi hrang hrang min pe hringmite,
Mahse Nang kan theihnghilh leh si thin;
Mahni tân chauh lo thawk thin hi,
Min ngaidam rawh aw, Lalpa Isu.

Aw, Lal Isu, i hmaah ka lo kûn e,
Mite min hriat aiin ka inhre chiang zâwk a;
Keimah ka inhriat aiin Nangin min hrechiang zâwk.
Mahse Nang chuan mihring sual hi i hmangaih si,
A va mak êm! Lalpa.

3. Lung rem hrang hrang rem taka i rem khâwmte hi,
Kan rawngbâwlna kawng chi hrang hrangah;
Hrethiam lovin kan inhai fo,
Mahse Nang i lâwm, kan theih tâwkah.

4. I tân ka theih tâwk a tlêm lua tih ka hria e,
Mahse kan thinlung Nangin i duh;
Thinlung petu che hnênah chuan,
Thil engkim Nangin i pe lêt thin.

(He hla hi ka testimony hla a ni a. Harsatna ruama ka awm lai leh ṭap zawih zawiha hun ka hman laiin Pathian hnena ka inhlanna hla a ni.

Read more »

MITTUI NÊN HMANGAIHNA

(True Story)

Zîng \ian kâwl a lo ênin,

            Thlasik daifîm a lo tla;

            Mahriakte-in maw ka zâl,

            Zankhua tlaitluanin.

            Suihlung zawng a lêng ngei e,

            Sakhmêl tawn loh chhûng hianin;

            Eng tikah tawng leh i maw,

            Ka Duatlai, Bawihte?

Tûrnipui lo êng \hinin,

            Piallei daifîm a ral \hin;

            A liam zêl e, piallei dai,

            Hun a dang zo ta!

            Mahse e, aw, ka duhlai,

            Thlasik, nipui, fûr leh \hâl;

            Lo thlengin danglam mah se,

            Ka hmangaih reng ang che.

Ka dâwn a, ka dî te kha,

            Eng tikah Khuanu ruatin;

            Damlai pâr tlân dûn i maw?

            Aw, ka dâwn vawng vawng.

            I kiangah chuan lâwm a kim,

            Lungngaih rêng a awm si lo;

            Tlaikhua pawh vâr dûn ila,

            Kan inning lo’ng e.

(Ka \hiannu C'.. khawngaih thlâk tak, R'.. nêna an intawn dân leh a hnu zêla vanduaina vanpui chim a tuar dân chanchin ka rawn ziak chhuak a ni.)

A vawi hnih rawn zinna chu keimah avanga rawn zin a ni tih ka hria a. Zak rual chu ka ni tawh bîk lo nachungin zâna a rawn lên meuh chuan ka lai chhe ve hle mai. Zân rei tak thleng kan meng a, ka pa a strict êm avangin kan in\hut hnaih ngam lo va. Ka chhûngte an mut reh hnu chuan hmangaih biahthu thlum leh thûk zet mai chu min han hlân ta a ni!

Kha mi zân tluka ka hlimna ang kha he khawvêl ka lo hman liam tawh zawng zawngah khân ka la tawng âwm lo ve! A chhan tam tak a awm, a bul ber chu ka tâna sawi nuam pawh ni lo mah se ka sawi chu a \ul miau si a – Ka pian tirh ata ke zeng, kal thei lo ka ni a. Tin, natna chi hrang hrang ka nei nual bawk. Mahse ka Pi-in min \awng\aisak a, kal erawh chu ka kal ve thei sawih sawih ta! Chuti chung pawha min hmangaih thei tlat chu a mak êm a, lâwm avangin biangah mittui a luang lo thei lo a ni.

Ka chanchin : Ka sawi tawh ang khân ka piantirh ata ke zeng ka ni a, mahse Pathian hi ka ring êm a, ka Pi-in min \awng\aisak se ka dam hi ka ring tlat a ni. Chutichuan ka Pi chuan min \awng\aisak ta a, dam var chu ni lo mah ila zawi zawi chuan ka lo kal theih phah ta a, car-te pawh ka khalh theih phah ta a ni. Ka nu leh pa hi sawrkar hna thawk an ni a, mite angin nei êm ûm lo mah ila kan rethei ngawih ngawih bîk lo. Kan unau hi paruk kan ni a, upa ber dawttu ka ni. Kan upa ber hian pasal min neihsan tawh a, û ber chan ka chang ta a ni.

Nau-te hui khâwmtu tûr ber lah heti mai hi ka ni si a, insit a nâ-in a rûkin ka \ap fo \hin. Mahse kan unau za hi kan inhmangaihin kan inngai thei hle \hin. Heti mai ka ni chung pawh hian ka naute chuan min zah der thiam \hin êm êm a, ka thu an hnial ngai lo. Harsatna chi hrang hrang kârah B.A. ka lo zir thleng ve ta hrâm a, mahse vanduai thlâk takin kum 2007 khân II B.A. chu back paper ka nei hlauh mai a, chu chu kum 2008 khân ka exam \ha leh a, ka pass ve ta a. Kum 2009 khân III B.A. ka exam ve leh a, Pathian zarah ka pass ve leh ta a ni.

Kan intawn dân : Kum 2008 February thla khân \um khat chu kan khuaah an rawn zin a, chumi \um chuan a \hiante nên an rawn lêng a, ka vawikhat hmuhna a ni. Ka dinhmun hre reng chungin midang ka kawm \hin a, chumi \um pawh chuan pangngai takin kan inkawm ringawt. A ni pawh II B.A. exam tûr ve tho a ni a, a haw leh thuai a, mahse message a rawn thleng zing ta malh malh khawp mai. Exam lai mah ni se a chawl chuang lo va, mahse mi erawh a care thiam êm êm a ni.

Keimah ka inen-a tling lo ka inti êm êm a, chuvang chuan ka chhâng thui ngai lo. Mahse min duhna leh min hmangaihna avang chuan min rawn phone a, ka chhân theih loh lai pawhin a \ap \hin ta hial a. Kei, pianphunga rualbanlo, eng tlâk mah ni lo hian min hmangaihtu ka tawng ve hi mak ka ti a, ka \ap ka \ap mai \hin.

Lâwm avangin ka \ap a, hrehawm tih avang pawhin ka \ap bawk \hin. Min hmangaih dân lah chu a tihtak hmel êm êm mai si a, ka tân chuan awmngaihna hriat a har khawp mai. Ka pian\o a dik ve loh avangin keimahah hian insitna leh indah hniamna (inferiority complex) hi ka nei nasa a, mite aia thil thiam lo leh ti thei ve lo nia inngaihna lian tak ka nei \hin. Chung zawng zawngahte chuan min fuih \hin a, ka tui zâwngte min zâwtin lehkhabu \ha tak takte min present \hin.

Ka tân chuan ani tluka hlu hi he khawvêl hian a hring chhuak tawh mawlh lo vang! Amah ka tawn a\ang chuan ka nun zawng zawng hi a inthlâk vek a, II B.A. pawh ama min fuihna avanga pass ka ni ka ti lo thei lo. Ka engkima ka engkim a ni a, mahse chuti chung pawh chuan a mi hmangaihna chu chhân lêt harsa ka va han la ti tak êm!

Hun lo la kal tûr ka thlîr a, a \hiante chuan an ngaihzawngte leh an nupuite chu tlai ni nemah an lênpui ang a, kei ve erawh zawng ke-a thui tak tak kalpui chi ka ni ve mawlh si lo. A hlimna ka thlen zo lovin atân malsawmna leh \anpuitu ka ni zo ve mawlh dâwn si lo. Chumi hunah chuan kei, \awmkailo hi min hmusitin lêngdang min chhaisan leh mai lo’ng maw? Ngaihtuah tûr ava tam tehlul êm! Mahni insitna leh inzahpuina avang chuan hmangaihtu hmangaihna chu ka chhâng mai ngam lo. Mahse ani zawng mi puitling tak a ni a, Kohhranah pawh mi pawimawh tak a ni bawk.

A tih tawh chu a sahuai thing vawn tlat a, a seh ngai chu a seh tlat a, a thlah ve mai mai ngai lo. A mi hmangaihna pawh chu a thûk hle a, ka harsatna ka sawi zawng zawng chu dawhthei takin a ngaithla a, mahse ani chuan a êng lam hawi hlîr min sawipui \hin. Ka chhiatna hlîr ka sawi laiin ani chuan ka \hatna lai hlîr a sawi ve thung. Ka tân chuan a engkim a huam a, atân erawh chuan ka hmangaihna chiah a phût a ni. Chu min hmangaihna mak leh ropui tak mai chu kei \awmkailo leh rualbanlo hian ka hnâwl reng phal dâwn em ni?

A tawpah chuan ka chhâng ve thei ta a, a hlimzia chu sawiin a siak lo ve. Tichuan, II B.A. exam kan zo a, hun remchang a chuh a, kan khuaah chuan a rawn zin leh ta a. Zânah chuan a rawn lêng a, kha mi zân tluka zân hlimawm leh ngaihawm kha ka la tawng ngai lo, ka tawng tawh bawk hek lo vang.

