HEI HI MAW KHAWVÊL CHU...?

(Best Article in Mizo Section – Govt. Aizawl College Annual Magazine ‘Dole Rich’ 2008-2009)

Nuih ka tum, ka \hen ve suk a, mahse thinlung erawh a ngui lup a. Khawhar inah ka kal a, tuarpui âwm taka lana mittui han tihtlâk ve ngial ka tum pawhin nuih a za leh tlat \hin.

Tlai ni tla tûr sen phût mai thlîr chunga zâninah zet chuan 'Bawihte, ka hmangaih lutuk che, ka thinlung hi i lakah a luangliam a ni. Min ringhlel suh la, nangmah avang hian ka awmdân a lo danglam zo ta a, ka ngaihtuahnaah tu mah dang rêng an lang thei lo. I tel lo chuan ka nun hi a ruak a, i hmangaihna thinlung kha min hlân ve dâwn lo'm ni?' Han tih bawih deuh hnâp tuma zir lâwk a, lo by-heart sa diam tawh pawh hian a saseh tak takah chuan kha hi a chih tlat a, kan se bo hawi vêl leh mai mai \hin. Khawvêl tak hi chu!!

Tlai lam chanchin thar puan a lo hun a, nula hmel\ha tak maiin zei fe maia tunlai khawvêl chanchin a han puan zat zat tawh hi chuan ngunthlûk fe hian kan han ngaithla a, 'chutah...khatah chuan bomb a puak; thlawhna hijack a ni; lawng suamhmang ten lawng lian an hruai kawi; terrorist-ten Hotel an luhchilh...' nuam ti awm fahrana a han puan hi chuan thu lungchhiat thlâk tak pawh hian nuihna min siam \êp \hin zawng a ni. Kan chanchin thar pawh chu thu hlimawm aiin thihna, lungngaihna, \ahna, nupa \âng \henna, fahrah ti tamtu, ramtui lei lova min siamtu leh phut zawkna tham te chu mi tin thu thar ngaihthlâk châk a ni a. A puangtu te pawhin an puan tûr neih \hat chhun chu thu thin\hâwng lam hlîr a ni.

Hlimna aiin lungngaihna hriat tûr a tam a. Hmun tam takah innei leh thu ngaihthlâk nuam tak tak leh thu thar hlimawm tak tak a awm laiin cameramen chuan chûng zawng zawng pawh chu tlân pêlin a piah deuha nupa inhmu thiam lo, chengrâng chawia intin mek te chu a la (cover) duh zâwk a. Hetiang reng chuan kan chanchin thar pawh hi kum sawm leh pariat hnuai lam tâna en phal loh mai chi te pawh a la ni ta ve ang.

Kan khawvêl mum pul maiah hian mi tam tak kan cheng a, tun hma chuan khawvêl chhak lama mite chuan thlang lamah mihring an awm a ni tih rêng an hre lo. Ram zaupui leh mihring, tunhma a\ang tawha lo chêngte chu ram changkâng zâwk te chuan an hmuchhuak leh vêl ta mai mai a. Finna a lo sâng zêl a, Global Village-ah kan chuang kai a, khawvêl hi a zîm ta an ti. Ke-a kal râlah chuan la zau ve tak a ni! Khawvêl zaupui pawh duh tâwk lovin thlaah te kan la lâwn ta zêl a, chu pawh chu a nihna takah chuan inelna, chapona leh lansarh duh vang a ni tlângpui \hin.

Mi tam tak an piang a, an thi leh tawh a, he khawvêl mum pul mai hian mihring nunna hlu tak eng zât tak lem pil tawh ang maw? Minute, second tin mihring leh ramsa an piang a, thing leh mau an lo chawr a, tuifinriat sangha leh chunglêng sava te paw'n no an lo nei a, an thi reng bawk a. Khawvêl hi a ngai reng emaw kan tih laiin a \awih tulh tulh si a, eng tikah emaw chuan a la \awih ral ve ngei ang.

