Intehna

Mizo chauh pawh kan lo ni lo. Hnam hrang hrang pawh an lo ni ve tho mai. Hnam pui kan tih te erawh he lamah hian an lo inteh ngai rêng rêng lo nia. A mak ve asin! Ni tina i nun kha han chhût ve keuh keuh la, midang zinga i awmin mi tawngkam leh sawi duhzawng te kha han chîk deuh la, mak i ti ve ngeiin ka ring.

Mi pangngai ngaiha ‘rualbanlo’ te hi nupui pasalah an nei a, an thiante mai bakah an chhûngte pawhin lawm takin an pawmpui thin. Hmangaihna lan chhuahna pawimawh tak chu hmai tlâng thatah, sum leh pai leh thiamnaah ni loin mite ngaiha tlin lohnaah hian a ni zâwk si! Hei pawh a mak asin! Han ngaihtuah nawn leh lawk teh. Mite ngaih leh nangmah ngei pawhin i ngaiha rualbanlo kha dam chhûng kawppui atan i duh dâwn em ni? Mahse, mite chuan an duh thei tlat. Chu chu hmangaihna a ni.

Inneihnaah naupang an kalin he zawhna hi kan zâwt fo “Monu a hmêl tha em?” Kan rilru (mental)-ah hian ‘hmêl’ hi kan dah pawimawh a, ‘pian nalh’ hi kan chawi sâng fo. He tehfung hi hmân atanga tun thlengin kan la hmang a, mo hmêl tha leh pian nalh nei chu kan inchhuang fo ti r’u? Mâkpa hausa tak nei pawh kan hawi san phah fo hi. Hmêl tha leh hausa hian hmangaihna aiin a lal lai a chên nasa tial tial ta si.

Hmangaihna hi hmêlah awm ni sela; vun a tlân a, mit vun a khup tawh chinah hmangaihna chu a chuai mai dâwn em ni? Hmangaihna hi sumah awm ni sela, rethei te tân hmangaihna pâr tlan a har âwm mang e. Hmangaihna hi lang theiah ni sela thihnain kan chunga thla a zar hunah a tawp ve mai dâwn asin! Hmangaihna chu hetah emaw sawtah emaw tih turin hmuh mai theih a ni lo. Ama’rawhchu, tunlaia hmangaihna tam tak hi chu mita hmuh theih zuk ni teh tlat thin a!

Hmangaihna dik tak lanchhuahna chu thinlungah a ni zâwk si. Chuvangin hmêlah te, pianah te, sumah te mi i teh tawh lo ang u. Hmangaihna chu thinlungah a awm zâwk si a. Eng mi pawh kan hmangaih thei. Hmangaihna kan inpawmpui thiam loh avangin nu leh pa tam takin kan fate nun kan tichhe fo. Hmangaihna hian thliar bîk a nei si lo. Sum leh pai leh hmêl thatah te, pian nalhah te hmangaihna zawng loin tu pawh kan hmangaih a nih chuan keini chuan lawm taka lo pawm hmiah kha kan tihtur pawimawh tak a ni.

Hmangaihna hi van ruah tui ang a ni. Mi hausa leh retheite chungah thliar bik nei loin a sur a, pangpar leh chabet te tan pawh ang khat rengin a sur thin. Hmangaihna hi thlifim ang a ni. Mi sualte thlan dai turin a thawt a thulh ngai lo a, mi fel ber ber te hahdam nan a kawng a sawn ngai hek lo. Chu chu hmangaihna a ni. Zah a phu asin.

Read more »

Baibing Love

He thu hi ziah lohah ka tlâk dâwn takngialin ka hria. Tu ma hriat lohin ka thluakah a thâm ral ang a, lei hnuai feet ruk aia thûkah phûm boin a awm ang tih ka hlau ve tum hrang bawk si. A hunlai khân thianpa Zartea’n “Ziak rawh” min ti min ti a, kei lah chuan “Ka la ziak ang” ti reng chungin tûn hi ka thleng chu a ni si a. A sârhu lai, lunglênna leh thinrimnain min bual ât lai khân ziak ta ila, tûn aia ngaihnawm hi chuan a chhuak ngei ang maw le. Mahse, ziak ta lo chu, ngaihnawm châna châng tân a ninawm ang a, thu leh hla huangah khung dâwn ila, a zahpuiawm ang lawi bawk si. Eng pawh ni se, thu mu hnu kaihthawh lam ni loin dah that ve hrim hrim atân diary ang deuhin ka’n ziak teh ang.

Kum 2006 daih tawh kha a ni. A lo rei ve ta hle mai. Tûna kan kum hman lai nên a inkârah kum 6 chu thâwl takin a tla zep hal hal thei. Kum ruk hnua thil thleng, hmaih nei hauh loa chhui chhuak dip dep thei tûr khawpa hriatna tha nei ni ila, tûn ang mai mai hi chuan ka awm lo ang maw le. Officer lian tak ka nih loh pawhin officer tê tak chu ka ni bîk hauh lo ang. Chuti khawpa hriatna nei tha lo ta chu, hei en ta che u, tûn thleng thlenga thlêkna bîk mumal pawh nei loa ka la sîksawi chhên hi. Khai mah aw... Hriat ang chhun chhun, tlar hnih khat lek tal i han thai lang ve hrim hrim teh ang. ‘Zah fâkah lû êm chhum suh’ an ti a, a la chhum lo a ni chêk ang chu, mite zîngah thui pin leh huphurhawm khawpa thler duai duaia ka la nuih ve fo hi!

A ni leh thla zawng ka hre tawh hauh lo, kum 2006 a ni tih erawh ka la hria. Chu pawh, a nihna takah chuan ka chiang chuang lo, ‘niâwmin ka ngai’ ti zâwk teh ang! Maranatha Computer Institute, Upper Bazar-a mi lâr vanglai kha a ni a. Kei pawh kum 2005 atang khân ka zir ve a, thla kaw course kha, a kârah Krismas leh kum thar boruak vêl nên, kum khat lai ka zir. Ka zir tâwp dâwn lamah chuan zir belh zêl chu khawi lamah zirlai rawn awm thar te kha ka lo zirtir ta vêl a. Mite chuan an zirtir man hlawh an la a, kei ve erawh zirlai fee pe chungin mi ka zirtir ta zâwk a. Mahse, ka vui lo. A chhan pakhat a awm. Zir belh tûr vak ka nei tawh lo. An course siam ang zawng zawng kha ka thiam vek tawh a, a thla-bia a la kim loh avangin fee pe chung sia ka kal ve reng a ngai a ni. Midang ka lo zirtir khan keimahah inrintâwkna tam tak min pe a. Ka thiamna ka tipung zêl a, ka lâwm zâwk daih. Ka zir hun tûr thla-bi a kim chuan “Certificate min pe tawh rawh u,” tiin ka dîl a, grade ‘A’ chu min pêk ve ngei kha. Exam te kha a hming chuan ka hmachhawn ve ngei alawm. A hming chauh tak tak a ni. A chhan chu ka thil sawi tawh khian a hrilhfiah vek âwm e.

Chu Maranatha Computer Institute atang chuan alawm ‘Baibing Love’ tia a hming ka phuah chu a rawn intan ni. Ramhlun Vengthar lam nula hian computer a rawn zir ve a. A tîrah chuan kei, tlangvâl zakzum tih takah tua mah be hmasa ngam hek lo. Biak chu khawi lamah a melh pawh ka melh ngam mang lo. Chû’ng hunlai chuan tûnlai incheina jeans te hi ka la ha ve ngai lo, formal/track kekawr ka ha deuh ber thin. Kan zirpui ka thianpa hnênah nula thenkhat chuan “Jeans te hi a ha ve ngai lo em ni?” tiin an lo zâwt nghe nghe. Tûn hnua ka ngaihtuah hian ka lo thing fâl bîk hle mai tih ka inhre chhuak chauh! A hunlai kha chuan ka thing tih rêng ka inhre lo.

Chutichuan, chu Ramhlun Vengthar nula nên chuan eng tin tin emaw tihpalh tak meuh meuhin kan inbe chho ta a. Chu pawh insi deuh thawa kan thut thin vang chauh a ni. Hun a kal zêl a, chutia ni tin thu dûn, zir thuhmun bawk ta chu, kan inbe lo thei lo a, kan innêl chho ta zêl a. Keia lah, zei lo tih takah zeina rêng rêng ka nei lo, khati chen kan inbiak hnu pawh khân tunlai tawng taka ‘chhas’ an tih ang lam hawi rêng rêngin ka be ngam lo. Min duh ve tho tih ka hria a, kei lah tum loh deuhin chu thangah chuan ka lo âwk titih der tawh bawk nên. Duh ila ka tâl chhuak thei; mahse, ka duh lo lui tlat thung!