(Inthlahlel takin an inkuah vawng vawng a. Chu zân chu an tân zân chhinchhiah tlâk a va ni tehlul êm! Chu hmangaihna ropui tak chu chung chhawrthlapui pawh khian hmuh loh hlauin a bula chhûm dum chhah pui puite chu a hui kiang duak duak a. A êng mawi tak chuan hmangaihna dik tak nêna inthlahlel taka inkuah vawng vawngte chu a chhun êng phût a, chu zân chu a tiropui lehzual sauh a. Tûrnipui pawh chuan chu hmangaihna chu hmuh ve châkin a phi ruai a. Mahse a lan ve phalsak a nih loh avangin chung Pathian hnênah a vui thu a thlen hial a. Virthlilêng pawhin thawt \hulh \hak khawpin chu mite hmangaihna chu a lo thlîr ve reng a.

Siahthing zâr pawh chuan a hnah ro tla mai tûr chu hmangaih zûna uai tâng ve \ang \ang turin a lo chelh bet bawk a. Khuangchilrît leh Perhpawngte chuan chu zân danglam tak chu rimawi tinrêng rema lo chawih mawiin an thâwmte chu a mawi tâwk chauhvin a lo ri riai riai a. Zân lama chhuak \hin sa chitin rêngte chuan hmangaihna tak chu thingkung leh hnimhnah phên atangin mit de raw rawin an lo thlîr ve reng a. Pathian chu an fak tâwp thei lo va. Chhûn lama chhuak \hin sa chi tinrêngte erawh chuan chu zâna hmangaihna pâr chu hmu ve lo tûra siam nia inngaiin an phun âwl lo va.

Khawpui ri bengchheng tûr te chuan an hmui an hup bet \hup a, chung lama rial rûm tûrte pawh chu an inkhap bet hrâm hrâm a. |êk tla tûr pawh chu hun dang atân sawn a ni ta hial a. Chung vân sânga arsi êng phe un maite chuan hmuh fiah loh hlauin an rawn de chuah chuah mai bawk a. Malsawm ruah pawh a tûk atân khêk khal a ni. Vân Angel zaipâwlte chuan hmangaihna hlapui rem an tum a, mahse Siamtu chuan a fa inhmangaih takte chu tihbuai a phal lo va. Tawtâwrâwt pute chu inkau reng mah se Pathianin thawm dang rêng rêng neih a phal si lo.

Chu hmangaihna dik tak mai petu chung Pathian meuh pawh chuan a Lal\hutthleng a\ang chuan lâwm êm êmin a zuk thlîr ve vung vung mai a. Amah hi hmangaihna a nih avangin a fate thianghlim taka inhmangaih tluka hlu leh hmuhnawm atân hian a awm lo rêng rêng a ni. Chu hmangaihna chu lei leh vân hian hmuhnawm tiin a thlîr vawng vawng mai a ni.)

Chawlhkâr khat hnuah chuan a haw a \ul leh ta si a, min hawsan leh ta a ni. Ka lunglen dân chu a kûrin ka kûr hnâwp hnâwp a, artui chhûngmu takngial pawh ka seh keh zo tawh âwm lo mang e. Thingpui takngial pawh a sak êm êm tawh mai a ni. Ka ngai a, a bula awm leh kha ka châk a. Ka nunna tluk hialin ka tân chuan a hlu a; min hnemtu, min fuihtu, min puitu, min hmangaihtu, ka engkima ka engkim... ka tân chuan a hlu êm asin. Mi pangngai tân chuan duhtu hmuh mai hi thil huphurhawm tak a ni lo, mahse kei ang tân chuan vâna rah tluk zeta thil vâng leh beidawn thlâk a ni.

Hun a liam zêl a, kan inbe reng \hin a, mahse eng emaw danglam awm tlat hian ka hria a, ka ngaih a \ha thei tlat lo. Ka zâwt sek mai a, a tâwpah chuan \ahna ruamah min hnûk lût ta a ni. A rawn zin \um khân ka nu-ten a beng hriatah pasal neia fa nei thei ka nih lohzia an lo sawi ni ngei tûr a ni. Chu chuan a rilru a tina a, a beidawn phah êm êm chu lo niin. Kei lah chuan ka lo hre si lo va, ka thinrim lutuk chuan ka nu-te chu ka'n hau ang bawrh bawrh a, mahse a sâwt tawh si lo. Ka dinhmun a\anga thlîr chuan ka nu-te chuan an sawi âwm tak an sawi ni te pawhin ka hria. Keimah zâwk hian ka lo ti dik lo hmasa zâwk a ni! Hmangaih loh tawp tûr ka lo hmangaih a, engmah ni si lo hian mi hmangaihna ka lo chhâng ve ngawt si a. Mahse ka hmangaih ve lak lawh tawh si a, ka thlah mai mai thei tawh lo. Lungngaihna chhûmpui chuan ka nun a rawn tuam vêl mêk a ni.

Room-ah ka lût a, ka \ap a, hlimni chhiar a har ka ti. Min rawn phone reng tho a, mahse tûn hma ang khân min be ngai tawh lo. Min hmuh khân a beidawng a nih ka ring a, ka ring dik bawkin ka hria. A bei a dawng a, min lo hmangaih kha chu a inchhîr ve hle a nih ka ring. Mahse min biak a \hulh chuang lo va, kei pawhin ka hmangaih ka bâng chuang hek lo. ‘Ka lunglen chângin ka rawn hrechhuak ziah \hin che’ min rawn ti \hin a, mahse kei chuan ka khawhar châng leh ka hlimni apiangin ka hre reng \hin.

Chu hmangaihna vanduai chuan a \ahpui tûr khawpa na a tuar tawh a, pialral thlen hma loh zawng \apin kâwla ni chhuak a chhiar tawh dâwn a ni. Ka nulât puite u, in dinhmun a\ang khân min teh mai lo ula, ka dinhmun a\ang chuan hmangaihtu leh hmangaih neih hi a har a, mahse neih tawh chuan mittui a hul thei lo zawng a nih hi! Hmangaihna hi a lo awm lo mai em ni? Ni lo, a awm chiang a ni, ka hmangaih chu ka tawng tawh a, mahse \ahna chuan kâwlkil thlengin min zui zêl dâwn si a.

Ka mawi ve hun tûr chu khawvêl piah lam ramah chauh ka tawng ve dâwn si a, chumi hunah tal chuan ka hmangaih, min hnâwl bîk tawh lo ang che aw. Aw, R’.. ka hmangaih lutuk che, i tâssn ka tling mawlh lo. Pialral thlengin ka nghâk zêl ang che.

Read more »

CHHÂN LOH HMANGAIHNA

(Ka ṭhian tu emaw tân)

Ṭhangkhat leh a chanve len zet chu he hringnun rahbi bumboh leh kikawi zet mai hi ka lo zawh ve tawh a. Hmangaihna awmzia pawh hi hrethiam lo tûr khawp chuan ka â tawh lo asin le. Mahse mihring ṭawngin 'Hmangaihna' a tih hi eng nge a nih a, eng nge a hrilhfiahna? tih pawh hi kei, vaihlenhlo ṭhenawm mai, mi ṭhatna a zâra mi chaw bâr ruala bâr ve ṭâwk ṭâwk tân hi chuan hriatthiam zawh rual a la ni ta chuang lo.

Tlangvâl ve nafam chuan hmelṭha tih zâwngte chu kan hmu vein nula tam tak chu ka uipui tuilian thlîr liam ve nual tâk kha! Ka vei ut ut te hi ka hmangaih berte an lo ni lo. Mumanga ka hmuh zin ve êm êm te hi ka ngaihtuah nasat ber berte an ni lo. Chaw ka ei tui loh chhan pawh ka hmangaih êm vâng a lo ni lo leh a. Ka dream vak vak pawh ṭha ka tih vâng mai te a lo ni a, duhthu ka sâm vak vakna pawh duhna avâng maia lo awm a ni ṭhin. Hmangaih hi chu a dang daih, chu chu a ni mai. Tawng ve la, i hrethiam ve mai ang. Chumi hunah chuan ka chan hi min hriatthiampui ve-in ka tuar natzia hi chek tlawk tlawkin i la ṭahpui ve mah na.

Hmangaihna chuan hmangaihna bawk a ṭah ngen ngawih ngawih mai ṭhin. A chhânna erawh mi zawng zawng tân a siam a ni si lo. Ka dawn chhun chu 'ṭhian atân' tih a ni leh mai ṭhin si a. Pathian remruat dân hi hriatthiam har ka va ti ṭhin tak êm! Chhân loh hmangaihna chuan malsawmna ṭhian ṭha-in min vûr hlauh zâwk a. Ka dîl loh zâwk malsâwmna dawng tûrin ka lu chungah kut nghatin mal min sâwm a. Ka tân chuan malsawmna anchhia a tling a, ṭap tûrin ka nui lek fang a lo ni. Chu hmangaihna chuan ka tân pâr a chhuang ve mawlh si lo. Mi vanduaite zîngah chuan a tlar hma berah ziah lan ka ni ngei ang le.

