THIL MAK

Mosia’n Tuipui Sen chunga a kut a phar lai khân Tuipui Sen kha a laiah a inthen phawk a, Israel fate kha chirhdiak leh dûm chunga kal tlang lovin lei chârah an kal tlang a. A kam lehlam an thlen zawh vek hnuin Mosia chuan a kut chu a phar leh a, Aigupta sipai rual zawng zawngte chu tuipuiah an tla hlum ta vek mai a ni. A chunga kan sawi tâk khi khawvêl mihringte chuan thil mak tiin kan sawi thin. Thil mak kan tih hian khawvêl kalphung dân (natural law) ni lo deuh hleka thil thleng hi a ni tlângpui a, chutianga thil a lo thlen chuan ‘thil mak a thleng’ kan ti thin. Chu thil mak chu kan la hmuh ngai loh leh kan la hriat ngai rêng rêng loh thil danglam tak lo thleng ta thin hi a ni. Tûn hmain tuipui inthen kan hmu ngai lo va, kan hre ngai bawk hek lo. Mahse Mosia’n Pathian thiltihtheihna hmanga Tuipui Sen a’n inthen tîr rup mai kha chu khawvêla chêng mihringte tân chuan thil mak tih loh rual a ni lo. Pathian tân erawh thil mak a ni ve lêm lo.

Kei ve tehlul hi chuan thil mak ti a kan sawi, he khawvêl kalphung dân (natural law) ni lo deuh hleka thil thleng hi thil mak chu ka ti ve teh nameuh mai. Mahse chu aia thil mak chu awm tlat hian ka hre ve a nih chu! Thuthlung Hlui hun lai khân Pathianin thil mak nasa tak, a mite hmangin a ti thin a, tunlai thlengin a la ti reng a. Thutlung Hlui hun laia Josua’n Nî (Sun) a auh dinte kha thil mak tak zawng a ni. Hmêlmate hneh nân Nî kha auh din a tûl tlat a nih kha. Mahse nitin maia Nî chhak lam atanga lo chhuakin thlang lama a tla leh ziah thinte hi Josua Nî auh din ai khân a makna leh a ropuina a nêp chuang hian ka ring lo. Tin, luitui a luang delh delh reng a, tuipui a zuk fin thin te, tâwp chin a nei mang lo te, tuifinriat a kangchat ve thei lo te. Luitui leh tuifinriat atanga chhuakin tuihu (watervapour)-te vân lamah a chho va, chhûmah lo changin a thleng sang deuh deuh va, a vawt tial tial a. A vawt tâwk tawh tihah ruahah lo changin a lo sûr leh thin a. Buh leh thlai leh mihringte tâna malsawmna nasa tak a lo ni leh thin te. Tin, a vawt zualpui te chu rialah leh vûrah te lo changin an lo sur ve leh thin te hi, Tuipui Sen inthen nên te khân a mak dân a lêm chung hian ka ring lo. Heng thil thleng mak tak takte hian Pathian ropui zia an târ lang a. Tin, hêng kan hmuh theih  leh kan khawih theih mai te hian Pathian ropui zia chu nasa takin mihringte zîngah hian a târlang ve bawk thin ni hian ka hria a ni. Han chhût ve mah teh, a dik viau lo maw?

Zîng khua lo vâr hmaa khaw lo eng lâwk zeuh thin (thingchangvar) lo awm ringawt dânte hi ka ngaihtuah thin a, mak hi ka ti a. Hmâsâng atanga lo awm tawh thin a ni a, mahse a ropuina leh a makna hi a danglam thei chuang lo. Zîng khua a lo vâr a, ramsa leh sava te’n hringmite min thawh khalh a, zîng vârtiana âr khuang ziah thin te hi, han ngaihtuah ve teh, mak tak zawng a ni. Nî a lo tlângsâng deuh a, khawvêl pum a rawn chhun êng kulh mai te hi, a ropui viau mai lo maw? Zîng a lo nih tawh hi chuan mihringte pawh hi kan rilru leh ngaihtuahnate hi a lo tharlâm leh sar mai thin a, nangma tih tharlâm a ni lo va, i siam a ni bawk hek lo. Nangmah pawh i chak thar leh in i harh sawng sawng thin a ni lo’m ni!

Fehrehsân a lo nih meuh chuan khaw chhûng chu a lo reh thuap thin a. Sava te pawhin an rahtlan chu zing lama an tlan puar tawh avangin an thlawh bo san rih thin a sin. Chhûn a lo nih a zîng boruak aia a lo lum ta te hi, Nî khân zîngah a lum dân kha a hlauh a ni chuang hauh lo va, a sat dân ngaiin a sa reng a ni. Mahse khua a lum hulh lo va, a thiang kâk mai thin a ni. Chhûn a lo nih chuan khua a lo lum ta thin a, vân sâng han thlir ila vân dumpawl ruih kan hmu a, chhûm vâr te, a dum te, a uk te kan hmu a, eng vanga rawng chi hrang hrang pu nge an nih i hre thei mai em ni? Eng chhûm ber nge ruahtui pai pawh i hre thei dawn em ni? A ropuiin a mak viau lo maw?