Chutia, kan tih nek nek tâkah chuan an vêng thleng thlenga va thlah chang te ka nei a, lên zeuh zeuh châng te pawh ka nei. Zânah erawh ni loin inrinniah te ka lêng thin. Ka awmna lah Chhinga Veng a ni si a, zâna lêng tûrin hâwnna tûrah ka buai dâwn chiang sa a, ka tum chhin duh ta lo. Tum khat ka in luahah ka hruai ve a, kan titi kan titi a, a tâwp a tâwpah tukverh lamah kan dâk dûn vang vang a, khaw hawina lah a tawngchham ve ropui si. Hmuhnawm awm chhun lah kawmthlangnu puan zar phe hlep hlep chauh a ni râwn a. Ka thinlung chuan ‘ka sawi ang em, sawi lo ang em’ tih ringawt hi zuk phûtpui dup dup a. Mi thin phu te chuan ‘phu dup phu dup’ a tih laiin kei ve chu ‘sawi ang, sawi lo’ tih ringawt zuk thiam a. Ani lah chuan ‘A van sawi har tawh tak’ tih ngaihtuah neuh neuh chungin min chhân dân tûr a lo ruahman lâwk chu a rilruin a lo chham nawn chhên bawk a. Ka huaisenna zawng zawng sâwm khâwmin aw khûr lek lek hian amah pawh en ngam loin tukverh atanga râl hla tak thlîr niâwm tak, eng mah hmu chuang si lo hian ka han sawi ve ta pawp mai a. Hmeichhe tih dân tûr reng ni maw, “Ka awih lo” a lo ti. A dik takah chuan a awih reng, easy lutuk nih a hlauh avangin a tang der mai mai a ni reng si a. Keia lah pek, zei lo tih takah a chikima zei lo ta chuan, min duh lo a nih hi ka ti hman dêr! A pawi thin. Ka sawi nawn leh ngei chuan ka hria. Min chhânna erawh a ngai reng maithei. Ka chiang lo. Chuti ang te chu thil chiang sa a ni reng si a. Khati khawp khân kan inkâwm a, kan lêng dûn a, an inah te ka va lêng a, ka in luahah ngei pawh lêng tûrin ka sâwm thei a. Mahse, ka hmasâwnna chu ka hrethiam miah lo. Eng mah loah ka chhuah a, a fawh pawh ka fâwp chhin eih lo. Ngam ngang hek lo i. Hmeichhia te hian an duhna te hi an tilang ve bawrh bawrh tura ka ngaih hunlai a ni a. Ani lah chuan “Ka awih lo” a ti satliah mai a, kei lah chuan ka thutak pawm hmiah thung. A mâwl theih ngei mai!

Hman châng chângin ka lêng ve deuh reng a, telephone pawhin kan inbe ve deuh reng. Min duh lohna âwm rêng rêng ka hre lo, keimah zâwk hian ka tikhaw lo zo vek a ni. Tum khat an ina ka va lêng chu a zirlaia (hetih lai hian B.Sc a zir mêk) drawing ziah tûr awm te ka ziahsak vêl a, ka la ziak thiam lo êm êm zui. Rin aiin ka awm rei ta phian, zanriah ei a hun ta! Ei ve nghâl tûrin min sâwm, ka zak si, min tihluih tâk tlatah chuan ka ei ve ta nghâl a. Chhûng inkhawm neih a hun, kan thu kual pap a, ani chuan Bible châng a chhiar a, a chhiar zawh chuan banglaia Mari lem intâr lam chu kan hawi thap a, Lalpa tawngtaina kan sawi ta! “Kan Pa, vâna mi, i hming zahawm rawh se. I ram lo thleng rawh se...” tih thleng chu kan la sawiho thei, a bâk chu kan inthurual thei ta lo. Têtlai atanga min zirtir thin, ka bel êm êm leh tûn thlenga ka la chhawm zêl tâk ang kha a ni ta hauh lo. Tihngaihna vak awm hek lo, ka chhia leh tha hriatna chuan “Ngawi mai rawh” min ti hian ka hria a, ka ngawi tluan ta thak a. Chaw chu puar takin ka ei ve tho.

Tum khat chu ka chhûngte’n baibing awm hunlai hian min rawn thawn a. A thar thain a hmêl a mawi êm êm a. Ka duhsak ber chu pêk ka tum a. Kan inbe lâwk thlap a, phûr takin baibing keng chuan ka tei chhuak ta alawm le! An in ka thleng, a lo inkalh ta tlat mai. Ka han telephone chuan hmun dangah a lo kal daih chu niin. “Kan in kil bang bul, mi hmuh theih lohna laiah khân lo dah mai rawh,” min han ti meuh kha chu, ka sa teh asin. Ka dah chiang khawp mai. Baibing te pawh kha a sawm deuh nuai maithei a ni. Ka haw nghâl nal nal. Eng vâng maha sa ka ni lo, ka inhliauna tûrin meiling ka chhêk khâwl a. Ka zei loh luatah chu meiling chuan ka indep ta sawt sawt mai a ni. Ani chuan kei tlangvâl ve lêm, hma la hmasa turin min beisei a, kei lah heti mai hi ka ni si. “Ka awih lo” tih te kha a nihna takah chuan “I va tilawmawm êm! Ka phu hlawl lo che asin. Nang meuhin min duh a nih chuan ka hnar phal nang che,” a tihna zâwk a ni a. Kei lah chuan ani awih loh kha ka lo awih hlauh thung. A bilhah ka tho tawh lo zawng a nih hi. Chuta tang chuan ka lêng leh ngai ta lo a, ka be leh ngai ta hek lo. Ani pawh keimahah a beidawng a ni ngei ang, a reh ve ta hmak mai.

Baibing Love chu eng dang a lo ni lo. Chhum hmin that loh chuan hrawk a thak a, awm a tinuam lo a, hrehawm min tuartir thin. Tui hle mah se, a sâwngbâwl dânin a zir miau loh chuan a hnu lawkah buaina a chhuak leh nge nge thin. Baibing Love apply ve lo tûrin ka thiante zawng zawng kha fîmkhur hle ang che u. Mipa kan nih chuan mipa anga awm a, mipa rilru put mai hi a lo tâwk viau mai. Chu chu hmeichhiaten an ngaihsân a, an duh a, an ngaihzâwn êm êm chu a ni. Mipa tih avanga hmeichhe theih tum ngawt te hi a mipa hna lo, a rilru chhe hna zâwk. Mipa chuan hmeichhia a vênghim tûr a ni a, a thlamuan tûr a ni a, a hmangaih tûr a ni a, a hliahkhuh tlat tûr a ni. A hming chu ‘R’-in a intan a, ‘Y’-in a tâwp a, a kârah ‘O’ leh ‘S’ a awm. A tâwp ta.

Read more »

Hmangaihna

Hmangaihna hi hriatthiam phâk rual a ni lo,
‘Hmangaihna’ erawh chuan min hrethiam ṭhin.
Midangte hmangaih dân ka thiam ne-maw,
Min hmangaihtu hmangaihna erawh ka hai si lo.

Hmangaihna hi mit delin hre ṭhin mah ila,
Min hmuh hmaih ngai si lo.
Mihring chuan mitin kan hmu a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan thinlungin.

Mihringte chuan hmangaihna hi mak kan ti a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan min zirtîr ṭhin.
Hmangaihna avangin mittui a luang a,
‘Hmangaina’ erawhin a hru hul ṭhin.

Hmangaihna avangin miin a nunna a chhat a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan nunna a ngaihlu ṭhin.
Hmangaihna avangin kan tuar a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan kan hrehawm a phal si lo.

Hmangaihna avangin kan ṭap a,
Hmangaihna erawh chuan hlimna thlen a tum ṭhin.
Hmangaihna avangin kan nui a,
‘Hmangaihna’ chu a lâm ṭhin.

Hmangaihna hi kan zawng a,
‘Hmangaihna’ erawh chuan min kalsan ngai si lo.