Kei, lunglênna fahrin, khawharna chhûl chhuak hian he lei nun khawhar hi mahriaktein ka tuar chhuak zo mawlh lo vang. Ka damna tûrin damna dawi 'hmangaihna' chu khawiah nge? Gilead-ah thinghnai damdawi a awm lo'm ni? Tahchuan tidamtu chu a awm na nge? Hmangaihna zûna uaiin ka chau zo ta, he lei thiamna damdawi hian ka tân kori a tu lo va, doctor thiam ber pawh rawn hruai mah ula, beidawng chal dawmin a kîr leh ngei ang. Mi pakhat, amah chauh chuan damna famkim min pe thei a. Mahse chu damna sakhmêl mawi chu a to lutuk a, ka lei zo mawlh si lo.

Bawihpui, min lo hmangaih ve lo a nih pawhin ka hmangaihzia che hi chu min lo rinsak ve hrâm ang che aw. I tân chuan ṭhian ka ni a, mahse ka tân chuan i ni ve si lo. Ka tel lo hian i hlim thei a nih pawhin kei zawng, i tel lo hian ka hlim lul lo asin. Ka hmangaih tluk zet che hian ka mamawhna che pawh hi a sâng a ni. Nangin min hruai loh chuan he hmangaihna hringnun lamtluang hi ka zawh zuam lul lo.

Mûrvate thlâwkin lêng la, ka hmangaih chu biahthu di va hlân nâng che. Ka beiseina ka lo tihsân viau lai hian ka lo tisual zâwk em ni? Ka tisual a nih pawhin min dem mai lo la, ka hmangaih che hi chu a thiang ve tho a ni lo'm ni? Min hmangaih ve lo tûra ruat i ni bîk erawh hi chu chung Pathian khi a themthiam leh lulai hret zawng a ni e. Ka ngai êm êm a, mahse ngaih ka hlawh ve si lo. Atân ka engkim ka phal a, ka ngai pawimawh a, a hlim loh ka hlau a, a nawm loh ka duhsak lo va, atân thih hial pawh ka duh ta ve ang. Mahse ka biakna ṭawngkam chu mark khat pu miin min chhâng a, descriptive chu short-in min chhâng si.

A nuihna tûrin fiamthu-bu ka chhiar tlauh tlauh a, a mangana thlamuan thei tûrin Bible pawh ka bih âwl nahek lo. Chuti chung chuan a chhânna chu 'ka ṭhian' tih mai hi a thunawn atân min thum rawn khum tlut tlut mai a ni. Aw, chûng zawng zawng chu chhân loh hmangaihnain a rah chhuah malsawmna chu a ni si a. A tuartu tân a va na tak êm! He leia ka damchhûng zawng chuan ka ṭahna khua hi hrui angin a sei zêl dâwn a nih hi. Mahse chu hmangaihna chu ka ṭah avângin a lo thleng thei si lo va. Ka vei avângin ka vei chhuak zo bawk hek lo.

Ṭahna ruam pawh zawh mah ila, midang avânga ṭah ai chuan nangmah avânga ṭah pawh hi a nuam a. Nangmah avânga ka ṭap thei hrim hrim pawh hi ka va lâwm tak êm! Pialral thleng pawhin ṭap dâwn mah ila, a man tho tho ka ti. Chhân loh hmangaihna natzia hrethiam ve tûra Pathianin min siam pawh hi ka lo vannei ve rêng rêng e. Lungngaihna chu hlimpui ka tum a, mahse ka ṭahna bianga mittui luang chu ka ko kir thei si lo. In vawnna tûr ka zawng ruai a, beidawng takin bahzarah ka uai hnâwp a - 'Naupang chhia mai ka ni tawh lo va, chhân loh hmangaihna chu ka ṭahpui reng bîk lo'ng e' tiin ka biangah chuan mittui a rawn far keuh keuh a.

Read more »

BAWIHTE

I        Zîng \ian kâwl a lo ênin,

          Thlasik daifîm a lo tla;

          Mahriakte-in maw ka zâl,

          Zankhua tlaitluanin.

          Suihlung zawng a lêng ngei e,

          Sakhmêl tawn loh chhûng hianin;

          Eng tikah tawng leh i maw,

          Ka Duatlai, Bawihte?

II       Tûrnipui lo êng \hinin,

          Piallei daifîm a ral \hin;

          A liam zêl e, piallei dai,

          Hun a dang zo ta!

          Mahse e, aw, ka duhlai,

          Thlasik, nipui, fûr leh \hâl;

          Lo thlengin danglam mah se,

          Ka hmangaih reng ang che.

III      Kâwl a liam, zankhua a thim,

          I châm reng e, thinlaiah;

          Bâklêng chan ka nuam ngei e,

          I run nuam bêl a’n.

          I ânka nêm a thlum e,

          I sakhmêl ka thlîr ning lo;

          Mahse zânin chauh chu e,

          ‘Mang\ha’ ka ti leh \hin.

IV      Ka thai chang lo la, ka di,

          Chhîngmittui a hul nemaw;

          Duh ai ang ka sâm châng hian,

          Aw, i mawi ber e.

          I tângnêm bêl tûr hianin,

          Vâl nêm dâwn tawi, a riang hi;

          Ka tling em, aw, min hrilh rawh,

          Ka senhripâr mawi?

V       Ka dâwn a, ka di te kha,

          Eng tikah Khuanu ruatin;

          Damlai pâr tlân dûn i maw?

          Aw, ka dâwn vawng vawng.

          I kiangah chuan lâwm a kim,

          Lungngaih rêng a awm si lo;

          Tlaikhua pawh vâr dûn ila,

          Kan inning lo’ng e.

Read more »

NGUNTESÎRI

1.       Chung Khuanu'n dam leh duat te-in,

          A hual bîk che em lo ni?

          Vâlnêma dâwn lungrûk i chan,

          Ka phal lo che famchang a'n.

                   Ka chhai lai Di Nguntesîri,

                   Duhlêngsâm famkim a ni;

                   Mahse a riang Chhuihthangvâla,

                   Sîrah min hnâwl, aw a na.

2.       Nang nen laitual kan lêng za \hin,

          I lung ka dum lo em ni?

          Hmangaih biahthu ka hlan pawh a,

          'Ka \hian' min la tih si a.

3.       Der thiam aw, ka Di pâr mawi,

          Laichhuat min chhir pui \hin maw?

          Rial ang a ral, i hmangaihna,

          Ngaih lâi tuaite, aw a na.

Read more »

Before the Next Teardrop Falls

Kum 1960 a lo inher chhuah meuh chuan Chile ram chu lirnghing – Valdivia Earthquake/Great Chilean Earthquake (9.5 ritcher scale) an tih chuan a nuai a. A serh zînga a mei ang mai tsunami nasa tak chuan chhiatna namên lo tak a thlen bawk. Nu ho lahin Feminism hmangin khawvêl hmun tinah kua an hreuh \an a. Rilru lama harhtharna (revolution) chu Mahatma Gandhi, Malcolm X, Martin Luther King, Che Guevara leh Mother Teresa te chuan mi tinte thinlungah an tuh \an ve mêk bawk. Mizoram buai a inmûng \an a, a pui a pang, a lian a te \ahna khua tisei tûrin MNF ten independence an sual \an mêk chu niin. He tia, buaina, harsatna leh revolution chi hrang hrang a rawn inmûn mek lai hian he hla hian mite thinlungah mei a lo dêt ve mêk bawk a ni.

Hmangaihna bawk: Kan chêtzia, \awngkam leh kan ni tin nun kiltin maiah hian hmangaihna hian awm lohna hmun rêng a nei lo. Vânah han lâwn ila, tah chuan a awm a, tuifinriat mawngah pawh kal ila, chutah pawh chuan zuk awm zêla maw le! A ni lah taka, nun hian hlimna leh lâwmna a tawn dâwn chuan hmangaihna bawk hi a ni kan zawn \hin chu.

A mak ngawt mai: Ka nunah hian a bet tlat a, hmuh theih si loh hian vâl hi min vêl leh mai \hin. Ka hneh loh chu ka buan a, ka cho loh tûr chu â takin ka bei leh mai \hin. Dawl zawra zawr leh tûrin ka pau ka tikhauh a, a tâwpah zawng a tlâwm zâwkah ka \ang leh nge nge \hin. Zêp thu cheng suh se, hmangaihna an tih ve chhên hi, a hmaah chuan ka mei ka khup leh zâl zâl mai \hin, Vâl hi!!! Mahse min tinaa min vêl \hintu chuan min tihlima, nun thlâkhlelhna min siam ang lawi bawk si, dai sual tawh laklawh chuan hlauhawm tak, a pâr zû hmuh fuh erawh chuan khawvêl hi ‘ka ta’ emaw tih mai tûr khawpa min tihlim thiam a ni tlat bawk si.

Kum tam a liam ta: Hmangaih neih hrehawmzia leh hlimawmzia hi maian pâra kan awm hma pawhin mite chuan an lo tem chhin vek tawh zuk nia! Hmangaihna lamtluang hi black-top vek a lo ni hauh lo, chu nula leh tlangvâl kawng zawh lai pawh chu diak leh lung khawk rawk hmun ngei a lo ni. Chu lamtluang thui leh hahthlâk zet mai chu damchhûng atâna zawh tûrin thlang bîk lo mah se, chu tlangvâl vanduaina fa hrin chuan a zawh a tûl si a, amah kalsantu a hmangaih êm êm chu ui tak chunga a thlah liam a tûl ta si.