Mihring kan lo piang a, kum sawmsarih chu kan dam hunchhûng tûr a ni, chakna avangin kum sawmriat pawh a ni thei e. Chu mi chhûng chuan vawi tam tak Hremhmun kan kal hman a, vawi tam tak Vanram kan chên hmanin khawvêl nun kan hmang bawk a ni. Kan damchhûngin hmun thumah kan chêngin kan nun kan hmang hman a ni. He khawvêla chêng reng chung siin Vanram leh Hremhmun kan tem thei a nih chu. Chuvâng chuan khawvel hi a lo famkim khawp mai.

He ramah hian Vanram leh Hremhmun a lo awm reng a nih chu. Khawi ram thliarkârah emaw hmuhchhuah tûrin a awm chuang lo, mi, tu pawh inchung pawp leh bang tla bal tawh takah pawh awm mah se a nun a hlim miau si chuan chu hmun chu atân Vanram a ni. Inchhâwng ropui takah pawh awm mah la, i nunin hlimni hmêl a hmuh loh chuan chu bâka i tân hremhmun a awm chuang lo vang.

Chu hmun pahnih chu mahni insiam chawp ram a ni. Mahse hlimna hi hlawhchhuah a ngai ve tlat. Midangte tâna kan nun hian kan tha leh zung a hek pawh a ni thei e, mahse hlimna kan hlawh chhuah chu he khawvêl hian min pe ve thei rêng rêng lo. Hmasialna leh duhamna chuan Seol kotlâng chauh min hruai thleng \hin. Khawvêl sum tam tak pawhin a lei theih loh mi tin hian kan nei a, chu chu 'Seih' hi a ni. Chu thil chuan inhauna pawh a hnehin hmangaihnaah a chantîr \hin a ni.

He khawvêlah hian mihausa an awm a, rethei berh chip chep an awm bawk a. Mi fing an awm a, mi â an awm bawk a. An kârah chuan kak zau tak a tla \hin. Mi hausa chu a vanneih vâng em ni? Mi rethei chu a vanduai vâng em ni? Vanneihna kan tih pawh hi hlawhchhuah a la ngai ta fo mai. Nasa taka thawh hnu-ah chauh vanneihna hi a lo thleng tlângpui \hin. Rethei tûr rênga lo piang tûrin Pathian hian a siam bîk dâwn em ni? Hausa tûr rênga khawvêlah hian lo piang an ni em ni? An thawh rah zêl an seng a ni zâwk. Chu chu khawvêl chu a ni. Kan tunhnu nun chu kan chungah \heuh a innghat si a.

Nau neihna Ward-ah chuan thlan tla bawrh bawrh maiin nu chuan a fa lo piang tûr chu thihna kotlânga ding a ni tih inhre reng chungin a fa duh tak chuan khawvêl êng a lo hmuh ve theihna tûrin a lo hring mêk a. Nurse chuan thiam tak leh duat takin a lo enkawl mêk a. Naute hmêl a hmuh meuh chuan a nu chuan a na tawrh zawng zawng pawh chu hre chang tawh lovin lâksak ang maiin a dam nghâl a. Chu hmunah chuan hlimna au thawm chu a thangkhâwk rum rum a.

Amaherawhchu, Ward \henkhatah erawh chuan thihnain thla a lo zâr ve mêk a, chu thihna avang chuan \ap ri a lo chhuak a, inhnît hlawp hlawp leh lungngaia kiu vawng vawng te. In pakhata awm ho pawh lungngaihnaa bual leh hlim tâwp lova \e teng tung te an lêng za a. A \hen an nui a, a \hen an lo \ap a, mitthi dâr a ri a, inneih dâr a ri leh a.

Hei ngei hi a lo nih hi khawvêl chu... Kan hlim viau dâwn emaw kan tih laiin lungngaihna chuan min rawn chîm a. Hmalam hun thlîrin harsatna awm thei zawng zawng kan han suangtuah a, chân loh khânah a rawn chhuak a, lâwmin kan nui leh ang vur vur a. Indona a lo awm a, hnehna chan ngei tumin an bei a, nunna hlu tak tak hloh a nih hnu-in remna palai tirh a ni leh tho \hin.