Read more »

Min hmangaihtu vs Kan hmangaih

Hmangaihna hi chu a mak a, hrilhfiah thiam chi pawh niin a lang lo. “Love at first sight” te an ti, a ṭhenin “A piang chawp thei” an ti, a ṭhenin “Hmangaihte chu kan thinlungah hian têt lai aṭangin a inphûm ru sa reng alawm” an ti bawk. Eng pawh chu lo ni se, hmangaihna hi chu a awm tih kan chiang a, mahse tu man kan sawifiah thiam si lo.

Min hmangaihtu neih a ṭhatna:

1. Min ngaihsak êm êm a, kan tân an rinawm bur.
2. Kan lâwm/hlim/nawm loh an hlau.
3. Kan tih apiang an Amen thei zêl.
4. Kan ṭhatna tûrin engkim an ngaihtuah ṭhin.
5. Mite bulah min fak a, min rêl ngai lo.
6. An engkim min pe phal.
7. Min hmangaih bur mai a, thlamuan thlâk tak a ni.

Kan hmangaihte neih a ṭhatna:

1. Kan ngaihsak êm êm a, an tân kan rinawm bur.
2. An lâwm/hlim/nawm loh kan hlau.
3. An tih apiang kan Amen thei zêl.
4. An ṭhatna tûrin engkim kan ngaihtuah ṭhin.
5. Mite bulah kan fak a, kan rêl ngai lo.
6. Kan engkim kan pe phal.
7. Kan hmangaih bur mai a, an thlâ a muang ṭhin.

Min hmangaihtu, kan hmangaih ve lêm loh neih a \hat lohna:

1. Kan ngaihsak vak lo a, kan rinawm lo tlângpui bawk.
2. Kan lâwmna/hlimna/nawmna chauh kan ngaihtuah.
3. An thiltih kan sawisêl peih.
4. An ṭhatna tûr aiin keimahni thatna tûr chauh kan ngaihtuah.
5. Mite bulah kan sawisêl/rêl mai ṭhin.
6. Kan thil neih pêk phal chin kan nei.
7. An thlâ a muang lo.
8. Hmangaih dang kan neih chuan kan thinlungah a châm reng a, lunglên châng kan ngah a, hriat chhuah tûr thil kan nei deuh reng ṭhin. Kan thinlung kil khat a luah reng a, chu chuan nupa nun thlengin a khawih buai thei.

Kan hmangaih, min hmangaih ve lêm lo neih a \hat lohna:

1. Min ngaihsak vak lo a, an rinawm lo tlângpui bawk.
2. Anmahni lâwmna/hlimna/nawmna chauh an ngaihtuah.
3. Kan thiltih an sawisêl peih.
4. Kan ṭhatna tûr aiin anmahni ṭhatna tûr chauh an ngaihtuah.
5. Mite bulah min sawisêl/rêl mai ṭhin.
6. An thil neih min pêk phal chin an nei.
7. Kan thlâ a muang lo.
8. Hmangaih dang an neih chuan an thinlungah a châm reng a, lunglên châng an ngah a, hriat chhuah tûr thil an nei deuh reng ṭhin. An thinlung kil khat a luah reng a, chu chuan nupa nun thlengin a khawih buai thei.

“Inhmangaih tawnna ngawt lo chu tu ma eng mah ba suh u” tih ziak pawh Bible-ah a awm tak kha maw le. A ni tak e, kan inhmangaih tawn tûr a ni. Nimahsela, kan hmangaihna hi mi zawng zawng hmangaih a, nupui/pasal atâna duh mai theih tûra siam erawh a nih ka ring hauh lo. A piang chawp thei tih hi ka ring a, hmuh phat atanga hmangaih nghâl pawh hi a awm thei ang tih ka ringhlel chuang lo. Mi ṭhenkhat chuan a chunga kan sawi tâk ang khian an hmangaih, anmahni hmangaih ve lêm lotu emaw, anmahni hmangaihtu, an hmangaih lêt ve lem loh te hi an nei ngeiin a rinawm (fa neih tawh vâng emaw, an thlêm thiam êm vang emaw, hmangaih tak tak emaw tiha hai vang te pawh a ni ang). Chuvang chuan “Ka rin ang i lo ni lo” an ti fo ṭhin reng a ni. Inneihna hi chu risk a ni a, hmangaihna erawh awm sa, hai chhuah ngai a ni a; amaherawhchu, ‘emaw’ tih mai awl tak a ni thung.

Inhmangaih tawnna chu sawi lohva lêng ni ta se la. Ka ṭhianpa pakhat chuan “Min hmangaihtute hi neih tûr, an hlu ber a, an pawimawh ber bawk” a ti. A dik ka tih rualin kan hmangaih ber kan neih tluka hlu awmin ka hre bawk si lo. Vâla lu a hai mang e...

Read more »

DUHTHUSAM

Khawvêl mihring, tungchhova kal zawng zawngte hian duhthusâm kan nei vek a, chu duhthusâm chu tihhlawhtlin ngei kan duh bawk thin. Kan duhthusâm chu a tê emaw a lian emaw; a tha emaw, tha lo emaw pawh ni se, duhthusâm a nih phawt chuan a aia thlanawm zâwk a awm thei chuang lo.

Ka duhthusâm chu thil lian leh ropui tak a ni lêm lo, ‘hmangaihna’ bawk a ni (kual kual ve thin mah ila, a bu kan lêt hi chuan hmangaihnaah bawk kan inchhuih tlu leh thin!). Khawvêl ropuina zawng zawng neih a, engkim neih theih hi ka thlang ber lo. NANG hi ka thlang che a, ka duhthusâm chu i ni. Ka theihna tlêm hle mah se i duhzâwng tihhlawhtlin a, i lâwmna tûra phei khai vawr hi ka châk reng thin, chutichuan nang hi ka lamah lo hnaiin ka tân i pâr ve thei mah na! Chu te mai chu ka duhthusâm chu a ni (holam leh si ve!).

Chu duhthusâm tihhlawhtlin nân chuan ka theih tâwp ka chhuah a. I lungngaihna hnêm tûrin ka bân ka phar a, mahse ka ban phâk lohah i tawlh sawn zêl si. I mangana thlamuan tûrin Bible ka bih âwl lo va, mahse Bible châng ka by-heart te chu thil tih nei lovin boruakah a thâm ral leh si thin. I hlim loha tihlim tûr chein thawnthu bu ka chhiar tlut tlut a, mahse i nuih ka tiza zo si lo. I lâwmna tûr a nih dâwn phawt chuan eng pawh, harsa mah se ka ti zêl ang. Ka zahawmna zawng zawng pawh hloh dâwn ila, nang ber ka neih che chuan ka lâwm tho tho ang. Nang i hlima i nuih theihna tûr a nih phawt chuan kei chu lo tap mah ila eng nge a pawina? I hlimna leh lâwmna lo liama thil pawimawh he khawvêl hian min hrinsak mawlh lo vang!

Midang vanga nuih ai chuan nangmah avanga ka tap thei hi ka lâwm a, nangmah avanga ka lungngai pawh hi ka hlim thin asin! Kan naupan lai khân kan infiam a, kan khûp te kan tihliam a, kan tap thin. Puitlin thuai thuaia hmangaih neih ve te kan châk a, tichuan kan lo puitling a, hmangaih te pawh chu kan lo nei ve ta a. Ka hmuhchhuah tâk erawh chu hei chauh hi a ni – Thinlung hliam ai chuan khûp hliam kha a lo nuam zâwk a ni tih hi! Ka tlin lohna tam tak i hmu a, ka tihlim zo lo che tih pawh ka inhria e. Ka theih tâwp chhuah mah ila i thinlung chu a to êm a ka lei zo mawlh si lo! I tel lo chuan ka tân khawvêl hi a thim a, ka thlarau hian riakmaw iangin chawlhna a van ruai thin asin.

En teh, kâwl lo êngin zîng khua a lo vâr a, sîrva ten zâi vâwrin hlimlai ni an chên a. Kâwl lo nguiin zan chhuak sa tinrêngten chu zân chu âm takin an chên bawk asin. Khawvêl hi a vir muai muai a, hlimna au thawm chu a thangkhâwk rum rum thin. Ka khawvêl zîm tê erawh tahna ruamah a chang a, chumi hmuna ka lungngaihna mittui chu pil dâwn dâwnin ka dai si thin. Ka rilru natna chuan min seh ngawt ngawt a, ka thinlung hliam keh sawm chu mi PAKHAT bakin a tuam dam thei hek lo. Chu chu NANG hi i ni, ka hmangaih i ni si a.