Hlim taka an lêndun lai hunte a ngaihtuah ve ngei ang a, tlai ni tla tûr an thlîr dun lai hunte, nunhlui ngaia a kun ngawih ngawih lai chuan, tu’n nge hnêm thei ang? |ah tum lo mah se, tu’n nge hlimin nui rawh ti thei ang? “Ka hmangaih che” tia biahthu di a hlanlai hunte kha bianga mittui luang kawi ngiai chungin a suangtuah kual vêl ngei ang le. Nunhlui thlang tla chu mittui per sawk sawk khawpin inawih tlei nân a hman a ngai ta si. Amah kalsantu chu haw viau mah se, a haw hlen thei tak tak chuang si lo. Chu hmangaihna vanduai chuan kum tam tak liam taah khân a vanduaina chu a lo sepui ruah tuar ngawt ngawt tawh a ni.

A na a ni: Chutia hmangaihna vanduai a tawh hnu chuan nun awmzia rêng a hre lo va, dam hi a nawmna rêng a hre tawh bawk hek lo. Thih pawh chu a hlâwkna a hre bawk si lo, chutiang rêng rêng chuan a damlai thlânthim chu a zawh ta a. Chhân loh hmangaihna natzia sawifiah thei tu nge awm? Duh ila, duh suh ila kan Mizo hla phuah thiam Vankhama iangin “Ka thai chang lo mah la, khiangawi mi tâwnah, Hmangaih, lung i dum phawt chuan lâwm zêl ta’ng e” kan tih a \ûl hunte a lo inher chhuak \hin. Hmangaih ber ten keini aia hmangaih zâwk an neiha min kalsan tawh hnu pawh hian ‘ve tak raw(h)!’ tiha inchhek arbawm leh mai \hin awm hi a nia, mahse maw... a theih hauh si loh. Rilru na tak chung pawhin –

If he brings you happiness

Then I wish you all the best

kan la tih fuih fuih a ngai a. ‘Hlimten i lên chuan lâwm zêl ta nge’ tih thupui hi mittui tla sawk khawpa kan chum chilh dup dup hun a lo thleng \hin. Chutih hunah chuan hmangaihna tak tak a lo lang a, duhsakna leh malsawmna tinrêng dawng tûra thlah liamin –

It's your happiness that matters

Most of all

la zuk ti thei tlata mawle!

Thinlung inhawng: Min tihnat pawh hreh lovin, âr ang vai mai mai tûrin lei hringnun min dai tîr a. Min hmangaihna chu rial ang ral tawh mah sela, khawvêl ram zau puiah hian ka la zawng ta fan a. Hnâwmhnawk zîngah buhhûm mal khat ka zawng leh \hin. “Ka lam lo hawi leh la, duhten ka lo pawm leh nâng che” tihte hi thil theih niin ka hre lo. Mahse hmangaihtu thinlung a\ang chuan a lo theih reng si! Hlim taka lêng tûra mittui nên duhsakna kan hlan tawh hnuah beiseina chhe te a la awm ve a. Chu beiseina êng de sêt sêt chu chhêm alhin meipui alh nasa takah lo chang se kan ti \hin. Chu beiseina beidawnthlâk tak chuan kan thihni thlengin min ûmzui reng a, chu’vang chuan dam kan la thlahlel ve \âwk \âwk chu a nih hi. Chutia beiseina linglet kual vêl a\ang chuan –

But if he ever breaks your heart

If the teardrops ever start

I'll be there

Before the next teardrop falls

kan la ti leh hram \hin zawng a nih hi. Mi ta mah ni se, a thinlung tihnata a awm hlek chuan kan lo rûm ve a, a lungngaihna mittui hial a tlâk chuan chemte-a vih ang maiin kan thinlung chu a lo na ve \hin. Hnêmtu leh thlamuantu ni thei lo mah ila, manganna a tawh a, rilru na taka an siam chuan a tân kan thinlung kan hawng kumkhua dâwn chu a nih hi. Min phatsanin, kan tân vânpui pawh pawt chim mah sela, a mittui hru hul leh tûrin eng lai pawhin kan inpe reng \hin. Hmangaihna dik tak chuan a duhsakna leh \anpui a inhuamna chu Spanish \awngin sawi mah se, a ropuina a dang chuang lo –

Si te quiere de verdad,

Y te da felicidad,

Te deseo lo mas bueno pa' los dos.

Pero si te hace llorar,

A mi me puedes hablar.

Y estare contigo cuando triste estas.

(If he truly loves you, and he gives you happiness

Then I wish the best for the both of you

But if he makes you cry, you can call me

And I will be there when you are sad)

I thinlung zawng zawng a titui ral lo a nih chuan hmangaihna hi ila vâr pawh lo a ni ngei ang, ka \hian!!

Inngaihtlâwmna: Mi chapo takte aiin mi inngaitlâwm takten hmangaihna awmzia an hmufiah zâwk \hin. Kan hmangaih takte bulah chuan kan tlâwm êm êm a, kan kâ pawh zen se kan seh hauh lo vang. Bawkkhupin chibai kan bûk lo chauh chu a nih hi! A ni lah tak a, an duhzâwng engkim tihsak kan tum a, an thinrim kan hlau êm êm a, kan neih zawng zawng pawh pêk kan inhuam \hin. “Ka chuti/kha ti” an tih tawh dêk dêk chuan uite êk chhuak ang maiin kan phi chung \hin a ni lo’m ni? Chu chu eng dang vang a ni lo ve, hmangaihna an tih vang chauh hi a ni.

Hmangaihna avang hian kan va â tak êm! Mahse kan mâwl hauh si lo. Nang leh kei hi hmangaihte \anpuina kawngah hian kan hun, tha leh zung zawng zawng pawh sêng mah ila kan hek hauh lo asin! Min mamawh lova min kalsantu ni mah se, hmangaihtu thinlung chuan hmangaihte mangang au aw chu a hmaih ngai lo va, a thinlung zawng zawngin heti hian a au \hin –

I'll be there

Anytime you need me

By your side

To dry away

Any teardrops that you cry

Aw Lalpa leh! Miten tinain lo hliam se, a hliam te chu samari mi\ha ai pawha duatin ka enkawl dam ngei ang. He ka silhpuan nêm hian a chhingmittuite chu ka hru hul thei dah lo’ng maw tiin ka pan leh ruai \hin.

Ka hmangaih reng a ni: Phatsantu tiin dem lul suh ang che u aw... Sual nei lo chuan lungin han deng hmasa ula. Min phatsanin lêng dang min chhaisan mah sela, ka hmangaihna hi a dai ve ngai si lo. Ka lam a lo hawi leh hun hi nghâkhlel takin ka thlîr reng \hin. Hlim taka i lênlaia i rilru an tihnat châng a lo thlenin leh lungngai taka an kalsan hun che a lo thlen chuan ka hmangaih reng che a ni tih hi han hria ang che aw. Chuti chuan ka lam lo hawi leh la, hlim takin damlai pâr i tlân leh teh ang...

And if he ever leaves you blue,

Just remember - I love you

Far khat: I chhîngmittui far lai hmu tûrin chakna rêng ka nei si lo, i pang tinatu awm lul suh se. Kei chuan i thinlung ka tihnat ngai loh kha, i hlimna hi ka duh ber a, i hlimna nia i ngai a nih phawt chuan lêng dang chu min chhaisan ta la, ka dem hauh lo vang che. Hei erawh ka sawi leh hrâm duh – “No one loves you like I loves you, No one needs you the way I do”. I rilru a nat êm êm lai leh, lungngai taka i mittui a luan ni chuan ka thlahthlam hauh lo vang che. I lungngaihna chu ka tân hmangaihna maicham a ni a, i \ahna mittui chu ka tân halral thilhlan a ni. Aw, ka hmangaih, i chhîngmittui hru hul tûrin tlâk lo mah ila, min mamawh a nih chuan min han au vang che aw. I mittui far khat pawh ka tân a na lua a ni –

And I'll be there

Before the next teardrop falls

Read more »

ṬIAUVUTA HMANGAIH BIAHTHU

V’ Day pualin…

Shakespeare-a chuan Hmangaihna tak (True Love) chu ‘He mihring mita hmuh theih leh khawih theih thilah hian a innghat lo va, kan rilru leh ngaihtuahna chhûngrilah hian a innghat zâwk a ni’ a ti. Hmangaihna tak chu hmêl, pianphung leh vun rawng (Complexion)-ah te hian a awm lo va; thinlung chhûngril, mihring rilruina a chhui chhuah phâk loah hian a in phûm ru zâwk ṭhin. Chu chu a tak a, a mâwi a, a thianghlim êm êm a ni.

‘Love is blind, love is blind, but marriage is an eye opener’ Hmangaihna hi a mit a del ti ṭhin bawk mah ila, inneihna aṭang hian a mit a lo keu ṭhin. Nulât tlangvâl lai chuan kan hmangaih viau emaw kan tihte hi kan lo hmangaih leh lo fo. Chuvângin hmangaihna hi hrilhfiah theih leh sawi fiah theih a ni lo. Tawng mah ila, kan fiah chuang hek lo.