Roreltu leh hotu nih kan duh a, a thim a vâr pawh thlu lovin kan bawh huam huam a, mi tih dik loh lai kan hre thei a, dinhmun sânga kan din ve meuh chuan mihring kan lo famkim lohzia chu kan zir chhuak ve chauh \hin. Tu pawh mai hian khawvêl pum pui hi neih vek kan duh ngei ang. Mahse kan thiamna leh finnain daih hek lo le, kan jentail serhtan loh lên vêl ta mai mai a ni.

Farisai-te anga fing tân chuan kawng pêng\huam, mipui tamna laia \awng\ai te kha chu tihâwm tak a ni ve rêng rêng. Tu pawh mai hian eng emaw kawng tal chuan lansarh leh lar hi kan lo châk vek si a. Mi ropui nih kan duh a, mi duhâm nih erawh kan duh si lo. Mahse kan duhâm avanga mi ropui nih châk vek kan ni. Kan duhâm a leiah kan chhiat phah ve fo \hin.

Thing leh mau a lo chereu zo ta a, ozone layer a pawp a, khawvêl pawh hi a chhe ve telh telh ta. Ramsa te an lo tlêmin mihring tân a khawhar thlâk tulh tulh mai lehnghâl. Natna khirh tak tak a lo chhuak a, damdawi an hmuchhuak zel a, mahse khawvêl thiamna hian natna khirh tak takte hi eng tikah mah a hmakhalh thei ngai dâwn lo.

He khawvêl hian lirpui rapthlâk tak tak te a lo pai a, tui lian te a lo keng tel a. Thli tleh leh chhiatna rapthlâk tak tak a lo vir pui ve vek a ni. Chutih lai chuan hlimna khawpui te, lâwmna ruai te, nuihna thlaraute pawh a lo pianpui ve vek tho.

In kharkhipna dungeon-ah pawh birthday hlim takin an hmang thei tho va. Inchhûng lum nuam takah birthday lawm thei lova buaina nasa tak pawh a chhuak ve fo. Khawi hmun hi nge hlimna tih leh khawi hmun hi nge lungngaihna tih chu sawi theih a ni lo va, he khawvêl hian a rawn her chhuahpui ang ang chu kan lo pawm thiam mai a ngai \hin.

|hian \ha tak tak a rawn chhuahpui laiin \hian chimawm tak tak pawh a rawn vâwr chhuak ve fo mai. Kan nuih dar dar laiin \ahna te a lo thleng leh thut thut \hin. Kan hre lâwk lo va, kan duh dân a ni bawk hek lo. Mahse kan thu a ni lova khawvêl a ni miau si a.

Hmangaihna te hi mi zawng zawng hian kan zawng a, hmangaih hi neih kan duh a, min hmangaihtu kan mamawh ve bawk a. He khawvêl leh kan chung van sângah pawh khian hmangaihna hi a ropui ber a. Khawvêl tiropuitu leh tinuamtu, innghirnghona leh inhuatna tirehtu a ni. Mi zawng zawngin hmangaihna hi neih kan duha mahse mi zawng zawngin kan nei thei si lo. Hmêl\ha apiang hian hmangaihna hi an ngah bîk lo va, hmêlchhia apiangin an nei thlêm chuang bîk hek lo.

Hmêl bumro ve tak tak te pawh hi an zaidam thluam a, nunnêm zaidam hmêl tak tak te hi an thin a ram leh tlat \hin. Kan lungngaihin hmangaihtu kan mamawh a, kan hlimin hmangaih tûr kan zawng ruai \hin bawk. He khawvêlah hian hmangaihna thlipui a tleh vêl \hin a, mahse a chhêm phâk chu mi tlêmte chauh an ni. Duhamna leh chapona erawh chuan hlimin a phênglâwng chu a la tum ta hlarh hlarh zêl si.

Zîngah ni a chhuak a, tlaiah a tla leh \hin. Hlimni chhiar kan tum a, lâwmin lênlai ni chen kan tum \hin bawk. Kan dân pangngaiin zîngah kan tho va, tûk\huan ei zawhah hna kan thawk \an a, tlaiah haw lehin zanriah kan ei a, kan mu leh mai \hin. Khawiah nge hlimna chu a awm a, khawiah nge lâwmna chu kan tawn?

