KHAWTLÂNG NUN SIAM ṬHAT

Kamkeuna: Kan khawtlâng nun hi siam \hat ngai a ni tih kan hriat chhuah rual ruala ka rilrua lo awm chu kan chhe ta viau a lo ni maw? tih hi a ni. Siam \hat ngai a awm rêng rêngin thil chhia a awm tihna a ni. Kristian nunah chuan siam\ha (repair) ni lovin thlâk (transform) hi kan nih dân tûr a ni. Kan khawtlâng nunah erawh siam \hat ngai eng emaw zât a lo awm ta. Chu chu tunhma kan pi leh pute hun laia an lo chîn \hin nundân mawi leh \hate kha ka chhawm ta lova, chhawm nun leh a ngai ta a ni tihna a lo ni. Tin, khawvêl changkânnain a rawn hrin chhuah sualna tam tak a awm a, chu’ng te pawh chu a \ha zâwka thlâk (transform) a lo ngai ta a ni. Chu’ng zawng zawng chu kan tih theih chuan kan khawtlâng nun hi a lo \ha dâwn tihna a ni ang. Mahse thil \ha a thlen dâwn rêng rêngin danglam a awm a ngai \hin.

Eng lai nge siam \hat tûr? John Simone chuan “The key to wisdom is knowing all the right questions” a lo ti a. Finna kan neih theih nân zawhna dik kan hriat hmasak a ngai a ni. Khawtlâng nun siam \hat ngai nia kan hriat chuan a eng lai hi nge \ha lova, kan khawtlâng hmêl tibâltu tih hriatfiah hmasak hi a \ûl hle awm e. Pawimawh nia ka hriat tlêm ka han târlang ve ang a:

(1) Chhûngkua: Chhûngkua a\anga zirtîrna \ha, tam takin an dawn loh avangin ‘tlâwmngaihna’ kan tihte pawh hi a tla hniam ta a nih hi. Naupang pakhat City Bus chuang chu, upa lam deuh tawh \hutna kian tûrin an ti a, mahse naupang chuan ‘A nu leh pain Bus-a i chuanin tu mah \hutna kian suh, pawisa i chawi ve tho min ti’ a ti a nih chu! Chhûngkua a\anga bul \an a nih loh chuan kan khawtlâng nun hi a la chhe zêl ang.

(2) Mimal: Khawtlâng kan tih chuan kei tiamin nang pawh i tel. He mimal nun hi a \hat miau loh chuan engtin nge khawtlângte chu a \hat theih tehlul ang. Khawtlâng hmêl timâwk a, tihming chhia a, tihmêlhemtute hi mi tlêmte an ni. Anni avang hian a khawtlângin hmingchhiat, zah leh mualpho kan tuar \hin. Chuvangin mimal nun siam \hat hi a pawimawh hle.

(3) Kohhran: Kohhrana inhmang \ha lote hi khawtlâng hruaitu \ha tak an ni thei ang em? tih hi ka zawhna a ni fo. Naupan têt a\anga Sunday sikul kai \hate hi khawtlângah pawh mi chhenfâkawm tak an ni châwk. Chutiang bawkin a kai \ha ve lêm lote chu kan manganpui châng hi a tam \hin. Kohhran a\ang hian khawtlâng nun siam \hat theihna kawng zau tak a inhawng reng a ni.

Eng vangin nge kan siam \hat ang? He zawhna hi chu kan zavaiin chhânna thuhmun kan pêk theih ka ring. Kan siam \hat duh chhan chu, kan khawtlâng hi a lo chhe ta a, thil tih a harsa a, mahni indah pawimawhna (individualism) a lo lian a, midang kan ngai pawimawh lova, engmah hlâwkna awm lo chuan midangte tâna sum, tha leh zung sên hi a \ûlna rêng kan hre tawh lo. Tunhma kan pi leh pute hunlai kha chuan midangte \anpui nih kha an hlau êm êm a, buh kham khawp lo thar kha thil zahthlâk a ni \hin. Tûnah erawh midang \anpuina tel loa nung thei miah lo tam tak kan lo awm ta. |anpui ngaite \anpui tihte chu NGO tel loa thawh chi a ni tih pawh kan hre ta lo. Mimal \hahnem ngaihnaa vantlâng thil siam \hat, tihfai leh enkawl tum a ram pawh zuk awm tawh lova. Hêng zawng zawng kan han ngaihtuah hian kan khawtlâng hi a lo chhe tial tiala, chhangkânna changkang lo takin min ei ral mêk a ni tih kan hmuin kan hria. Khawtlâng nuam leh inlungrual, hmangaihna leh tlâwmngaihna lui a luan leh theih nân siam \hat (repair) leh thlâk (transform) hi kan ngai ta a ni.

Engtin nge siam \hat tûr? A chunga kan sawi tâk pathumte khi lo sawi dâwn ta ila (sawi tûr chu tam tak a awm thei ang). A siam \hatna tur kawng hi a rualrem vek lêm lo ang a, mahni insênso ngai takte pawh a ni mai thei bawk. Midangte kuta dah ngawt lovin nang leh kei hi kan thawh chuan a tâwk viau e.