Hmangaih Lehkhathawn hi chu a lo hlu mang e. Kan han chhiar a, kan chhiar nawn leh ṭhin. Tuipui kam ṭiau vaivuta hmangaihna biahthu, thlum taka ziah erawh chuan rei a daih ngai lo. Tuite chu lo so bulh bulhin, a fâwn te chuan ṭiaupho chu a rawn khuh hlup hlup a, hmangaih biahthu mâwi leh thlum taka kan ziah te chu tuiin a lem zo ta! Tuifâwn a kâm a, kan ziak nawn leh ṭhin, mahse tui a lo lian a, a nuai bo leh ṭhin.

Tîsâ induhna mai hi chuan rei a daih ngai lo. Khuarei a lo nih a, nunah harsatna leh buaina kan tawh chângin a thâmral leh mai ṭhin. Chuvângin hmangaihna tak tak, thinlung chhûngril aṭanga lo irh chhuak chauh hian midangte hmangaih ṭhin ila, ‘tichuan khawvel hi ram nuam takah kan siam thei ang.

Lehkhathawn, i thinlung fan raih i dawng tawh ngai em? I lehkhathawn dawn kha mâwi leh thlum tak pawh ni se, ṭiauphova ziah a nih chuan tui lo lianin, thlipui a lo tleh ang a, a ral thuai ang. Tûnlâiah chuan lehkhathawn pawh kan chîng ta lo, a pawi ka ti hle. Mobile phone lo chhuakte hi awlsamna ni viau mah se, rau a nei lo tlat. Hmangaihte lehkha, ṭhiante kal tlanga dawn hi chuan hahte hi a dam sawng sawng thei nia! Zân rei tak taka SMS inthawn a, min bâwl nge thu tak a sawi tih pawh hriat hleih lohte ai chuan a hlu daih zâwk asin le! Kan intih changkânna hian min lem zo a, lehkhathawnte chu mi changkâng lo ho hman âwm lekah kan ngai ta niin a lang.

Eng pawh ni se, SMS, CALL leh LEHKHATHAWN a ni emaw hmangaihna tak hi chu a hlu a, a tlo a, thlipui leh ruahpui, harsatna leh manganna tâwp khâwk pawhin a ngam lo va, thihna meuh pawhin a ngam hek lo. Chûvângin fimkhur la, mi i va hmangaih a ni emaw, an rawn hmangaih che a ni emaw; tiaudûpa hmangaihna, thlum taka ziah ai chuan THINLUNG-a hmangaihna THILTIH-a ziah hi a hlu zâwk tih i dam chhûng zawngin vawng reng la, tichuan hmangaihna tak, a famkim lovin i hriat belh zêl ang.

Read more »

NGAIHDAMNA

Mi tin mai hian thil kan tisual \hin a, tisual lo âwm ang takin khaw te pastor lên vawh vawh mah la i tisual tho tho. Mi \ha famkim a awm theih lova, mi fel famkim a awm theih bawk hek loh. Chu tisual \hin mihring chuan ngaidamtu a mamawh a, khawngaihtu a mamawh. Amah leh amah a inngaidam ngawt thei si lo.

Thil tisual kan tih hian mahni chung chauhvah ni lovin midangte chunga kan tihsual hi a ni mah zâwk awm e. Mahni chunga tisualtu chuan Pathian hnên a\angin ngaihdamna a mamawh a, amah leh amah pawh a inngaihdam a ngai \hin. Kan mihring puite chunga thil kan tihsual chuan ngaidamtu kan mamawh a, ngaihdamna kan chan hma chuan kan nun a hlim tak tak thei ngai lo.

Miten kan chunga thil an tihsual chângte hian ngaihdam hi a har \hin a ni tiraw? Mahse tisualtuah han \ang ve ta la, ngaihdamna hlutzia chu i hmuchhuak ngeiin a rinawm. Mathaia 6:14-ah chuan “Mi an bawhchhiatte in ngaihdam chuan, in Pa vana miin a ngaidam ve ang che u.” tih kan hmu a, kan tihsualah Pathian ngaihdamna kan chan duh chuan kan chunga tisual \hintute kan ngaidam \hin tûr a ni tih chiang takin kan hmu. Bung 6:15-ah ve thung chuan “Nimahsela, mite in ngaihdam si loh chuan, in Pa-in in bawhchhiatte a ngaidam bîk lo vang.” tih kan hmu leh a, kan mihring puite chunga ngaihdamna kan neih a \ulzia min hrilh bawk. Pathian thu a ni a, a daw ngai hek lo. Tu emaw huat tak leh a thil tihsual hriat reuh reuh kan neih a, thinlung taka ngaidam si lova ‘kâ’ chauhva ‘ka ngaidam che’ kan tih mai chuan kan Pa, vana mi’n kan sualna a ngaidam ve dâwn si lo. Kan chil per a iuawm thlâwn mai mai a ni.

Mathaia 28:22 leh 23 thu-ah khân Petera’n Isua hnênah mite vawi eng zât nge a ngaihdam tûr a zâwt a, Isua chuan vawi sarih hmun sawmsarih (7x70=490) thleng ngaidam tûrin a chah a nih kha. Ngaihdam theih loh kan nei a nih chuan ringtu \ha tak angin Pathianni tin Biak-Inah su ve tluk tluk \hin mah ila Isuan ‘ka hre ngai lova che u’ min la ti dâwn tho tho. Kan nun chhûngril chu khâkna leh erna, itsîkna leh thinurnain a khat tlat ang.

Johana 20:22 leh 23 ah chuan tihian kan hmu, “...tu sual pawh in ngaihdam apiang ngaihdam a ni ang; tu sual pawh in ngaihdam loh apiang ngaihdam loh a ni ang.” Helai thu hian ringtute thuneihzia chiang takin a tilang a, kan ngaihdamna hlutzia pawh a pho lang chiang hle. Pathian fa kan lo nih hnu hian ngaihdamna kan nei a, mite ngaidam tûr kan ni, chutianga mite kan ngaihdam theih si loh chuan an thlarau mawh kan phur tihna a ni mai lo’ng maw?

Khawvel thufing chuan “Mifing chuan a ngaidam a, mahse a theihnghilh ngai lo” a ti mauh mai. Pathian erawh chuan a ngaidam a, a theihnghilh si \hin. He khawvêl finnain ‘ngaihdamna’ a sawifiah dân leh a pawm dân hi Pathianin ‘ngaihdamna’ a tih nên chuan chhim leh hmâr angin a inhlat a, chhak leh thlang angin a inang lo a ni. Khawvêl mite chuan an ngaidam ve tho va mah se an theihnghilh ngai lo, chutiang mi chu ‘mifing’ tia khawvêlin an hriat a ni. Mahse Pathian thua kan hmuh angin he khawvêl finna hi Pathian ngaih chuan thil âtthlâk mai a ni si a.

Chumi avang chuan he khawvêl finna hi i tlânsan ang u ka tihna erawh a ni hauh lo. Khawvêl finnate hi kan zirin kan hre êm êm tûr a ni, mahse Pathian thu nêna inmil lo a lo awm chuan Pathian thu hi a dik zâwk a ni tih erawh chu kan hriata kan \an tlat a pawimawh hle ang. Engkimah Pathian hi a bul leh a tâwp a ni a, Ama siam loh rêng a awm lo. Khawvêl finna te pawh hi ama siam a ni a, mahse chu finna hmang ngei chuan sual Setana’n Pathian a bei lêt \hin. Chu sual hmanrua atân chuan tu mah i inphal lo vang u, i do lêtin i bei ve zâwk ang u.

Ngaihdamna hlutzia kan hriat chuan enga ti nge mi tam tak hian kan neih theih hauh si loh. Kan hria a, mahse kan nunpui thei si lo. Eng pawh ni sela, midangte sualna ngaidam thei lo tu chu mi chapo tak a ni hrim hrim. Inngaihtlawmna nun a\ang chuan mite sualna ngaihdam theih loh rêng a awm si lo. Ngaihdam ngaia kan awm chuan ngaihdam dîl hreh lo ila, chu chu remna kawng chahbi a ni a, nun hlimna thurûk hai chhuahna chu a ni. Mi dangte ngaihdam tûr kan nei a nih pawhin thinlung takin i ngaidam \hin ang u, khawvêlin a ngaihdam ang ni lovin kan Pa, Pathianin min ngaidam \hin ang hian.

Ngaihdam ngai nih ai chuan ngaidamtu nih hi a ropui zâwk a, mite ngaihdam nih reng ai chuan mite ngaidamtu nih reng theih hi kei zawng ka duhthusâm ber a ni.

Read more »

KA NU ṬAWNGṬAINA

“Aw Lalpa, he khawvêlah hian Nangin i hmangaih, i fa duh tak enkawl tûrin min dah a, ka thiam lo va, ka tlingbawk hek lo. Mahse Nangmah rinchhanin ka thiam tâwkin ka enkawl ve a. Ka thawhrah a ni lo va, i thlarau awmpuina avang zâwkin hrisel \ha takin a lo puitling thei a, lawmthu ka hrilh a che.