Kan tân theih tawpin, hah thikûlin kan thawk a, bianga thlantui luang zawih zawih khawpin kan nawmna tûr kan thawk chhuak \hin. Mahse hlimna leh lâwmna, he khawvêlin min pêk theih chu midang te tâna kan luanchhuah hian chhim lam emaw, hmar lam emaw, chhak lam emaw, thlang lam emaw a\ang tein he khawvêlin hlimna vâwr tâwp a pêk theih chu a lo luang lut \hin a ni.

Hun dang a rawn inher chhuak a, \hian thar te kan chhar a, kum a lo ral ve zêl tâkah chuan \henna dâr a lo ri leh \hin. Kum khat mi ka nih lai chuan ka nu leh pa leh ka u leh naute bâk hmangaih tûr ka hre lo va. Ka lo upa ve zêl a (upa te an nuih lo za lo se), \hian thar duhawm tak tak ka lo chhar ta a, \hian inhmangaih tak tak kan ni a. Tin, kum tam tak liam taah khân \hian chi hrang hrang leh hmelhriat tam tak ka lo nei ve tawh a. A \hen chuan mual min liam sanin lei hnuai vâwt ruih mai chuan an tân a kâ a âng ta si a. Lungngaiin ka \ap a, mahse \hian thar ka chhar zêl a, hlimin ka lo nui leh \hin.

Hun a liam a, khawvêl hi a vir ngaiin a vir ve reng bawk si a, \hiante nên sam ang in\hen a lo tûl leh \hin. Khawvêl a ni a, hunin a her chhuahpui ve miau si avangin tu man dâl thei hek lo i le. Chu lungngaihna dâr ri chuan khawharna khuangpui leh khuangte min thum rawn tlut tlut mai si a. Hlim laini liam ta te kha ka Vanram tlafual a nih laiin, \âng \hen meuh chu dar lehlam sah thlâk ang maia na a ni ve thung.

Hlim lai ni ka chhiar a, a tawi lua ka va ti êm! Pawh sei thei ni se, ka \hian te u min han pawh pui ve teh u. Mahse khawvêl hun hnuaia nung leh chêng kan ni si a, hunin a her chhuah pui ang ang chuan kan \apin kan nui vêl ta mai mai a ni.

Chatuan kâwl lo êng tûr chu ka thlîr ngawih ngawih a, tah chuan in\hen rêng a awm tawh dâwn si lo va. Indo thu thang kan hre tawh lo vang a, chapona leh duhamna chuan kil khat pawh a chang tawh lo vang. Vawi khat \hian ka chhar te nen chuan chatuanin kan in\hian kumkhua tawh dâwn si a, a va nuam dâwn tehlul êm! Mahse chapona leh duhâmna te, indona leh innghirnghona zawng zawng te nen chuan laitual kan la lêng za a, hlimni leh \ahni kan la inchiar chhâwk reng si a. Khawvêl ni miau hek le!

Ka seih suk a, ka tûm leh bûr a, ka nui a, ka \ap leh \hin. Fam changte chu lei \ihbaiawm takin a lem zo tawh a, beisei tûr an awm tawh lo. Chatuan ram chu rinna mitin kan thlîr a ni tawh mai. Mahse...mahse thihnaa \hen ni si lo, tlâng leh mual tam tak kâra lêng tawh tûra \hian \ha han in\hen chu rinna mitin a thlîr thiam lo va, beiseina êngin a chhun pha bawk hek lo.

Mi tam tak chu hlim laini chên tûrin khua reiin a la chhuahpui ve dâwn chauh a, an lei Vanram chu an tân buatsaih a la ni ve dâwn chauh a ni. Kei zawng ka Vanram kum rei lote chhûng chu a liam mêk a, \uanna tlâng hrang hrangah Vanram tlafual tawng leh ang i maw?

He khawvêl hi a ropui a, a râpthlâk a, a mak a, a hmuhnawm a, a ngeiawm ve hliah hliah bawk. |apin kan lo lût a, kan chhuah dâwn hunah chuan keini chu thlamuang leh hlim takin chhuah tum ila, midang hi kan chungah rawn \ap ve rawh se. |henna ram lungchhiat thlâk tak mai a lo ni. Aw, hei hi maw KHAWVÊL chu...?

Posted in: Lawrkhawm