Eng vangin nge vân sâng takah te khian boruak te hi a awm ve loh mai le! Thing leh mau leh hnim hnah atangte hian Oxygen lo chhuakin kan nunna a ni a. Tin, Carbondioxide kan thâwk chhuah chu an lo hîp lût ve leh a, he khawvêl kalphung hmang hian malsâwmna ropui tak kan in hlân tawn a lo ni reng mai. Mei alh te hi eng vanga lo sa ta viau nge a nih le, kan rilruah chuan a chhânna dik tak chu kan hre lo mai thei. Scientist kan nih ve loh avangin heng zawng zawng hi kan hre ve vek lo va. Mahse scientist-te pawh hian hêng zawng zawng nihphung leh kalphung hi an zir a, an hria a ni ve mai a. Mei alh te hi an tihsat a ni lo va, a sat nachhan kha an hmuchhuak ve lek fang chauh a ni. Khawvêla mithiamte hian khawvêl leh a chhûnga thil awmte hi an chhût a, an zir a, mahse an ti ropuiin an ti maksak a ni hran lêm lo va, a ropui zia leh a mak zia an hmu chhuak chauh zawk thin a ni.

Tlâi khua a lo ngui a, Nî a lo dul a, losûl haw hun a lo nih meuh chuan tlâi ni tla tûr chu a lo sen phût mai a, a êng mawi êm êm mai a, chu êng chuan mihringte hi min ti lunglêng a kan thlîr ngawih ngawih mai thin a ni lo’m ni? Chu êng no nghulh mai chuan mihringte chauh ni lovin ramsa leh sava te pawh a hîp khâwm a. Thing zârah te leh phûl hmun nuam tak takah chu ni êng zûna uai chung chuan an chiar ve nawk nawk mai thin a ni. Losûl an lo haw nak nak lai te chuan an thawhhahna zawng zawng lo thawi dam tûrin Losûl Thereng a lo hrâm ve châmchî mai bawk a, a hun dik tak ava hre teh rêng êm! Nî a tlâk liam tawh hnu pawhin kâwl chu a la êng kulh mai a, vân te chu a senno nghulh mai thin a ni. Chutih hunah chuan Riakmaw sava pawh chuan a riahna tûr hmun a lo zawng ve mek bawk a. Riakmaw sava te hian riahna tûr hmun an vai tak tak a ni hran lêm lo. A siamtu duhdân ang thlapin a lo thlâwk a, a rawn hrâm lauh lauh mai zâwk thin a ni. Mahse thil mak tak chu Riakmaw hi zîngah te, chhûnah te, zânah te hian a hrâm ri kan hre ngai hran lêm lo. A hun bi dik takah a lo thlâwk a, a rawn hrâm mai thin a ni. Han ngaihtuah ve neuh neuh mah teh. A makin ava ropui êm!

Zân a lo thleng a, ramsa leh sava tam tak te an hnâr bawrh bawrh lai chuan zân lama chhuak thin ramsate chuan an hun a ni tih hai miah lovin an lo tho chhuak ve ta thin a. Khuangchilrit leh Perhpâwng-te pawhin an hunbi an hai ngai lo va, mi lunglêngte hnêmtu atân zân khaw tairêkah pawh an hrâm vawl vawl mai thin a ni. I hrilh an ngai lo va, lehkha i thawn pawh an ngai lo a nih chu! Ama’rawhchu rilru leh ngaihtuahna fing tak erawh chu an nei hauh lo thung. Eng vanga hre thei mai nge an nih le? Engkim rêl feltu ropui zia chiang takin kan hmu thei a ni. Nî lang tawh lo mahse a zungzâm chuan Thla (moon) a rawn chhun a, a lo de ve ve a, a rei hnuah phei chuan a lo bial kulh ta mai thin a ni. Chutiang a thla a lo bial chuan Thlahleinga Zân kan ti a, a êng êm êm a, a zûn ngaiin kan uai vawng vawng mai thin a ni. Thlahleinga Zân hi lâwm lo fa he khawvêl mihringte zingah hian an awm hi ka ring lo. Kan tah pui a, kan nuih pui bawk thin a ni lo’m ni! Eng vanga chutia lo awm ta mai chu nge maw a nih le?