           

Nangin nau min paitîr a, ka pum chhûngah chuan nuam takin a awm dâwn emaw ka tih laiin, a hriselna a \ha lo tih kan hria a. Tih theih vak kan nei lo, inenkawl tûrin sum leh pai kan nei lo va, hmunpui lamah pawh kan kal thei bawk hek lo. Mahse Nang i awm tih kan hria a, kan pa nên i hnênah kan rawn thlen \hin a, Nangin min lo ngaihthla a. Hlauthawng tak chungin ka hring a, mahse Nangin i hum a, i kutin i chelh tlat \hin. A lo lian ve deuh deuhva \ah hi a thil nuam tih ber niawm takin a \ap reng mai \hin. Mahse Lalpa, kan manganna i hria a, Nangin a lungawina i rawn siamsak leh ta a. Zânah mut nachâng a hre lo leh \an ta a, ka kuta ka chûl heuh heuh pawhin a mu duh ngai chuang lo. Mahse Nangin i kutin min rawn chûl mutsak leh ta a. Aw Lalpa, Nangin engkimah min enkawlsak a, ka duh dânin enkawl ka tum \hin a, mahse Nangman i duh dânin min enkawl sak zawk \hin a ni.

           

A lo lian deuh deuhva nulât tlangval a lo hre \an ve a, kan enkawl zo ta tak tak lo. Mahse Nang chuan a kalna apiangah i vêng reng \hin a, a \awngkam leh chêtzia tinrêngte hi i vêng reng \hin. Lalpa, i duh loh zâwnga a lo awm a nih chuan ngaidam ang che. Khawvêl nun an hmang chho \an a ni a, i mithmuhah mawi lo takin a lo awm mai thei, mahse Lalpa a nausen laia i duat ang khân duat takin enkawl zêl la, a tlin lohnaah Nangin ngaidamin tichak zêl ang che. He khawvêl thilte leh mahni tân chauhva nung lo va i tân leh midangte tân a theih tâwka a nun theih nân \anpui ang che.

           

Sualna hrang hrang lakah vêng la, Nangmah hre reng tûrin \anpui ang che. A manganin thlamuan la, a khawharin Nangin hnaih ang che. A ril\amin ei tur pe la, a chauhin tichak ang che. Thlêmna a tawhin \anpui la, a \awngkam leh ke pên vêng tlat ang che. Nangmah hre reng tûr leh sual hneh zêl tûrin i thuin thuam ang che. A hma hruai a, a hnung dâwl zêl turin Isua Krista hmingin ka dil e. Amen.”

Read more »

KA CHATUAN HUN

Ka hun chhiarna

He khawvêla ka hun chhiarna ve chu ka sana pawh a ni lo va, ka Mobile phone pawh a ni bawk hek lo. Mitkhap kâr te chauh hi ka hun chhiar \anna bul a ni a. Ka nun in\anna chu second khat a\angin a ni a, ka tâwpna tûr chu chatuan piah lamah a ni a, chuvangin chatuanin ka nung tawh dâwn a ni.

Tûn hma chuan Nî (Sun) a\angin hun an chhiar \hin a, chu chu Sundial an ti \hin. Tin, Tiauvut leh No hmangte pawhin hun an chhiar \hin bawk. Kan pi leh pute pawhin Nî a\angin hunbi dik tak an chhiarin an hre thei a, an hai ngai lo. A lo rei deuh a, in lian pui pui kan nei a, a chhûngah chuan êng thei chi tin rêng kan dah a. Ni êng pawh mamawh tawh lo ang hrimin kan khawsa ta. Tin, sana kan nei a, kan sana tel lo chuan kan nung thei mang lo va. Khawvêl ropuina a zual zêl a, sana pawh bun peih tawh mang lovin Mobile phone chu kan hun vawngtu, Pathian hnuai chiah a lo ni ta!

Chatuan

Zîng dâr 5:30-ah i thova (A hmâ lutuk em?), dâr 8:30 - 9:00-ah tûk\huan i ei a. Dâr 9:30-ah class emaw office emaw i kal a, tlai dâr 5:00 vêlah i haw leh a. Dâr 5:30 - 6:00-ah zanriah i ei a, zân dâr 10:00-ah i mu leh \hin. Chuti ringawt chu i ni tin nun dân maw lo ni? Heti hian ni tin hun i hmang a, i eiin, i in a, i hna \ûl i thawk a, i duh leh mamawh i lei a. Tichuan i nikhat hun chu Ni-in a tlâkpui ta \hin a ni. A ho zâwnga chhût chuan nuih tiza khawpa thil ho a ni. Chuti ringawt chuan second, minute, dârkâr a liam a, ni khat a liam a, thla khat a liam leh a, kum khat a ral leh duak a. Tûnah phei chuan kum tam tak a thlâwk liam tawh a ni.

Kum sawmhnih i la tling lo a ni thei e, kum sawmthum i la chuangkâi lo a ni thei bawk. Tin, kum dawrzawn chanve aia tlêm emaw tam emaw i ni thei a, i upa tawh hle pawh a ni thei e. Engpawh ni se, kum tam leh kum tlêm kan sawi lo va, kum khata thla sâwm leh pahnih hi kan sawi tum ber a ni bawk hek lo. Thla khata ni sawmthum hi a pawimawh ber e, kan ti a ni lo va, ni khata dârkâr sawmhnih leh pali hi kan thupui tifamkimtu a ni bawk hek lo. Dârkâr khata minute sawmruk hi themlem ang chauh a ni a, minute khata second sawmruk erawh hi chu a kûngpui ang a ni. Second sawmruk aia pawimawh a la awm ta cheu! Chu chu 'second sawmruk, hmun sawmruka \hena hmun khat' kha a ni. Chu second khat avang chuan minute, dârkâr, ni, thla, kum leh CHATUAN a lo awm a ni si a.

Chu chatuan hun chu alawm mi tin tâna pawimawh leh nun tifamkimtu chu. Thih hnu chauha chatuan lo awm tûrin i ngai em ni? Naktûk lo thleng tûr beisei ang chauh a ni. Naktûk pawh hi nghâk mah teh, a lo thleng e, i tih chuan vawiin a lo ni leh tawh a, naktûk chu i hmaah a la ding vû si a ni. Chutiangin chatuan pawh hi nakina tawn i la beisei a nih chuan engtikah mah i tawng lo vang.

Thih hnuah chauh chatuan chu tawn i inbeisei a ni maw? Tûn hun nên hian a danglamna chu kut\ang kawih thleha chhiar tham lek a ni asin. Thih hnu chuan Vânram emaw hremhmun emaw i chan a ni ang a, minute leh second hi sana-in chek ri kerh kerh tawh kher lo mah se chhiar a la ni dâwn tho a ni. Leiah i lo piang a, i chatuan hunbi chhiarna sana chu herh nun a ni tawh a, i thih thleng pawhin tihtâwp a ni tawh lo vang.

I chatuan chu khawiah nge?

I chatuan chu khawi hmunah nge a awm? Vânram emaw hremhmun emaw chauh chu em ni? A nih leh tûna i hun hman leh vawn mêk kha eng hun nge ni ta ang le? Lei hun, i ti mai em ni? Mihring hi chatuan atâna siam a lo ni ang ngeiin chatuanin a nung tûr a ni. He leiah hian taksa ramah chatuanin a chêng a, fam a chanin thlarau ramah chatuanin a chêng leh mai dâwn a ni. Lei nun hi a nêp bîk lo va, Vân nun pawh ropui râpthlâk taka din a ni bîk hek lo.

Lei taksa hi vân hmunah chuan tenawm leh bawlhhlawh a ni a, vân taksa pawh he leiah chuan \ih leh râp a ni tlat a, pawm a ni bawk hek lo. Pathian fapa pawh kha a vân taksa nên rawn kal ta se, Juda-te khân an hai tawp lo vang le. Mahse pawm a nih loh avangin lei taksa puin, hrehawm takin a lo piang a, an haia, an khêngbet ta a nih kha. A thawhleha vân taksa a put hnu chuan Mari pawhin a hai a, Thom-a pawhin a ringhlel hial a nih kha. Vân taksa chu vânah a awm tûr a ni ang bawkin ni sawmli hnuah chuan vânah a lâwn leh ta a ni.

“Pathian tân chuan ni khat hi kum sangkhat ang a ni a, kum sangkhat pawh ni khat ang a ni.” He thu mak tak pawh hi a hrilhfiahna ka chhar chhuak ta! Mihring tân thilmak a tling a, Pathian tân erawh a ni ve si lo. Pathian chu chatuan mi a ni a, engkim hi chatuan atân a ni. Ani chuan second khat pawh hi chatuan atân a siam a, kum khat pawh hi kum sangkhat atân a siam mai a lo ni. Second khat hlutzia hretu tân chuan kum khat pawh hi kum sangkhat tluk zetin a lo hlu ve reng si. Kum sangkhat leiah hian i dam lo a ni thei e, second khat hlutzia hre lova kum sangkhat dam ai chuan a hlutna hre chunga thla sâwm leh pahnih dam chu ka thlahlel fê zâwk!