Ka hmangaih che tih i hria e, i hre mai pawh ni lovin i hmu ngei alawm. Ka duhthusâm hi nei thei dâwn ta ila nang hi ka nei ngei ang che maw le! Mahse, duhthusâm mai a ni a, tawnmang iangin a ral ta si!

Read more »

HMANGAIHTU NGÂWI CHÀWI

Thu tha leh ril pui pui, ngaihnawm tak chhâk chhuak tûr khawpin ka thiamnain a phâk lova, thu duli tê tê, thinlunga khat liam chu ka rawn mualphopui ve rêng rêng teh ang tiin; mahse ngai teh, ka la zâm ta fo mai! Zak mah ila, eng vang kherin nge maw ka zâm reng bîk ang le tiin he lamtual zau laiah hian ka rawn tulpui ve ta nghawng nghawng mai a nih hi, tu’n min sêl bîk lo’ng chu maw...

Khawvêl mawina pár ka tlàn a, a zu thlum tak ka dàwn lai chuan ngai teh, he thu hi ka hnênah a lo thleng a, ka ti mai dâwn lo, a takin ka tawng zâwk a ni. ‘Mipa takin i puan veng la’ tihte hi ka Bible châng duh ber a ni thin, mahse a hmaah chuan naupang ang maiin ka zak a, ka khùr ru thin nia maw le. Ka pa zo thlâwt lo! Mai mai saala!

Silent is Gold: Zîng vartianah ‘Good Morning’ tih message a rawn thawn a, zànah hma takin ‘Good Night’ tih a rawn thawn leh a, a bâk zawng chu thehmeh takin zuk reh vang vang zêla maw le. Message thawn lahin a rùl mawi tâwk, thinrim theih si lohin min chhâng thiam a, han call lah hian lungawina khawp chu min pe thiam ang lawi bawk si. Biang insi riala kan inkuah vawng vawngte hian beng bulah zawi sapin ‘Ka hmangaih che’ min ti ve dâwn emaw ka tia, ka nghah vang vang pawhin zuk ngawi tlat zêl a. Beisei nei takin nghâk thin mah ila, râla thing hnah thliin a chhêm rik heuh heuh bâk hriat tûr a awm lo va, nghah chhuah tûr a vâng thin teh e.

Thu tam sawi ngai lêm lo mah se, ka kam chhuak hmangaihna ai chuan a chêtzia hmangaihna chu a thûk zâwk tih ka hai lova, duh taka kan inkuah vawng vawng laite chuan a kuta nghet taka min kuahna leh a âwma min pawmchilh a, a lungphu rang taka phu det dette chuan thu tam tak min hrilh zâwk a ni. “Ka hmangaih che” tih tawngkam chu a kâa chhuak atân zawng a sit a ni ngei ang. Kei ve lah hian ka chhâk chhuak mawlh mawlh a, mahse ka ûm phâk leh ngai si lo. A ni zawngin a sawi ve mai mai ngai lova, a nunah erawh chiang taka inziakin hmuh hmaih tûr khawpa fiah lo a ni hek lo.

Ka vânnei ber: Kam tam lo, mahse ril si; thil ti puat puat lo, mahse a hun taka ti thin; beisei san viau chi loh, mahse nghet êm êm si; rinhlelh tûr zawng zawng mah ila, a rinawmna bâk hmuh chhuah tùr ka hre thin lo. Kei zâwk hian ka phar-varsan a, ka hir-hasan thin. Ani erawh chuan rinawm takin min lo la nghâk fan fan thin nia maw le! Hmangaihna dik tak chu amahah ka hmu a, rinawmna chu office bangah mai ni lovin a thinlung chhûngrilah chuan a inziak si. Khawvêl hian mi vannei min ti mawlh rawh se! Hmangaihtu ngâwi chàwi tak zawng, ka hahpui viau dâwn emaw ka tia, chhûngrila hmangaihna tak ka hmuh meuh chuan ka hahchâwl êm êm a lo ni zâwk reng si a!

Read more »

MITTUI NÊN HMANGAIHNA

(True Story)

Zîng \ian kâwl a lo ênin,

            Thlasik daifîm a lo tla;

            Mahriakte-in maw ka zâl,

            Zankhua tlaitluanin.

            Suihlung zawng a lêng ngei e,

            Sakhmêl tawn loh chhûng hianin;

            Eng tikah tawng leh i maw,

            Ka Duatlai, Bawihte?

Tûrnipui lo êng \hinin,

            Piallei daifîm a ral \hin;

            A liam zêl e, piallei dai,

            Hun a dang zo ta!

            Mahse e, aw, ka duhlai,

            Thlasik, nipui, fûr leh \hâl;

            Lo thlengin danglam mah se,

            Ka hmangaih reng ang che.

Ka dâwn a, ka dî te kha,

            Eng tikah Khuanu ruatin;

            Damlai pâr tlân dûn i maw?

            Aw, ka dâwn vawng vawng.

            I kiangah chuan lâwm a kim,

            Lungngaih rêng a awm si lo;

            Tlaikhua pawh vâr dûn ila,

            Kan inning lo’ng e.

(Ka \hiannu C'.. khawngaih thlâk tak, R'.. nêna an intawn dân leh a hnu zêla vanduaina vanpui chim a tuar dân chanchin ka rawn ziak chhuak a ni.)

A vawi hnih rawn zinna chu keimah avanga rawn zin a ni tih ka hria a. Zak rual chu ka ni tawh bîk lo nachungin zâna a rawn lên meuh chuan ka lai chhe ve hle mai. Zân rei tak thleng kan meng a, ka pa a strict êm avangin kan in\hut hnaih ngam lo va. Ka chhûngte an mut reh hnu chuan hmangaih biahthu thlum leh thûk zet mai chu min han hlân ta a ni!

Kha mi zân tluka ka hlimna ang kha he khawvêl ka lo hman liam tawh zawng zawngah khân ka la tawng âwm lo ve! A chhan tam tak a awm, a bul ber chu ka tâna sawi nuam pawh ni lo mah se ka sawi chu a \ul miau si a – Ka pian tirh ata ke zeng, kal thei lo ka ni a. Tin, natna chi hrang hrang ka nei nual bawk. Mahse ka Pi-in min \awng\aisak a, kal erawh chu ka kal ve thei sawih sawih ta! Chuti chung pawha min hmangaih thei tlat chu a mak êm a, lâwm avangin biangah mittui a luang lo thei lo a ni.

Ka chanchin : Ka sawi tawh ang khân ka piantirh ata ke zeng ka ni a, mahse Pathian hi ka ring êm a, ka Pi-in min \awng\aisak se ka dam hi ka ring tlat a ni. Chutichuan ka Pi chuan min \awng\aisak ta a, dam var chu ni lo mah ila zawi zawi chuan ka lo kal theih phah ta a, car-te pawh ka khalh theih phah ta a ni. Ka nu leh pa hi sawrkar hna thawk an ni a, mite angin nei êm ûm lo mah ila kan rethei ngawih ngawih bîk lo. Kan unau hi paruk kan ni a, upa ber dawttu ka ni. Kan upa ber hian pasal min neihsan tawh a, û ber chan ka chang ta a ni.

Nau-te hui khâwmtu tûr ber lah heti mai hi ka ni si a, insit a nâ-in a rûkin ka \ap fo \hin. Mahse kan unau za hi kan inhmangaihin kan inngai thei hle \hin. Heti mai ka ni chung pawh hian ka naute chuan min zah der thiam \hin êm êm a, ka thu an hnial ngai lo. Harsatna chi hrang hrang kârah B.A. ka lo zir thleng ve ta hrâm a, mahse vanduai thlâk takin kum 2007 khân II B.A. chu back paper ka nei hlauh mai a, chu chu kum 2008 khân ka exam \ha leh a, ka pass ve ta a. Kum 2009 khân III B.A. ka exam ve leh a, Pathian zarah ka pass ve leh ta a ni.

Kan intawn dân : Kum 2008 February thla khân \um khat chu kan khuaah an rawn zin a, chumi \um chuan a \hiante nên an rawn lêng a, ka vawikhat hmuhna a ni. Ka dinhmun hre reng chungin midang ka kawm \hin a, chumi \um pawh chuan pangngai takin kan inkawm ringawt. A ni pawh II B.A. exam tûr ve tho a ni a, a haw leh thuai a, mahse message a rawn thleng zing ta malh malh khawp mai. Exam lai mah ni se a chawl chuang lo va, mahse mi erawh a care thiam êm êm a ni.