(1) Chhungkua: Chhungkua hi a pawimawh ber a ni chu ka ti thei bîk hauh lova, mahse chhungkua a\ang hian khawtlâng nun a in\an tlat a ni. Nu leh pate kutah mawhphurhna nasa tak a tla a, fate kan enkawl dânah khawtlâng a innghat ta a nih chu! Hmanlai kan pi leh pute’n an fate an zirtir dân tlem lo sawi ila. Thlân laih nikhuain “Mama, thlân laiin va kal la, a thawk nasa ber va ni ang che. Midangin rawn thlâk che an tum pawhin ‘ka la hah lo ve’ ti ang che” an ti \hin. Tunlai nu leh pate erawh chuan “Mama, thlân va lai ve rawh” an ti ringawt \hin. An fate chu thlân lai tûrin an kal ve ngei a, thlân kotlângah meizial dâwt vawng vawngin an ti ti zawt zawt a, zahna châng rêng an hre lo. Khawhar In riah chungchângah pawh “Hma takah tho la, khawhar chhûngte tui chawisak la, a \ul ang ang ti zung ang che” an ti \hin. Tûnlai mite erawh hma taka thawh an harsat a, khawhar chhûngte thil tihsak zung zungte phei chu beisei pawh kan beisei ngam tawh lo a nih hi! Hetiang hian zirtîrna \ha chhungkua a\anga a chhuah loh chuan thangtharte hian nachâng an hre tawh lo. “Mihring chauh lo chu zirtîr an ngai lo” tihte pawh hi a dikzia kan hre zêl ang.

(2) Mimal: Nang leh kei hi kan tel a, midang an tel lo tihna a nih chu! Khawtlângah hian kan tel ve duh a nih chuan thawh (contribute) kan neih ve ngei a ngai. Midangte thawh chhuah sa zâr zova hming \hat lo khum ve ngawt te hi zah nachâng hriat a hun ta! Kan mimal nun \heuh hi uluk takin i hmang ang u. Nang leh kei hi mimal takin kan thawk chhuak ngam tûr a ni. Midangin ti lo mah se “kei chuan ka ti dâwn” tih chianna (conviction) kan siam \hin a tul hle. “Midangteah thutlûkna (judgement) siam \hin suh” – ‘Midangte’n an ti em? ti lo em?’ tihah kan buai chhûng chuan keimahniah hmasâwnna a awm thei ngai lo vang a, midangte tân malsawmna kan ni thei ngai lo vang. Mahniah hian kan chiang tûr a ni. Nang leh kei hian kan tih chuan a tâwk e, midang chu i phût lo vang u. Mi inpe tlêmte an awm pawhin kan khawtlâng hi siam \hat theih loh khawpa chhia a la nih loh hi. Nang i lo thawhchhuah a, kei ka lo thawhchhuah bawk chuan hmasâwnna chu a zuanin a zuang ngei ang. Khawtlâng siam \hat nân i pawimawh êm êm a nih tâk chu!

(3) Kohhran: Kohhranin a tum ber chu ringtute inpâwl khâwm nâna hun buatsaih, mi chak lote chhawmdâwl, boral mêkte chhanchhuah leh khawtlâng \hatna leh inunauna tûra thawhte hi a ni. Hetiang Kohhran kan nei hi kan vannei êm êm a ni. Ringtu \ha tak chu a thatchhe thiang lo, hmangaihna a nei a, lainatna nên a ni tin hun a hmang ral \hin. Kohhrana \hahnem ngai taka thawk \hinte hi khawtlâng siam \hatna atâna mi pawimawh tak an ni. Mi awm \ha duh lote hi Kohhran chuan a vei a, nun kawng dik an lo zawh leh theih nân theihtâwp a chhuah \hin. Thlarau leh vanram chauh ni lovin kan taksa, nundân mawi leh \ha thlengin a ngai pawimawh hle a ni. Kohhran hi insiam \hat nâna zirna hmun pawimawh ber a ni a, he sikul a\anga zir chhuak rêng rêng khawtlang tâna mi \hahnem ngai lo an awm thei lo vang. Tlâwmngaihna, hmangaihna, dawhtheihna, taimâkna, teirei peihna, adt. (Nundân mawi) hêng zawng zawng hi Sunday sikul a\angin kan zir chhuak \hin. Sunday Sikul hi kan tûnlai Zawlbûk chu a ni. Sunday Sikula kan zir zawng zawng hi khawtlâng nun siam \hat nâna kan duhthusam chu a lo ni reng si a.

Tlângkawmna: A chunga kan sawi tak, siam \hat (repair) ngai chu chhungkua khi a ni a, thlâk (transform) ngai chu mimal nun khi a ni. Inpêkna tel lo chuan kan khawtlâng nun hi a nuam thei ngai lo vang. Tlâwmngaihna te hi kan chhuang êm êm a, hnam dangte pawhin nei ve lo ang hialin kan keipui sa hauh \hin! Tlâwmngaihna kan tihte hi eng dang ni lovin Kristian nun dik takah hian a lo awm vek mai. Mi hi thlarau (tisa ni lo) taka a pianthar chuan a thatchhe thei lo, a zawmthaw ngai lo, \anpui ngai nih a duh ngai lova \anpuitu nih a tum reng \hin. Tlâwmngaihna leh Kristianna hi thil inhne reng, kal rual rial rial \hin a ni. Ka thu tlângkawm nân chuan “I piangthar tûr a ni” tih ngawt loh hian “Ringtu \ha i ni em?” tih zawhna hi chhânna dik kan pêk theih hunah kan khawtlâng hi a lo nuam lehzual ngei ang.

Posted in: Ram leh Hnam