Ka bang laia ka sana târ chu a kal ri kerh kerh a, a rîk apiang chuan ka chatuan hun chu a rei ve tial tial a. He lei damchhûng atân hian engatinge ka \hut mai mai le? Naktûk ka beisei a nih chuan a tûka ni chhuak êng mawi hmuh tumin ka hun ka hmang tûr a ni dâwn lo'm ni? Naktûk hi mi tinin kan beisei a, mahse kan tawng thei si lo. Vawiin kan hman laiin nimin kan hnuchhawn tawh chu lungngaihna leh zahna tûr hlîrin a khat a, lehkhabu ang maiin a lo inpharh leh duai si. Hmalam beiseina nên vawiin hmang \ha ila, nimin hlimawm tak leh thlîrlêt châkawm tak kan siam dâwn a lo ni.

         

Hriat loh laiin second khat a liam a, thil \ha tih tum lovin insiam\hat kan tum lo va, kan chatuan hun chuan upat lam a pan zêl a. A naupan lai nun chu zahna mai a lo ni \hin. Tisual \hin mihring kan nih avangin pencil hmâwrah nawhrehna an dah \hin. Nun hman sual erawh a nawhrehna tûr Pathianin a dah ve lo va. Nikhaw rei hnua theihnghilh hi a nawhrehna duhawm ber a ni. Mahse chu hun chuan engtianga rei tak mamawh ang maw?

Chatuan atân

Kum tam tak daih tûr eizawnna leh chhûngkaw din te, kum khat chhûnga i hun hman dân tûr ruahman lâwk te, vawiina i hun hman dân tûr te i lo duang lâwk tawh ngei ang. Eng hun chhûng atâna ruahmanna siam nge i nih le? Chatuan atân ruahman rawh. Zânin dâr 8:00-ah i \hiante inah in party dâwn maw? Kha kha chatuan atân a ni asin. Engtin nge hun i hman dâwn? A tûkah i mit chhîngin, i beng hup mah la nawhreh theih a ni tawh lo. Chatuan lehkhabuah ziah luh a ni tawh a, seal hnan thlap zuk nia!

Tûna hna \ha i thawh chuan a rah ila seng ang a, i mut mai mai chuan a rah seng tûr a vuai zo vang. Nun hlutzia leh hna \ha thawh hlutzia i hriat chuan chatuan ropuizia i hmuchhuak ang a, second khat tluka hlu hi i hre lo mai thei a ni. Second khat chu a tlêm i ti mai thei e, mahse second khat chhûng hian thil tam tak a tih theih asin. I mitkhap kâr kha second khat hmun ngaa \hena hmun hnih tlawng a ni a. Êng hi second khat chhûngin 3,00,000 km a thui a kal thei a, ri hi second khat chhûngin 33,000 cm a kal thei bawk. Thlawhna chak tak hi 500 metre a thlâwk hman a, rêl hi 3000 cm a tlân hman bawk. Second khat chhûngin kan lei hian Nî a hêlna kawngah hian 30,000 metre a thui a thlâwk hman a, thosi hian vawi 500 - 600 vêl a thla a zâp hman a ni. Thil tam tak pawh a la awm. A pawimawh ber chu second khat tê tê inbelhkhâwm hian alawm chatuan chu lo siam!

Chatuan rei lam chhût ka tum a ni lo. Chatuan siamtu ropui ber hlutna hrilh che ka tum mai a ni. Second khat pawh chuti kauva a hlut chuan ni khat te, thla khat te, kum khat te phei chu engtiang taka hlu ni ang maw? I chatuan hun kha khawhral mai mai lo la ka duh a ni. Mi hi zâwt ta ila, "Vawiin eng nge i tih?" "Ka awm mai mai." Nikhata dârkâr sawmhnih leh pali awm mai mai te chu a! Second 86,400 lai chu engmah ti lovin a teirawlâi mai mai si a. Second khat pawh chuti kauva a hlut chuan second 86,400 phei chu engtiang taka hlu ni ang maw? Lo chhût ve tawh mai rawh. Chutiang khawp hun hlu chu eng mah lovah i vai liam mai mai dâwn em ni?

Bible-in “ni khat atân ni khat hrehawm chu a tâwk” a lo tih te hian tûn hun pawimawhzia chu min hriattîr chiang viau a ni lo'm ni? Naktûk chu vei viau mah la, i vei chhuak thei bawk si lo. Nimin pawh ui viau mah la, i chelh ding thei chuang em ni? Chuvangin tûn huna second khat lek kha i tân chuan hun rângkachak a ni a, a hman dân i thiam loh chuan a êkchhia tluk chauh a lo ni dâwn asin. Zawng leh mah la khawi’an mah i hun liam tawh ang kha chu i hmu leh tawh lo vang. A liam tawh, auh kîr zawh rual a ni tawh lo. Chuvangin engkim hi chatuan atâna hun ruat vek a lo ni.

Chatuan thiltih

(Chhandamna thu kan sawi lo ve)

Chatuan hi nakin atân ringawt a ni lo. I tân bîk chuan i pianni dârkâr, minute leh second a\ang khân i chatuan chu chhiar \an a ni a. Mihring ngaihtuahna, thih hnu chatuan nên hian thlunzawm tlat a ni. Phelh theih a ni lo va, pawhchah theih a ni bawk hek lo. Lo piang lo ta la chatuan i nei dâwn tawp si lo. I chatuan hun leh nun chu \an a nih tawh ang ngeiin engkim, i tih apiang chu chatuan atân a ni tih hriain fîmkhur tak leh chhuanawm tak tûrin ti ang che. I lo piang ta sa sa, eng emaw chhûng atân chauh nung lovin chatuan atân nung zâwk rawh, i thih pawhin thlarauvin i nung dâwn tho si a. Thih hma chatuan leh thih hnu chatuan hi inzawm tlat a ni a, kawngro su tak ve ve a ni.

A pawimawh ber chu hei hi a ni - Nang leh keia chatuan hun chu tûn second-a kan thiltih zêl hi a lo ni. Lo la thleng tûr thlîrin hun liam tawh enlêt mah la, tûn hun aia pawimawh khawi’an mah i hmu lo vang. Tûna i chatuan hun hman kha dikin fel sela, thih hnu chatuan chu ngaihtuah buai a ngai lo vang.

Life has no rewinds and forwards. It unfolds itself at its own pace.

So, never miss a chance to live today to make

A beautiful story for tomorrow.

Read more »

BEISEINA

Beiseina hian nun thar min siam ṭhin a,

Beiseina vêk hian chhiatna min thlen bawk ṭhin;

Beiseina hian beidawnna ruam atan min hruai chhuak ṭhin a,

Beiseina ngah lutuk hian beidawnna ruamah min hnûk lût ṭhin.

Thim zîng ata beiseina kâwl êng hmu ṭhin mi chu,

Mi vânnei ber a ni a;

Êng chuan khawvêl pum ên chhuak nghâl tûra beisei mi chu,

Mi khawngaihthlâk ber a ni.

Engkimah a ṭha ber beisei la,

Engkimah i beisei erawh tisâng lutuk suh.

Read more »

LUNGAWINA

Khawvêlah hian zawn ka nei a,

Mahse ka zawn chu ka hmu thei si lo;

Nun hi awmze neihtîr ka duh a,

Mahse hlimna hian min liamsan ve fo.

Thil tam tak ka beisei thin,

Mahse thil tlêmte chauh ka dawng si;

Lei mawina bûklung hi a lo khîn,

Mahse engtik lai pawhin ka lâng si.

Hmaih ṭhelh lian tak ka nei a,

Chu chu hei ngei hi a lo ni;

Harsatna karah pawh awm ila,

Chan tâwka lungawi thiamna hi.

Read more »

NUN HI

Thuhriltu chuan he khawvêla mi thil engkim mai hi engmah lo mai mai a ni, a ti a. Nia, he khawvêla thil lo awm rêng rêng hi kumhlun tûr a awm lo va, rei lotê an vula an chuai leh mai \hin a ni. Engmah hi chatuan daih a awm lo va, kan Pa vana mi hmaa din pui tlâk he khawvêlah hian a awm hek lo. Ama’rawhchu thil engkim hi engmah lo mai a ni, ti \hin mah ila, kan NUN erawh hi chu a hlu a, engmah lo mai mai a chantir mai zawng kei ve hi chuan ka phal thei ngang lo a ni. Khawvêl thil chi hrang hrangte hi chu pahnih pathum kan nei thei a, a awm lohin emaw a lo chhiatin a dang thlâkna kan ngaihtuaha a thlâkna tûr a lo awm leh mai \hin. Mahse kan NUN erawh hi chu pakhat chauh a ni a, a thlâkna dang a awm ve lo va, a dang hmuh tûr a awm tawh bawk hek lo. Chuvang chuan kan nun hi a hlu a, kan nun dân kawng tinreng hi kan fimkhur a ngai a ni.