Keimah ka inen-a tling lo ka inti êm êm a, chuvang chuan ka chhâng thui ngai lo. Mahse min duhna leh min hmangaihna avang chuan min rawn phone a, ka chhân theih loh lai pawhin a \ap \hin ta hial a. Kei, pianphunga rualbanlo, eng tlâk mah ni lo hian min hmangaihtu ka tawng ve hi mak ka ti a, ka \ap ka \ap mai \hin.

Lâwm avangin ka \ap a, hrehawm tih avang pawhin ka \ap bawk \hin. Min hmangaih dân lah chu a tihtak hmel êm êm mai si a, ka tân chuan awmngaihna hriat a har khawp mai. Ka pian\o a dik ve loh avangin keimahah hian insitna leh indah hniamna (inferiority complex) hi ka nei nasa a, mite aia thil thiam lo leh ti thei ve lo nia inngaihna lian tak ka nei \hin. Chung zawng zawngahte chuan min fuih \hin a, ka tui zâwngte min zâwtin lehkhabu \ha tak takte min present \hin.

Ka tân chuan ani tluka hlu hi he khawvêl hian a hring chhuak tawh mawlh lo vang! Amah ka tawn a\ang chuan ka nun zawng zawng hi a inthlâk vek a, II B.A. pawh ama min fuihna avanga pass ka ni ka ti lo thei lo. Ka engkima ka engkim a ni a, mahse chuti chung pawh chuan a mi hmangaihna chu chhân lêt harsa ka va han la ti tak êm!

Hun lo la kal tûr ka thlîr a, a \hiante chuan an ngaihzawngte leh an nupuite chu tlai ni nemah an lênpui ang a, kei ve erawh zawng ke-a thui tak tak kalpui chi ka ni ve mawlh si lo. A hlimna ka thlen zo lovin atân malsawmna leh \anpuitu ka ni zo ve mawlh dâwn si lo. Chumi hunah chuan kei, \awmkailo hi min hmusitin lêngdang min chhaisan leh mai lo’ng maw? Ngaihtuah tûr ava tam tehlul êm! Mahni insitna leh inzahpuina avang chuan hmangaihtu hmangaihna chu ka chhâng mai ngam lo. Mahse ani zawng mi puitling tak a ni a, Kohhranah pawh mi pawimawh tak a ni bawk.

A tih tawh chu a sahuai thing vawn tlat a, a seh ngai chu a seh tlat a, a thlah ve mai mai ngai lo. A mi hmangaihna pawh chu a thûk hle a, ka harsatna ka sawi zawng zawng chu dawhthei takin a ngaithla a, mahse ani chuan a êng lam hawi hlîr min sawipui \hin. Ka chhiatna hlîr ka sawi laiin ani chuan ka \hatna lai hlîr a sawi ve thung. Ka tân chuan a engkim a huam a, atân erawh chuan ka hmangaihna chiah a phût a ni. Chu min hmangaihna mak leh ropui tak mai chu kei \awmkailo leh rualbanlo hian ka hnâwl reng phal dâwn em ni?

A tawpah chuan ka chhâng ve thei ta a, a hlimzia chu sawiin a siak lo ve. Tichuan, II B.A. exam kan zo a, hun remchang a chuh a, kan khuaah chuan a rawn zin leh ta a. Zânah chuan a rawn lêng a, kha mi zân tluka zân hlimawm leh ngaihawm kha ka la tawng ngai lo, ka tawng tawh bawk hek lo vang.

(Inthlahlel takin an inkuah vawng vawng a. Chu zân chu an tân zân chhinchhiah tlâk a va ni tehlul êm! Chu hmangaihna ropui tak chu chung chhawrthlapui pawh khian hmuh loh hlauin a bula chhûm dum chhah pui puite chu a hui kiang duak duak a. A êng mawi tak chuan hmangaihna dik tak nêna inthlahlel taka inkuah vawng vawngte chu a chhun êng phût a, chu zân chu a tiropui lehzual sauh a. Tûrnipui pawh chuan chu hmangaihna chu hmuh ve châkin a phi ruai a. Mahse a lan ve phalsak a nih loh avangin chung Pathian hnênah a vui thu a thlen hial a. Virthlilêng pawhin thawt \hulh \hak khawpin chu mite hmangaihna chu a lo thlîr ve reng a.

Siahthing zâr pawh chuan a hnah ro tla mai tûr chu hmangaih zûna uai tâng ve \ang \ang turin a lo chelh bet bawk a. Khuangchilrît leh Perhpawngte chuan chu zân danglam tak chu rimawi tinrêng rema lo chawih mawiin an thâwmte chu a mawi tâwk chauhvin a lo ri riai riai a. Zân lama chhuak \hin sa chitin rêngte chuan hmangaihna tak chu thingkung leh hnimhnah phên atangin mit de raw rawin an lo thlîr ve reng a. Pathian chu an fak tâwp thei lo va. Chhûn lama chhuak \hin sa chi tinrêngte erawh chuan chu zâna hmangaihna pâr chu hmu ve lo tûra siam nia inngaiin an phun âwl lo va.

Khawpui ri bengchheng tûr te chuan an hmui an hup bet \hup a, chung lama rial rûm tûrte pawh chu an inkhap bet hrâm hrâm a. |êk tla tûr pawh chu hun dang atân sawn a ni ta hial a. Chung vân sânga arsi êng phe un maite chuan hmuh fiah loh hlauin an rawn de chuah chuah mai bawk a. Malsawm ruah pawh a tûk atân khêk khal a ni. Vân Angel zaipâwlte chuan hmangaihna hlapui rem an tum a, mahse Siamtu chuan a fa inhmangaih takte chu tihbuai a phal lo va. Tawtâwrâwt pute chu inkau reng mah se Pathianin thawm dang rêng rêng neih a phal si lo.

Chu hmangaihna dik tak mai petu chung Pathian meuh pawh chuan a Lal\hutthleng a\ang chuan lâwm êm êmin a zuk thlîr ve vung vung mai a. Amah hi hmangaihna a nih avangin a fate thianghlim taka inhmangaih tluka hlu leh hmuhnawm atân hian a awm lo rêng rêng a ni. Chu hmangaihna chu lei leh vân hian hmuhnawm tiin a thlîr vawng vawng mai a ni.)

Chawlhkâr khat hnuah chuan a haw a \ul leh ta si a, min hawsan leh ta a ni. Ka lunglen dân chu a kûrin ka kûr hnâwp hnâwp a, artui chhûngmu takngial pawh ka seh keh zo tawh âwm lo mang e. Thingpui takngial pawh a sak êm êm tawh mai a ni. Ka ngai a, a bula awm leh kha ka châk a. Ka nunna tluk hialin ka tân chuan a hlu a; min hnemtu, min fuihtu, min puitu, min hmangaihtu, ka engkima ka engkim... ka tân chuan a hlu êm asin. Mi pangngai tân chuan duhtu hmuh mai hi thil huphurhawm tak a ni lo, mahse kei ang tân chuan vâna rah tluk zeta thil vâng leh beidawn thlâk a ni.

Hun a liam zêl a, kan inbe reng \hin a, mahse eng emaw danglam awm tlat hian ka hria a, ka ngaih a \ha thei tlat lo. Ka zâwt sek mai a, a tâwpah chuan \ahna ruamah min hnûk lût ta a ni. A rawn zin \um khân ka nu-ten a beng hriatah pasal neia fa nei thei ka nih lohzia an lo sawi ni ngei tûr a ni. Chu chuan a rilru a tina a, a beidawn phah êm êm chu lo niin. Kei lah chuan ka lo hre si lo va, ka thinrim lutuk chuan ka nu-te chu ka'n hau ang bawrh bawrh a, mahse a sâwt tawh si lo. Ka dinhmun a\anga thlîr chuan ka nu-te chuan an sawi âwm tak an sawi ni te pawhin ka hria. Keimah zâwk hian ka lo ti dik lo hmasa zâwk a ni! Hmangaih loh tawp tûr ka lo hmangaih a, engmah ni si lo hian mi hmangaihna ka lo chhâng ve ngawt si a. Mahse ka hmangaih ve lak lawh tawh si a, ka thlah mai mai thei tawh lo. Lungngaihna chhûmpui chuan ka nun a rawn tuam vêl mêk a ni.

