Wednesday, October 2, 2013

Inthlan rim a nam leh ta!


Thuhmahruai:
Mizoram Legislative Assembly inthlan vawi 7-na chu November thlaah kan nei leh dâwn ta reng mai! Inthlan thâwm pawh a ring ṭan ta khawp mai le. Khawvêl ram zau zâwk leh India ram pumpui te kan thlîr chuan inthlan hi chuan khawi hmunah pawh huhâng a nei lian hrim hrim. Mizote zîngah pawh MLA inthlan a hnaih meuh chuan “Politics ka ngaihtuah ve lo” ti te pawhin ṭhiante zîngah an phunpui ve ta sup sup mai. Inthlan awm dâwn apianga Mizo mipuite buaina ni ṭhin chu – mimal thlan tûr ṭha chu kan hria, political party thlan tûr ṭha erawh kan hre lo hi a ni. Mi ṭha nia kan hriat kha thlang tling ta ila, sawrkarna latu party a nih loh chuan kan chuti hlauh thung. Party invulhna nasa lutuk hi kan buaina a ni ṭhin a, a la ni zêl dâwn a nih hmêl.

Political Party:
MLA inthlan awm dâwn apianga party inchirh thehna leh in vut vawmna hi thlasik anga khêl lo emaw ti kan awm nualin a rinawm. He thil ninawm tak hi vawm bo daih a châkawm hle. Lal kan duh luattukna lamah midangte ṭhat lohna kan hai chhuahsak a, chaurau êk thaitîr kan tum fo ṭhin. Kan tum tak chu ‘vote hmuh tama hnehna chan’ a nih laiin hmanrua erawh kan thlang sual fo. Mahni infak mawina hmanraw zahpuiawm tak hi i paih ngam teh ang u. Mipui rilru hnehna ṭha ber chu ‘policy’ ṭha leh tihhlawhtlin hi a ni. Mipuite rilru hneh kan duh tak tak a nih chuan policy maker ṭha politician kan neih a ngai a, a tihlawhtling thei tûr hruaitu ṭha kan mamawh hle bawk.

Politician:
Party lama tlâk tlum avanga party ticket-a MLA seat chuh ve ngawt te hi a finthlâk ber lo. MLA nih châk avanga mahni inzuar te leh lek phei chuan chawngkawr thâwm nat pawh an tluk ngai lo. Ram ropui zâwka an politician-te kan thlir chuan seat chuh ve tûra mipui leh political party-ten an sâwm ngawih ngawih an ni tlângpui. Ram leh hnam tân hian ka ṭhahnem lo ang tih an hlauh avangin an insit a; nimahsela, mipui lamin an mamawh miau avangin an ding ve a, an tling deuh zêl bawk. Kan ramah erawh kan insawi mawi a, kan infak a; mipuite erawh chuan kan ei lo êm êm lawi si! Politician dik tak, ram hruaitu tûr atâna mipuiten a nawra kan nawr chhuah hruaitu ṭha kan mamawh hle.

Policy:
Inthlan awm dâwn apianga political party-ten policy ṭha pui pui an chhawp chhuak ziah pawh hi a mawh lo e. Election manifesto te phei chuan ‘hei lo liam’ tia Halleluia pêk ṭhuai ṭhuaina tûr khawpa ṭha a ni tlângpui. Nimahsela, policy ṭha âwm taka lang hian he ram, khûp zawia tlu sawp mêk hi a chhan chhuak zo si lo. Eng vangin nge policy ṭha nei si a, ramin hma a sâwn theih loh? Kan policy te hi ṭhain chhuanawm hlawm hle mah se, a tihhlawhtlinna lamah erawh kan pachhe hle. Kan policy duan te hi policy chhia tih tûr chu a awm hauh lo; mahse, policy tling erawh a awm meuh lo thung. Kum 5 chhûng pawh daih ṭha ṭhum lo tûr policy kan duang a, kan ngaihtuahna a tawi ang maiin kan policy pawh a tawngchham hle ṭhin. A chhan niawma lang chu, party hrang hrangten party dang policy kan chhunzawm duh loh vang a ni. Chumi avang chuan laklawh deuh deuha hna kalsan leh khingbai taka chawlhsan a awm pheng phung ta a nih hi.

Mipui:
Inthlan rim a nam dêk dêk a, a bengvâr zual te chuan sawrkarah hmuam-te-lel aṭanga district thlengin kan ngên a. Patling leh nutling pui pui, meng ker kurin kan nuar sup sup a. NGO hrang hrang lahin an dân hrûlah politics an khêl a. Mipuiten kan tuar dâwn tih hre reng chungin bandh an huaihawt a. Hre reng sia tisual inti, inthiam tak chunga inthiam loin mipuite hnênah ngaihdam an dil ṭhin. Kan duh tihhlawhtlin nân chuan mipuite tawrh pawh kan pawisa miah lo. Election model code of conduct kut phuar a nih lai, Minister-te hnêna thil dil hun kan hre thei êm êm a. Kan dilna chu chhânin a awm dâwn tih kan hriat chian êm avangin huaisenna dik loin kan huaisen a, kan dîla te lah chuan min hmangaih vâng ni loin nakin lawka thil thleng tûr hre rânin chhânna duhawm lo min pêk an hreh hle ṭhin. A tua pawh mai hian inthlan rim kan rui a, indem thei kan awm lo e.