Nu pum chhûnga kan awm lai a\ang tawhin minung kan ni a, kan nunna chu a in\an a. He khawvêl êng kan lo hmuh ve chiah a\ang hian kan nunah zirtûr te, beihtûr te, tuartûr te leh thil sut tlang ngai tam tak kan hmaah a rawn inchhawp vûm thûr ta mai a ni. Chûng zawng zawng chuan kan têt lai a\anga kan thihni thlengin min thlahthlam ve ngai lo va, rinawm takin min awmpui reng \hin. Naupang duhawm tak kan nih lai a\ang tawhin kan nunah hian thil inphûm hai chhuah tûr tam tak a awm a. Kan kum a zir zêlin kan finna te, kan thiamna te hi a lo pung ve zêl a. Ama’rawhchu chûng thiamna leh finna zawng zawng nei tûr chuan he khawvêla kan nun hlu tak neih chhun hi kan ‘fight’ a ngai a ni tih erawh hi chu kan thinlung phêkah hian hawrawp puia kan ziah ngei chu a ngai a ni.

‘Hraite kal chhet chhet artui hlawh hlawh’ ti a nu leh pa ten kal dan tûr min zirtir te hian ke a kal dân ringawt min zirtir a ni lo va, mahni inrintâwkna te, midang ring lova mahni chakna leh theihna hmanga din te leh thil engkimah hmasawn zêl tûra fuihna leh zirtirna \ha tak min pe a lo ni reng mai. Tam tak chuan a lang thei chin chauha in zirtirna niin kan ngai \hin a, mahse chu ringawt chu a lo ni hauh lo, chhûngril lamah nun awmzia min zirtîr a lo ni reng zâwk a ni. ‘Â nu, â pa’ kan tih theih tawh chinah chuan tû nu leh pa in nge mahni fate chhuang lo leh hlimpui lo awm thei ang!! Chu \awngkam tawi tak mahse mawi êm êm mai chhâkchhuak thei tûr chuan i nunin thla tam fe a lo bei ve tawh \hin asin! Pathian thilsiam chi tinrêng, lei leh vana awm zawng zawngte hi chuan an hunbi an hai ngai lo va, zirtîr pawh an ngai bawk hek lo. An mahni siamtu remruat ang zêlin an khawsa a, an her muai muai reng mai a ni. Mahse mihring, ama anpuia a siamte erawh hi chu in zir tûrte leh thlantui luang zawih zawiha thawk tûra thupêk dawng kan ni. Mi inzir ngai lo mi chu mi hman tlâk an awm ngai lova, mi fing leh remhria pawh hmuh tûr an vâng hle a ni. Khawvêl miropui ti a kan chhâl te hi a lang lo lam (behind the scene)-ah hian thih tha teh meuha nasa taka bei an ni hlawm asin!

Rawlthar/tleirawl kan lo ni chho va, kan inti thawveng a, mahse kan lo thawveng tak tak hauh lo mai. Taksa a la hrisel \hain a la chak \ha a, vei êm êm nei lo angin kan lang mai chauh a lo ni. Thil zirtûr tam tak kan neih hun a ni a, nunin thil mak tak tak kan la hriat ngai loh leh kan la hmuh ngai loh a tawn chhoh hun a ni a. Hetih hun lai tak hi in zirtîr hun lai tak niin mithiamte pawhin an sawi fo \hin a ni lo’m ni? Kan mit a lo lêrh \an a, kan hawi her a zauva kan khaw hmuh erawh a zim thung si. Kan taksa a chak \ha a, thil tih kan phûr êm êm \hin a, mahse kan thawhchhuah erawh a beitham hle \hin. Kan rilru a thawveng kan ti a, mahse kan nun chhûngril tak takah erawh chuan nipui a zo va thlasik lo thleng tûr ang mai hian thil in thlâk danglam a tam a, nipui leh thlasik mizia a dang ang bawkin kan mizia pawh nasa takin a inthlâk kual vêl \hin a ni. Hmêl \ha kan hre thei a, hmel\ha tih tak tak erawh kan nei chiah hian a hriat \hin loh a ni. Hmuh hnuhnun apiang \ha tih mai zêl hi awl tak a ni. Kan landân (complexion) kan uluk a, taksa kan duat a, ama’rawhchu chhûngril nun kan lo thlahthlam leh mai \hin. Chuvangin a ni ang, taksa puitling ûr si, rilru puitling thei rêng rêng lo an lo awm \hin ni! Hetih hun lai hian kan nun kan uluk a ngai a, zirtirna \ha pêk kan mamawh êm êm a ni.

Nulât tlangvâl kan lo hre \an a, mahni inrintâwkna leh \ha intih tâwkna lian tak kan lo nei a. Nun awmzia tak tak chu kan tawng \anin kan hre ve \an ta chauh mai. Ngaihzâwng kan nei ve a, rinawmna chu kan vawnghim reng thei emaw kan tih laiin mi rinawmlo nihna dinhmun kan luah leh mai \hin. He mihringina kan ngaihah chuan mi puitling chu kan lo ni ve ta reng mai. Thil rêng rêng hriaa thiam viau tawh âwm tak kan nih laiin kan naupan laia thil kan zir aia nasa zâwka nun awmzia kan zir a lo \ûl zâwk a. Thil tih thiam loh leh tih sual kan ngah a, kan nun chu thil hlu tak anih zia kan hrechhuak uar uar mai \hin. Nun hi engtik lai pawhin zira beih \ang \ang hi a lo ngai tak meuh meuh a ni tih kan hmuchhuak thuai \hin. Nupui pasal neiin fanau duhawm tak kan lo neih hnu phei chuan kan nun hi buaina hlîra khat nimai hian a lang a. Hah a dam lo va, nun a hlim tak tak har a, khawvêl hi buainaa khat ni mai hian a mâwi a. Mahse hêng zawng zawng hi khawvêl pianken a ni a, nun awmzia pawh hi hlimna leh lâwmnaa khat a ni ngawt lo va, kum khat chhûnga nipui te, fur te, thlasik te leh thâl te kan hmachhawn \hin ang hian kan nun kawngah hian harsatna leh buainate hi nun a thil bet tel tlat a ni a, mahse chûng harsatna zawng zawng chu nun tihlimtu leh nun tinuamtu a ni leh lawi si a nih hi!

Tar chak lo tak kan lo nih hnu phei chuan hmalam thlîrna tarmit hi a fiah tâwk tawh lo hle mai a, a phê ruai mai a, mahse hnunglam leh nun hlui thlîrna erawh a \ha phian thung si. Hetih hun lai nun hi chu nun awmze nei lo ni mai hian a lang a, mahse kan thâwk \êk \êk chhûng hi chuan hringnun ziahna lehkhabuah kan hming a chuang reng dâwn a, kan chanvo leh tih tûr pawh a dang chuang dâwn bawk hek lo. Chuvangin tar chak lo tak pawh nise nun awmzia zir tûr hian phût tlat a ni a, zirtûr leh beih tûr tam tak he nun kawng chhuk chhovah hian a nei reng a, a nei reng dâwn bawk a ni.

Nun tak nei tûr leh a hlutna pawh pha tûr chuan nu pum chhûng a\anga kan chhuah a\anga kan thihni thlengin kan beiha kan zir a ngai a ni. Chutianga nun zir lova bei ngai lo mi chu mi pangngai ni pha khawpin an mâwi zo lo \hin. Nun kawng chhuk chho hi bumbohin râl\i hle \hin mah se phûl hmun nuam tak leh tuifim luanna hmun pawh tam tak a awm ve fo va. Chu phûl hmun nuam tak leh tuifim thianghlim tak, hah tidam sawng sawng thei kal thleng pha tûr chuan kan tuang kan tih chhah a, kan in tihpaukhauh a ngai a ni. Nun hi ngaih pawimawh loh mai mai chi a ni lo, a chhan chu he khawvêla kan dam chhûng rei lote a kan nun dân hian chatuan ram a hawlh tlang ruih mai a ni. Chuvangin nun hi a hlu a, kan hmang \hain kan ti thianghlim bawk tûr a ni. Naupang ber a\anga upa ber thlengin he hringnunah hian kan tel \heuh va, kan tihtûr \heuh kan hlen tûr a ni a, tumah âwl mai mai thei kan ni lo. Mahni hmaa tihtûr awm ti lo mi chu mi rinawm lo a ni. Tuna i nun kha a hlu êm êm a ni tih hria la, eng bawihah mah tân tîr phal rêng rêng suh.

           

He khawvêlah hian nun dang i nei tawh lo va, i neih belh tawh dâwn bawk hek lo. Nun pakhat chauh i nei a, duat takin enkawl la, a hnathawh tûr ang ang chu rim takin thawh tîr rawh, âwl tir mai mai suh. Pachang takin awm la, i hmaa lung bang ang maia tihtûr lo to lurh mai chu su rawh, su chawrh chawrh rawh, a chim hun chu a la tleng ngei ang. Chumi hnuah hlawhtlinna chu a awm. A hêlna tûr zawng hmasa ngawt zêl suh, i hmaa tihtûr awm chu fiah hmasa la tichuan hmalâk zêl dân tûr chu i hrethiam mai ang. Hêl hun a awm a, sut hun pawh a awm, mahse sut chawrh chawrh ngai hi a tam zâwk a ni \hin tih hria la. I sut tlang zawh ngang loh chauh chu hêl \hin ang che. Engpawh nise han su hmasa phawt mai teh!! Chatuan rama thlen pui tlâk nun \ha leh thianghlim nei thei tûrin tuna i nun hman lai kha a \ha tâwk a, hna thawh tîr ang che!!!

Read more »