Nawrhna leh a nghawng-2

Mizoten nawrh kan hrat êm êm kum 2011 khân ‘Nawrhna leh a nghawng’ tih ka ziak tawh a. Naupang nuar pawh tih tawh nâk-a-laia khami kum ang rêng rênga nutling leh patling kan nawrh nasat kha ka la hre ngai lo. Kuminah phei chuan a lêt thawk a tling hial maithei. Hmânlai kan pasaltha te kha an tum tihhlawhtlin nân an nawrh ngai kan hre lo. An tihtura lum chu a tha thei ang bera tih an tum tlat thin. Tûnlai pasaltha inti tam tak te erawh khum laizâwlah bâk inchhûngkhurah tak ngial pawh kan pasaltha thei meuh tawh lo va. Pâwnah chuan kan nuar zêl zâwk si.

Nawrh hian awmzia a neih hun a awm a, tangkai hun pawh a nei. Amaherawhchu, nawrh hrât tak naupang erawh let reng mah se, nu leh paten ngaihsak hauh lova an pelh ngâwk ngâwk tum a tam. Mipuite tawrhna chu thuhran, nawrh hi chu a nuarte tân pawh a hahthlâk ve rêng rêng. Nawrh hrât tak chuan ngên ngâwl taka dil ngat ngat ai chuan kawngka dâla mut tlat kha hlawhtlinna emaw an ti thin. Hlawhtling ngei tura harsatna siam lo zâwnga tih ai chuan mahni intihhrehawm mai bâkah midang tâna harsatna siam an hreh lo fo.

Mizoram hmasâwnna satel kal chhet chhet hi sazupui anga tlântir kan châk theuh. Mahse, sawrkar kalphung hre chiangtu chu mipuite hi kan ni. Office file hrang hrang kaldan te hi keimahni ngei a khawihtute kan ni a, kan chiang tlâng a ni. Sawrkar hmalâkna rêng rêng chak takin a kal thei ngai lo. Chuti angin office file pawh sign zeuha tleng puat puat thei a ni bawk hek lo.

Kan nawrhna thin tam tak hi chu sawrkar chak tâwk lo nawr tlân puat puat duhna vang a ni. Sawrkar hian keimahni zâwna kan vei thil pahnih-khat chauh hi a enkawl lo va, Mizoram pum hi a vil a ni. Kan khuaa kan duh leh mamawh sawrkara kan thlen ang chiah hian Mizoram khaw 830 hian an duh leh mamawh an thlen ve bawk tih hria ila. Chu’ng file hrang hrang chu department lamin anmahni chan za bi teh meuh an khawih reng a ni. Hna awlai tak zawng a ni lo.

Ram changkâng leh hmasâwn zâwk te kan thlîr a, an hna thawh dân kan hriain kan hmu a. Rualawh a na a ni. Sawrkar kan beisei dân pawh kan thil hmuh leh hriat hian a hril thui hle. Chutih lai chuan mipuite hian ram changkâng mipuite tih ang hi ti ve ila tih rilru erawh put kan tum leh chuang si lo. Mi tih atân rual kan awt a, mi thawh atân hna hahthlâk kan chhawp chhuak fo. Sawrkar kan beisei ang tho hian sawrkar hian mipuite pawh min beisei tih kan hriat thar a tûl hle.

Sawrkarin a tihtur a ti tâwk lova, mipuite pawhin kan tihtura lum kan hlen chhuak zo bawk hek lo. Midanga innghat nun hi kan paih bo hma chuan he ram hian hmasâwnna rahbi a kai tak tak lo vang. Naubân ang maia midang ringa thing kung panga beh ve reng hi ‘Survival of the fittest’ khawvêlah hian din chhuah nan a tlâk tawh lo.

Khaw thlang mite chuan he dinchhuahna hi mimalah an seng lût a, individualism chu an nun laimu a ni. Mizote tân erawh he mimal indah pawimawh berna hi kan khawtlângah chuan a tih (apply) ve chi loh. A huhova chêng thin (communitarian) kan ni a, tunlai khawvêlah mimala dinchhuah ngâwk ai chuan Mizo pumpuia dinchhuah hi a pawimawh ber. Kei ka hausak thûr thûr a, ka thenawmten tûkthuan thlâk tur an tlâkchham si chuan kei ding chhuak mah ila, Mizoram a tlu sawp tho tho ang.