Room-ah ka lût a, ka \ap a, hlimni chhiar a har ka ti. Min rawn phone reng tho a, mahse tûn hma ang khân min be ngai tawh lo. Min hmuh khân a beidawng a nih ka ring a, ka ring dik bawkin ka hria. A bei a dawng a, min lo hmangaih kha chu a inchhîr ve hle a nih ka ring. Mahse min biak a \hulh chuang lo va, kei pawhin ka hmangaih ka bâng chuang hek lo. ‘Ka lunglen chângin ka rawn hrechhuak ziah \hin che’ min rawn ti \hin a, mahse kei chuan ka khawhar châng leh ka hlimni apiangin ka hre reng \hin.

Chu hmangaihna vanduai chuan a \ahpui tûr khawpa na a tuar tawh a, pialral thlen hma loh zawng \apin kâwla ni chhuak a chhiar tawh dâwn a ni. Ka nulât puite u, in dinhmun a\ang khân min teh mai lo ula, ka dinhmun a\ang chuan hmangaihtu leh hmangaih neih hi a har a, mahse neih tawh chuan mittui a hul thei lo zawng a nih hi! Hmangaihna hi a lo awm lo mai em ni? Ni lo, a awm chiang a ni, ka hmangaih chu ka tawng tawh a, mahse \ahna chuan kâwlkil thlengin min zui zêl dâwn si a.

Ka mawi ve hun tûr chu khawvêl piah lam ramah chauh ka tawng ve dâwn si a, chumi hunah tal chuan ka hmangaih, min hnâwl bîk tawh lo ang che aw. Aw, R’.. ka hmangaih lutuk che, i tâssn ka tling mawlh lo. Pialral thlengin ka nghâk zêl ang che.

Read more »

CHHÂN LOH HMANGAIHNA

(Ka ṭhian tu emaw tân)

Ṭhangkhat leh a chanve len zet chu he hringnun rahbi bumboh leh kikawi zet mai hi ka lo zawh ve tawh a. Hmangaihna awmzia pawh hi hrethiam lo tûr khawp chuan ka â tawh lo asin le. Mahse mihring ṭawngin 'Hmangaihna' a tih hi eng nge a nih a, eng nge a hrilhfiahna? tih pawh hi kei, vaihlenhlo ṭhenawm mai, mi ṭhatna a zâra mi chaw bâr ruala bâr ve ṭâwk ṭâwk tân hi chuan hriatthiam zawh rual a la ni ta chuang lo.

Tlangvâl ve nafam chuan hmelṭha tih zâwngte chu kan hmu vein nula tam tak chu ka uipui tuilian thlîr liam ve nual tâk kha! Ka vei ut ut te hi ka hmangaih berte an lo ni lo. Mumanga ka hmuh zin ve êm êm te hi ka ngaihtuah nasat ber berte an ni lo. Chaw ka ei tui loh chhan pawh ka hmangaih êm vâng a lo ni lo leh a. Ka dream vak vak pawh ṭha ka tih vâng mai te a lo ni a, duhthu ka sâm vak vakna pawh duhna avâng maia lo awm a ni ṭhin. Hmangaih hi chu a dang daih, chu chu a ni mai. Tawng ve la, i hrethiam ve mai ang. Chumi hunah chuan ka chan hi min hriatthiampui ve-in ka tuar natzia hi chek tlawk tlawkin i la ṭahpui ve mah na.

Hmangaihna chuan hmangaihna bawk a ṭah ngen ngawih ngawih mai ṭhin. A chhânna erawh mi zawng zawng tân a siam a ni si lo. Ka dawn chhun chu 'ṭhian atân' tih a ni leh mai ṭhin si a. Pathian remruat dân hi hriatthiam har ka va ti ṭhin tak êm! Chhân loh hmangaihna chuan malsawmna ṭhian ṭha-in min vûr hlauh zâwk a. Ka dîl loh zâwk malsâwmna dawng tûrin ka lu chungah kut nghatin mal min sâwm a. Ka tân chuan malsawmna anchhia a tling a, ṭap tûrin ka nui lek fang a lo ni. Chu hmangaihna chuan ka tân pâr a chhuang ve mawlh si lo. Mi vanduaite zîngah chuan a tlar hma berah ziah lan ka ni ngei ang le.

Kei, lunglênna fahrin, khawharna chhûl chhuak hian he lei nun khawhar hi mahriaktein ka tuar chhuak zo mawlh lo vang. Ka damna tûrin damna dawi 'hmangaihna' chu khawiah nge? Gilead-ah thinghnai damdawi a awm lo'm ni? Tahchuan tidamtu chu a awm na nge? Hmangaihna zûna uaiin ka chau zo ta, he lei thiamna damdawi hian ka tân kori a tu lo va, doctor thiam ber pawh rawn hruai mah ula, beidawng chal dawmin a kîr leh ngei ang. Mi pakhat, amah chauh chuan damna famkim min pe thei a. Mahse chu damna sakhmêl mawi chu a to lutuk a, ka lei zo mawlh si lo.

Bawihpui, min lo hmangaih ve lo a nih pawhin ka hmangaihzia che hi chu min lo rinsak ve hrâm ang che aw. I tân chuan ṭhian ka ni a, mahse ka tân chuan i ni ve si lo. Ka tel lo hian i hlim thei a nih pawhin kei zawng, i tel lo hian ka hlim lul lo asin. Ka hmangaih tluk zet che hian ka mamawhna che pawh hi a sâng a ni. Nangin min hruai loh chuan he hmangaihna hringnun lamtluang hi ka zawh zuam lul lo.

Mûrvate thlâwkin lêng la, ka hmangaih chu biahthu di va hlân nâng che. Ka beiseina ka lo tihsân viau lai hian ka lo tisual zâwk em ni? Ka tisual a nih pawhin min dem mai lo la, ka hmangaih che hi chu a thiang ve tho a ni lo'm ni? Min hmangaih ve lo tûra ruat i ni bîk erawh hi chu chung Pathian khi a themthiam leh lulai hret zawng a ni e. Ka ngai êm êm a, mahse ngaih ka hlawh ve si lo. Atân ka engkim ka phal a, ka ngai pawimawh a, a hlim loh ka hlau a, a nawm loh ka duhsak lo va, atân thih hial pawh ka duh ta ve ang. Mahse ka biakna ṭawngkam chu mark khat pu miin min chhâng a, descriptive chu short-in min chhâng si.

A nuihna tûrin fiamthu-bu ka chhiar tlauh tlauh a, a mangana thlamuan thei tûrin Bible pawh ka bih âwl nahek lo. Chuti chung chuan a chhânna chu 'ka ṭhian' tih mai hi a thunawn atân min thum rawn khum tlut tlut mai a ni. Aw, chûng zawng zawng chu chhân loh hmangaihnain a rah chhuah malsawmna chu a ni si a. A tuartu tân a va na tak êm! He leia ka damchhûng zawng chuan ka ṭahna khua hi hrui angin a sei zêl dâwn a nih hi. Mahse chu hmangaihna chu ka ṭah avângin a lo thleng thei si lo va. Ka vei avângin ka vei chhuak zo bawk hek lo.

Ṭahna ruam pawh zawh mah ila, midang avânga ṭah ai chuan nangmah avânga ṭah pawh hi a nuam a. Nangmah avânga ka ṭap thei hrim hrim pawh hi ka va lâwm tak êm! Pialral thleng pawhin ṭap dâwn mah ila, a man tho tho ka ti. Chhân loh hmangaihna natzia hrethiam ve tûra Pathianin min siam pawh hi ka lo vannei ve rêng rêng e. Lungngaihna chu hlimpui ka tum a, mahse ka ṭahna bianga mittui luang chu ka ko kir thei si lo. In vawnna tûr ka zawng ruai a, beidawng takin bahzarah ka uai hnâwp a - 'Naupang chhia mai ka ni tawh lo va, chhân loh hmangaihna chu ka ṭahpui reng bîk lo'ng e' tiin ka biangah chuan mittui a rawn far keuh keuh a.