Sum sem:
Inthlan rim a nam apianga a thâwm kan hriat ve ziah chu sum sem hi a ni. Policy hrang hrang en hian Bible-in “I hmaia thlan tui luang zawh zawhin chaw i ei tawh ang” a tih kha kan tlansân tial tial ta! A thlâwna inpe tawp si loa sum sem dân policy kan duang chhuak thiam te hi eng emaw kawng tak chuan kan fakawm letling ang lawi bawk si! Hei hian kan ngaihtuahna (moral) a tichhia a, mahni kut kawiha thawh chhuah ai chuan a thlâwna dâwn duhna rilru kan lo pu ta ṭhin. Miin hah taka a thawh chhuah sum leh pai chu holam mai maiah a hmang ngai lo. Sum hmanna invênsak a, hmang sual hrem a, an dawn zêl tûr kan tihtâwpsakna chhan pawh a hmuh chhuahna lam a fuh loh vang a ni. Hna thawh dân ṭha inzirtîr a, kan ram leilung hausakna haichhuah dân kawng ṭha kan inzirtîr a hun tawh hle.

Dân leh hrai:
Cabinet meeting-in MLTP Act siam ṭhatna dân a pawm a; party ṭhenkhatin sawrkarna an chan chuan zu a duh te tân a zalên tûr thu an puang. Hêng kan thil tih mêk leh tih tum te hi mipuite ṭânghma kan ngaih vâng ni loin vote kan zawnna hmanrua te pawh a ang rum rum. Zalên taka zu in tûr a awm duh pâwl hi Mizote zîngah a tam zâwk an ni hial maithei. Chu rilru chu hre rânin dân leh hrai chungchângah hma an la a ni thei ang em? Inthlan dâwn hnaih hi chuan vote kan zawnna lamah ngaihtuahna fîm tak hmanga thil ṭha leh ṭha lo thliar hran kan harsat fo reng a ni.

Transfer & Posting:
Inthlan rim a nam apianga thâwm ring ber pâwl chu sawrkar hna thawk transfer & posting hi a ni. Minister ni lai ten an duhsak zâwngte hmun him leh nuam zâwkah dah an duh a. Sawrkar hna thawk awmna hmun sawn hi an inpêl suau suau ṭhin. Chhûngkhat laina leh ṭhian ṭha te hna pêk theihna hun ṭha a ni a, chumai bâkah a ngheta la awm lote dah nghehna hun remchâng a ni bawk. Hei hian kan hna thawhna kawngah nghawng a nei lian hle. Mi tling leh tlâk ni lo thawktu atâna lâk an nih hian ramin a tuar a, hlîng zum tak an ni ṭhin.

Tlângkawmna:
Women Welfare Front chuan kumin MLA inthlan lo awm tûrah party hrang hrangte chu 10% tal hmeichhe candidate siam tûrin an ngen. Eng vangin nge hmeichhe candidate hi a bîka siam tûra an ngen? A bîka reserve kher lo pawh hian seat an chuh thei alawm. Nimahsela, chu ‘theihna’ chu an ûmzui ngam lo a, ‘thei lo’ niin an inngai a, a pawi hle. MLA inthlan awm dâwn apianga remchânna lei tum ṭhin, mimal leh NGO hrang hrangte hi ram hmangaihtu an ni ngai lo. Inthlan awm dâwn apianga political party dang sawichhe chiam a, mahni party fak phûl hlut ṭhin te leh sum tawktar-a party inzuar ṭhin te hi thlan tlin tlâk an ni lo. NIMAHSELA, eng party nge chuti ang ti lo awm? Inthlan rim a nam apianga party thar rawn piang ve ziah pawh hi a fuh vak lêm lo. Ṭhahnem ngaihna avanga party din ve ngawt ai chuan party awm sa siam ṭhat tum hi a fuh zâwk ngei ang.

Kan hma lawka MLA inthlan lo awm tûr hi pangngai takin, rilru fîm tak nên i hmachhawn ang u. Mipuiten kan vote tur mimal tin te hrechiang ila, party-ah lâwmna kan neih tawh loh avangin mi ṭha thlan chhuah lamah ṭan la zual ila. Mi ṭha na nâ nâ chuan eng emaw kawng takin thil ṭha a paw chhuak ngei ang.

0 comments:

Post a Comment


 
Design by Free WordPress Themes | Re-arranged by Lei hringnun