Tin, chhûn ênga lang duh hauh si lo, thimfa ni bawk si lo, thimna thlarau tihbâiawm tak hnawt tiautu chu zânah vân lam han thlîr ila a lo de chiah chiah mai a, nun a tihlim a, uluk taka han thlîr phei chuan awmze neia rem an ni deuh vek mai leh nghâl! Tlangvâl te’n inti zei fahran leh nula bula tlâk tlum tum fahran in nula kan rîm a, kan thu tui dawn chauh a, kan titi pawh a kal tluang tha viau tawh tihah chuan thenawmte arpa chuan min thîk âwm fahran hian Lênghâwn âr khuan hunah chuan a lo khuang ta âl âl mai thin a. Thin hi a tirim rum rum mai thin. Mahse an hun an bawh pelh ngai lo va, an hai ngai hek lo. Chutih hunah chuan tlangvâl tân la thut khawmuan reng a mawi tawh lo va, a fing vâr deuh chin chuan mahni in lam kan pan ve mai thin a ni. Nula te pawhin Lênghâwn âr a khuan âl âl tawh hnu a tlangvâl la thu khawmuang lui tlat thin hi chu chhûngpui pâ atân an iai ve deuh thin a ni lo’m ni! Chutiang khawpa thûk chuan khawvêl a thil nung tinrêng leh nung lo te pawh hi kan lo inkûngkaih tha a ni. Tichuan kan haw a, kan mu hnâr bawrh bawrh mai thin a, zanlaiah eng emaw thâwm avangin kan harh hlawl mai a, kan han ngaihthlâk chian chuan âr in atanga ârpa khuang ûl ûl chuan min tiharh chu lo ni rengin. Chutih hun lai chu zanlai âr khuan hun a lo ni leh reng mai thin. A mak a ni ti rawh u! Tu hrilh hriat nge maw ni a, an hriat theih êm êm mai chu le. An têt lai atanga zirtir nge ni a, hetia an hun dik tak an hriat theih mai chu le. Hei hi alâwm mak ka tih êm êm chu, han chhût ve mah teh u.

Thlasik a lo thleng a, Ni kan hmu lo pawh a ni lo va, kan hlat ta bîk pawh a ni hran lêm lo, mahse a vawt êm êm reng  tho si. Nipui a lo thaw leh a, Ni kan hmuh ngaiin kan hmu reng tho si a, mahse a lum leh êm êm thin si a. Fûr a lo ni a, ruah a sûr duh êm êm a, chhûm a tam a, tuilian leh leimin avanga harsatna nasa tak kan tawh laiin mihringte leh thlai tân malsawmna a ni leh lawi bawk si a. Thâl a lo ni leh a, ruah a sûr leh ngai ta miah lo va, khua a ro a, thing hnah te a tlakawlh a, khua a thiang vul vul a, lui te chu a kang chat ta thin a. Tin, lo vah hun a awm a, hâl hun a awm; buh tuh hun a awm a, hlo thlawh hun a awm; buh seng hun a awm a, âwllên hun te a awm bawk. Engkim mai hi dân ang thlapin a hun bawh pelh miah lovin a her muai muai reng a ni. Heng zawng zawng hi enkawltu pakhat hnuaia thil thleng mak tak leh ropui êm êm te chu a ni.

           

Minute khatah second sawmruk a awm a, dârkâr khatah minute sawmruk a awm. Nikhatah dârkâr sawmhnih pali a awm a, kum khatah ni zathum sawmruk panga a awm bawk. Tin, kum khat a awm a, a ral zêl a tunah chuan kum sanghnih chuâng lâi kan lo hmang leh ta reng mai. Khawvêl chu a danglam nasa tawh êm êm a, thil mak pawh tam tak a thleng tawh. Mahse a hmaa kan sawi tâk zawng zawngte khi chu a danglam ve lo va, a la pangngai reng a, mahse thil makah erawh chuan kan chhiar tel lem lo. Kei erawh hi chuan ka chhût a, ka zir a, mak ka tihna hi a ni têlin a zual tulh tulh mai a ni. Heng zawng zawng hian mi pakhat ropui zia min hriattir, chu chu engkim siamtu Pathian hi a ni. Engtin nge hetiang zo zai hi a lo rêl fel thiam theih mai chu le! Chuvangin Amah (Pathian) hi ropui leh mak tak zawng a lo ni e. Mihringte hriat thiam phâk rual a ni lo va, mihring finna hian a pha lo hrim hrim bawk a ni.

           

Nitin mai hian Pathian hnathawh ropui tak leh mak tak mai ka hmu in ka tawng reng thin a ni. Thil mak danglam tak tak kan hmu in kan hre bawk thin a, mahse kei atân erawh chuan hêng thil mak lo thleng kan tih ang chi zawng zawng hi tiam lovin Khawvêl Kalphung Dân (Natural Law) hi a makin a ropui tâwk êm êm a ni.

Posted in: Pathian Thu