Read more »

Before the Next Teardrop Falls

Kum 1960 a lo inher chhuah meuh chuan Chile ram chu lirnghing – Valdivia Earthquake/Great Chilean Earthquake (9.5 ritcher scale) an tih chuan a nuai a. A serh zînga a mei ang mai tsunami nasa tak chuan chhiatna namên lo tak a thlen bawk. Nu ho lahin Feminism hmangin khawvêl hmun tinah kua an hreuh \an a. Rilru lama harhtharna (revolution) chu Mahatma Gandhi, Malcolm X, Martin Luther King, Che Guevara leh Mother Teresa te chuan mi tinte thinlungah an tuh \an ve mêk bawk. Mizoram buai a inmûng \an a, a pui a pang, a lian a te \ahna khua tisei tûrin MNF ten independence an sual \an mêk chu niin. He tia, buaina, harsatna leh revolution chi hrang hrang a rawn inmûn mek lai hian he hla hian mite thinlungah mei a lo dêt ve mêk bawk a ni.

Hmangaihna bawk: Kan chêtzia, \awngkam leh kan ni tin nun kiltin maiah hian hmangaihna hian awm lohna hmun rêng a nei lo. Vânah han lâwn ila, tah chuan a awm a, tuifinriat mawngah pawh kal ila, chutah pawh chuan zuk awm zêla maw le! A ni lah taka, nun hian hlimna leh lâwmna a tawn dâwn chuan hmangaihna bawk hi a ni kan zawn \hin chu.

A mak ngawt mai: Ka nunah hian a bet tlat a, hmuh theih si loh hian vâl hi min vêl leh mai \hin. Ka hneh loh chu ka buan a, ka cho loh tûr chu â takin ka bei leh mai \hin. Dawl zawra zawr leh tûrin ka pau ka tikhauh a, a tâwpah zawng a tlâwm zâwkah ka \ang leh nge nge \hin. Zêp thu cheng suh se, hmangaihna an tih ve chhên hi, a hmaah chuan ka mei ka khup leh zâl zâl mai \hin, Vâl hi!!! Mahse min tinaa min vêl \hintu chuan min tihlima, nun thlâkhlelhna min siam ang lawi bawk si, dai sual tawh laklawh chuan hlauhawm tak, a pâr zû hmuh fuh erawh chuan khawvêl hi ‘ka ta’ emaw tih mai tûr khawpa min tihlim thiam a ni tlat bawk si.

Kum tam a liam ta: Hmangaih neih hrehawmzia leh hlimawmzia hi maian pâra kan awm hma pawhin mite chuan an lo tem chhin vek tawh zuk nia! Hmangaihna lamtluang hi black-top vek a lo ni hauh lo, chu nula leh tlangvâl kawng zawh lai pawh chu diak leh lung khawk rawk hmun ngei a lo ni. Chu lamtluang thui leh hahthlâk zet mai chu damchhûng atâna zawh tûrin thlang bîk lo mah se, chu tlangvâl vanduaina fa hrin chuan a zawh a tûl si a, amah kalsantu a hmangaih êm êm chu ui tak chunga a thlah liam a tûl ta si.

Hlim taka an lêndun lai hunte a ngaihtuah ve ngei ang a, tlai ni tla tûr an thlîr dun lai hunte, nunhlui ngaia a kun ngawih ngawih lai chuan, tu’n nge hnêm thei ang? |ah tum lo mah se, tu’n nge hlimin nui rawh ti thei ang? “Ka hmangaih che” tia biahthu di a hlanlai hunte kha bianga mittui luang kawi ngiai chungin a suangtuah kual vêl ngei ang le. Nunhlui thlang tla chu mittui per sawk sawk khawpin inawih tlei nân a hman a ngai ta si. Amah kalsantu chu haw viau mah se, a haw hlen thei tak tak chuang si lo. Chu hmangaihna vanduai chuan kum tam tak liam taah khân a vanduaina chu a lo sepui ruah tuar ngawt ngawt tawh a ni.

A na a ni: Chutia hmangaihna vanduai a tawh hnu chuan nun awmzia rêng a hre lo va, dam hi a nawmna rêng a hre tawh bawk hek lo. Thih pawh chu a hlâwkna a hre bawk si lo, chutiang rêng rêng chuan a damlai thlânthim chu a zawh ta a. Chhân loh hmangaihna natzia sawifiah thei tu nge awm? Duh ila, duh suh ila kan Mizo hla phuah thiam Vankhama iangin “Ka thai chang lo mah la, khiangawi mi tâwnah, Hmangaih, lung i dum phawt chuan lâwm zêl ta’ng e” kan tih a \ûl hunte a lo inher chhuak \hin. Hmangaih ber ten keini aia hmangaih zâwk an neiha min kalsan tawh hnu pawh hian ‘ve tak raw(h)!’ tiha inchhek arbawm leh mai \hin awm hi a nia, mahse maw... a theih hauh si loh. Rilru na tak chung pawhin –

If he brings you happiness

Then I wish you all the best

kan la tih fuih fuih a ngai a. ‘Hlimten i lên chuan lâwm zêl ta nge’ tih thupui hi mittui tla sawk khawpa kan chum chilh dup dup hun a lo thleng \hin. Chutih hunah chuan hmangaihna tak tak a lo lang a, duhsakna leh malsawmna tinrêng dawng tûra thlah liamin –

It's your happiness that matters

Most of all

la zuk ti thei tlata mawle!

Thinlung inhawng: Min tihnat pawh hreh lovin, âr ang vai mai mai tûrin lei hringnun min dai tîr a. Min hmangaihna chu rial ang ral tawh mah sela, khawvêl ram zau puiah hian ka la zawng ta fan a. Hnâwmhnawk zîngah buhhûm mal khat ka zawng leh \hin. “Ka lam lo hawi leh la, duhten ka lo pawm leh nâng che” tihte hi thil theih niin ka hre lo. Mahse hmangaihtu thinlung a\ang chuan a lo theih reng si! Hlim taka lêng tûra mittui nên duhsakna kan hlan tawh hnuah beiseina chhe te a la awm ve a. Chu beiseina êng de sêt sêt chu chhêm alhin meipui alh nasa takah lo chang se kan ti \hin. Chu beiseina beidawnthlâk tak chuan kan thihni thlengin min ûmzui reng a, chu’vang chuan dam kan la thlahlel ve \âwk \âwk chu a nih hi. Chutia beiseina linglet kual vêl a\ang chuan –

But if he ever breaks your heart

If the teardrops ever start

I'll be there

Before the next teardrop falls

kan la ti leh hram \hin zawng a nih hi. Mi ta mah ni se, a thinlung tihnata a awm hlek chuan kan lo rûm ve a, a lungngaihna mittui hial a tlâk chuan chemte-a vih ang maiin kan thinlung chu a lo na ve \hin. Hnêmtu leh thlamuantu ni thei lo mah ila, manganna a tawh a, rilru na taka an siam chuan a tân kan thinlung kan hawng kumkhua dâwn chu a nih hi. Min phatsanin, kan tân vânpui pawh pawt chim mah sela, a mittui hru hul leh tûrin eng lai pawhin kan inpe reng \hin. Hmangaihna dik tak chuan a duhsakna leh \anpui a inhuamna chu Spanish \awngin sawi mah se, a ropuina a dang chuang lo –

Si te quiere de verdad,

Y te da felicidad,

Te deseo lo mas bueno pa' los dos.

Pero si te hace llorar,

A mi me puedes hablar.

Y estare contigo cuando triste estas.

(If he truly loves you, and he gives you happiness

Then I wish the best for the both of you

But if he makes you cry, you can call me

And I will be there when you are sad)

I thinlung zawng zawng a titui ral lo a nih chuan hmangaihna hi ila vâr pawh lo a ni ngei ang, ka \hian!!

Inngaihtlâwmna: Mi chapo takte aiin mi inngaitlâwm takten hmangaihna awmzia an hmufiah zâwk \hin. Kan hmangaih takte bulah chuan kan tlâwm êm êm a, kan kâ pawh zen se kan seh hauh lo vang. Bawkkhupin chibai kan bûk lo chauh chu a nih hi! A ni lah tak a, an duhzâwng engkim tihsak kan tum a, an thinrim kan hlau êm êm a, kan neih zawng zawng pawh pêk kan inhuam \hin. “Ka chuti/kha ti” an tih tawh dêk dêk chuan uite êk chhuak ang maiin kan phi chung \hin a ni lo’m ni? Chu chu eng dang vang a ni lo ve, hmangaihna an tih vang chauh hi a ni.