Pâwl hrang hrang kan din a, a huhovin kan tleh dûl dûl a. A huhova chêng thin kan nihna hi a tha lo zâwnga kan hman vaih chuan mimal aiin pawi a khawih nasa thei zâwk. Kan duh leh mamawh apiang min pe turin sawrkar kan beisei thin. Tha duh hlîr awm khâwm zingah hian thatna tak tak aia hming than duh zâwk te pawh a awm theih a. Hmasâwnna aia mimal ropuina hmathlîr thui tak nei te pawh a awm theih bawk.

Thatna duh tak tak chuan thatna bawkin hma a hruai thin. Kan nawrh avanga mipui pawisawi lo tawrhna hi thenkhat chuan kan haider tlat a. Middle East buaina avanga mipui pawisawi lo tawrhna te chu tawrhpui ber ang ziazângin TV hmaah kan lo inseh ruh a, kan dem hle si. Ni khat lek fîm taka meng kar chunga kan nawrh luih tlat hian mipui pawisawi lo leh sualna nei lo naupang ten an tuar asin. Mipui rilru tluang êm êm thluak min sûksak a, kan tâna tha tur nia ngaiin kan tuar tlawk tlawk a, a tâwpa a hlâwkna têltu chu mi tlêm tê an ni leh châwk thin.

Sawrkar lam pawhin mipuite harsatna leh mamawh ngaihvenin tûn aia nasa lehzuala tan a lâk a tûl hle. Sawrkar hna a chak tâwk lo kan tih fona chhan pawh hi a thawktute zelthel vang a ni châwk. Kan thawhsak mipuite tawrhna hi hmu thiam ni ila “Hria sela chuan ropuina Lalpa chu an khêngbet lo vang” tih ziak ang khân an zawmthaw phal hauh lo vang maw le. Office dawhkana file ka pending avang khân mipuiten harsatna an tâwk a, chumi avang chuan NGO hrang hrangten nawrh an huaihawt a, file ka pending avang leh nawrh avanga mipui tawrhna thuah hnih hi kan la mutthlûksan reng dâwn em ni?

Nawrh avang hian kan duh tihhlawhtlin ni mah se, tha taka hna thawk tura infuihna erawh a keng tel lo. Sawrkar kalphung thlâk danglam a, tha leh dik zâwka khalh ngîl theitu chu mipuite kan ni. Kan hmanrua erawh kan thlâk a ngai. Mite hi chemtea vau bet chungin kan inhmangaih luihtîr thei. Chu ai chuan an thinlung hneh tum hi a fuh zâwk fo. Sawrkar leh mipuite inkârah pawh he tactic hi kan hman a hun tawh hle. Sawrkar hi ti lo thei lova siam kan duh a nih chuan a kut leh ke kan tihchak a tûl a, kan thawhpui thiam a pawimawh. A pawimawh ber chu sawrkar lama tan tlat hi a ni. Tunah chuan eng ministry pawh sawrkar se, mipui leh NGO-te hi eptu party lian tak kan ni nghâl zêl a. Party worker-te chauh hi sawrkar lamtang an ni fo.

Kristian ni lo kalphung kan entawn nasa lutuk hi a pawi hle. Nawrh kan intihhmuh chho zêl a nih chuan ninawm khawpin kan la innawrh chhâwk chhên ang a, kan tu leh fate rawn nawrh nasat dân tur phei chu ropui râpthlâk tak a ni ang. Nawrhna hlawhtlinna leh a nghawng tha lo hi khai dûn ta ila, a nghawng tha lo hi a khîn zâwk ngei ang. Remna leh muanna awm thei zâwnga hmasâwnna hna chak taka thawh a nih theih nân nawrh i bânsan ang u.

Posted in: Ram leh Hnam