Hmangaihna avang hian kan va â tak êm! Mahse kan mâwl hauh si lo. Nang leh kei hi hmangaihte \anpuina kawngah hian kan hun, tha leh zung zawng zawng pawh sêng mah ila kan hek hauh lo asin! Min mamawh lova min kalsantu ni mah se, hmangaihtu thinlung chuan hmangaihte mangang au aw chu a hmaih ngai lo va, a thinlung zawng zawngin heti hian a au \hin –

I'll be there

Anytime you need me

By your side

To dry away

Any teardrops that you cry

Aw Lalpa leh! Miten tinain lo hliam se, a hliam te chu samari mi\ha ai pawha duatin ka enkawl dam ngei ang. He ka silhpuan nêm hian a chhingmittuite chu ka hru hul thei dah lo’ng maw tiin ka pan leh ruai \hin.

Ka hmangaih reng a ni: Phatsantu tiin dem lul suh ang che u aw... Sual nei lo chuan lungin han deng hmasa ula. Min phatsanin lêng dang min chhaisan mah sela, ka hmangaihna hi a dai ve ngai si lo. Ka lam a lo hawi leh hun hi nghâkhlel takin ka thlîr reng \hin. Hlim taka i lênlaia i rilru an tihnat châng a lo thlenin leh lungngai taka an kalsan hun che a lo thlen chuan ka hmangaih reng che a ni tih hi han hria ang che aw. Chuti chuan ka lam lo hawi leh la, hlim takin damlai pâr i tlân leh teh ang...

And if he ever leaves you blue,

Just remember - I love you

Far khat: I chhîngmittui far lai hmu tûrin chakna rêng ka nei si lo, i pang tinatu awm lul suh se. Kei chuan i thinlung ka tihnat ngai loh kha, i hlimna hi ka duh ber a, i hlimna nia i ngai a nih phawt chuan lêng dang chu min chhaisan ta la, ka dem hauh lo vang che. Hei erawh ka sawi leh hrâm duh – “No one loves you like I loves you, No one needs you the way I do”. I rilru a nat êm êm lai leh, lungngai taka i mittui a luan ni chuan ka thlahthlam hauh lo vang che. I lungngaihna chu ka tân hmangaihna maicham a ni a, i \ahna mittui chu ka tân halral thilhlan a ni. Aw, ka hmangaih, i chhîngmittui hru hul tûrin tlâk lo mah ila, min mamawh a nih chuan min han au vang che aw. I mittui far khat pawh ka tân a na lua a ni –

And I'll be there

Before the next teardrop falls

Read more »

ṬIAUVUTA HMANGAIH BIAHTHU

V’ Day pualin…

Shakespeare-a chuan Hmangaihna tak (True Love) chu ‘He mihring mita hmuh theih leh khawih theih thilah hian a innghat lo va, kan rilru leh ngaihtuahna chhûngrilah hian a innghat zâwk a ni’ a ti. Hmangaihna tak chu hmêl, pianphung leh vun rawng (Complexion)-ah te hian a awm lo va; thinlung chhûngril, mihring rilruina a chhui chhuah phâk loah hian a in phûm ru zâwk ṭhin. Chu chu a tak a, a mâwi a, a thianghlim êm êm a ni.

‘Love is blind, love is blind, but marriage is an eye opener’ Hmangaihna hi a mit a del ti ṭhin bawk mah ila, inneihna aṭang hian a mit a lo keu ṭhin. Nulât tlangvâl lai chuan kan hmangaih viau emaw kan tihte hi kan lo hmangaih leh lo fo. Chuvângin hmangaihna hi hrilhfiah theih leh sawi fiah theih a ni lo. Tawng mah ila, kan fiah chuang hek lo.

Hmangaih Lehkhathawn hi chu a lo hlu mang e. Kan han chhiar a, kan chhiar nawn leh ṭhin. Tuipui kam ṭiau vaivuta hmangaihna biahthu, thlum taka ziah erawh chuan rei a daih ngai lo. Tuite chu lo so bulh bulhin, a fâwn te chuan ṭiaupho chu a rawn khuh hlup hlup a, hmangaih biahthu mâwi leh thlum taka kan ziah te chu tuiin a lem zo ta! Tuifâwn a kâm a, kan ziak nawn leh ṭhin, mahse tui a lo lian a, a nuai bo leh ṭhin.

Tîsâ induhna mai hi chuan rei a daih ngai lo. Khuarei a lo nih a, nunah harsatna leh buaina kan tawh chângin a thâmral leh mai ṭhin. Chuvângin hmangaihna tak tak, thinlung chhûngril aṭanga lo irh chhuak chauh hian midangte hmangaih ṭhin ila, ‘tichuan khawvel hi ram nuam takah kan siam thei ang.

Lehkhathawn, i thinlung fan raih i dawng tawh ngai em? I lehkhathawn dawn kha mâwi leh thlum tak pawh ni se, ṭiauphova ziah a nih chuan tui lo lianin, thlipui a lo tleh ang a, a ral thuai ang. Tûnlâiah chuan lehkhathawn pawh kan chîng ta lo, a pawi ka ti hle. Mobile phone lo chhuakte hi awlsamna ni viau mah se, rau a nei lo tlat. Hmangaihte lehkha, ṭhiante kal tlanga dawn hi chuan hahte hi a dam sawng sawng thei nia! Zân rei tak taka SMS inthawn a, min bâwl nge thu tak a sawi tih pawh hriat hleih lohte ai chuan a hlu daih zâwk asin le! Kan intih changkânna hian min lem zo a, lehkhathawnte chu mi changkâng lo ho hman âwm lekah kan ngai ta niin a lang.

Eng pawh ni se, SMS, CALL leh LEHKHATHAWN a ni emaw hmangaihna tak hi chu a hlu a, a tlo a, thlipui leh ruahpui, harsatna leh manganna tâwp khâwk pawhin a ngam lo va, thihna meuh pawhin a ngam hek lo. Chûvângin fimkhur la, mi i va hmangaih a ni emaw, an rawn hmangaih che a ni emaw; tiaudûpa hmangaihna, thlum taka ziah ai chuan THINLUNG-a hmangaihna THILTIH-a ziah hi a hlu zâwk tih i dam chhûng zawngin vawng reng la, tichuan hmangaihna tak, a famkim lovin i hriat belh zêl ang.

Read more »

LOVE THEORY

Pathian hmangaih te, nu leh pa, u leh nau leh thiantha hmangaihna lam thu kan sawi tum ber pawh a ni lo. He leia chêng mihring, nula leh tlangvâl inhmangaih kawngah hian khawvêl mihringte hian hmangaih hi pakhat chauh kan nei thei a ni.

           

Love at first sight : NO!!!... I hmuh veleh i hmangaih ta niin i inhria a maw? A ni lo. Chhia leh tha i lo hriat atang chiah khân i hmangaih chu a hmêl, a tawngkam, a nungchang, a pianzia, a hawiher, a khawsak phung leh pa i lo tih zia te, nu hnâp mai i lo tih zawng zawngte kha a lo intan daih tawh. Chhia leh tha i hriat tirh atang khân hmangaih chu i lo nei daih tawh tihna a nih chu. Mahse i hre lo va, i hmu mai bawk hek lo. Chutiang mi chu ka hmangaih a ni tih i hre lo, a chhan chu i thinlung chhûngrilah khân thuhrûkin a awm rauh rauh mai a ni. Tichuan chutiang mi chu i han hmu ta thut mai a le!!! Engtin nge i awm? Hmangaihnaah i luangliam a ni mai lo'm ni? Mahse a dik takah chuan hmânah i lo hmangaih daih tawh, i hre lo mai mai zâwk alawm.

           

Inneih hnuah hmangaihna a piang chawp thei in ti maw? A ni lo. I lo duh chawp ve chu a ni thei e, mahse i hmangaih chu mi pakhat chauh a ni. Chumi chu i têt lai atanga i thinlung chhûngrila lo inphûm ru, i hriat chhuah mai loh kha a ni. I haichhuak a, midangin a pâr mawi an thliah sak che chuan thu hran.

           

Hmangaih hi pahnih a neih theih loh rêng rêng. Hmangaih chu pakhat chauh i nei a, chu chu hmân atang tawha i thinlung chhûngril bera lo inthukru, i hriat si loh kha a ni. A hmêl i hmuh chiah khân phawrh chhuahin a awm a, i hmangaih ta hle niin i inhria ang. Mahse i hmangaihna chu a tir te atangin tan a ni a, i thih thlengin i hmangaih reng dâwn a ni.

Read more »