Wednesday, March 18, 2015

Kristian Chhungkua



Mizo inneih dân kan sawi ruala a themtleng tê zâwk chu inthen dân hi a ni. Mihring zia chu famkim lo a nih angin hmangaihna kawngah pawh hmangaih dân kan thiam lo fo va. Induat dân leh induhsak dân pawh kan zir thiam hleithei lo chu a nih hi.

Hnam dang te atang hian chhungkaw inhmangaih dân leh inenkawl dân zir tur tam tak kan nei. Midang te chu tha taka kan nuihpui bâwk bâwk theih laiin kan chhûngte erawh bak deuh hlakin kan bia a; mi kawppuite nêna kaldun kan hreh loh hle laiin kan kawppuite nêna kaldun erawh thih hreh takin kan hreh fo. Chhungkua hi khawvêla kan awm chhûnga Alpha leh Omega, a bul leh a tâwp a ni.

Mizo hnam dân leh Kristianna phuah pawlhin kan innei a, kan thutiam lâkna erawh Pathian leh Kohhranhote hmaah a ni thung. Chu thutiam chu khawtlângin min hriatpui a, ram dânin a pawm thlap a ni. Inneih atanga ni sawmthum chhûngin Marriage Registrar hnênah inneih certificate kohhranin a pêk chhuah kan thehlût ang a, Marriage Registrar chuan inneih certificate min lo pe chhuak ang. Chu chuan kan inneihna kha dân hnuaiah dik taka kalpui a ni tih a tichiang.

Mizo hnam dânah inthen dân hrang hrang a awm a, tunah phei chuan The Mizo Marriage, Divorce and Inheritance of Property Act, 2014 avangin inthen dân thar siam a ni a, hmeichhiate hamthatna eng emaw zât siamsak an ni ta. Hei hian hmeichhiate tihuangtau lo hrâm se ka ti hle.

Kristian hming inchhâl, biak in hawng meuha innei zîngah kum khat êm pawh inkawl hman lova inthen leh ta eng emaw zât an awm. Kan inneihna hlutzia leh Pathian hmaa kan thutiam nghehzia kan hre chiang lo pawh a ni mahna. Mihring induhna leh inngainatna ringawt hi chuan thla tam a daih ngai lo rêng a ni.

CKTP rorel report 2015-in a târlan dânin kum 2014 chhûng khan biak ina innei tuak 1650 (40.57%) leh hmun danga innei tuak 2417 (59.42%) an awm. MTKP rorel report 2015-in a târlan dânin kum 2014 chhûng khan dan puitlinga nupui pasal nei tuak 424 (57.06 %) leh dân te-a innei tuak 319 (42.9 %) an awm. Hêng bâkah hian kohhran hrang hranga innei eng emaw zât an awm bawk.

tlangsam.blogspot.in târlan dânin Mizoram Compulsory Registration of Marriage Act, 2007 hman tan ni April 1, 2008 atanga April, 2014 thleng khân dân ang thlapa innei register zât chu 12,554 an tling a; Kristian 12,278, Buddhist 259, Hindu 17 an ni. Awareness that tâwk loh avangin innei record hi a la mumal vak lo va. A bîk takin Chakma awmna hmunah register an la tlêm hle niin Dy. Registrar General of Marriages chuan a sawi nia târlan a ni.

2005 khân United States-ah chuan inneihna tum maktaduai 2.2 a awm a, innei rate chu mihring 1000 zêlah 7.5 a ni. Inthen rate chu mihring 1000 zêlah 3.6 a ni. 2006 khân Canada-ah chuan inneihna tum 1,49,236 a awm a, 70,828 inthen an awm. Innei hmun thuma thena hmun khat zêl chu kum 30 an inneih hmain an inthen leh a ni.

Lovetoknow.com târlan dânin khawvêl puma inthenna tam dân chu heti ang hi a ni:

· Lâm mite leh Choreographers - 43.05%
· Zu dawr nghâktute leh a hmuna mite - 39.43%
· Massage Therapists - 38.22%
· Pawisa khelh leh nuam tawlhna hmuna mite - 34.66%
· Industry leh workship-a thawkte - 32.74%
· Athletes and Entertainers - 28.49%
· Thuziak mite - 15.92%
· Veterinarians - 11.04%
· Pilot - 10.96%
· Scientists - 8.79%
· Sakhaw rawngbawltute - 5.6%
· Optometrists (Mit power check-tute) - 4%
· Military Members - 3.7%
· Agricultural Engineers - 1.78%

Barna Group-in mi chi hrang hrang an kawmna leh interview an neihna atanga a lan dânin sakhaw hrang hranga nupa inthen dân tlangpui chu heti ang hi a ni:

· Protestant - 34%
· Muslim - 31%
· Jewish - 30%
· Catholic - 28%
· Hindu - 12.4 %

darndivorce.com târlan danin khawvêl puma inthenna tamna ramte chu:

· Sweden - 54.9 %
· United States - 54.8 %
· Belarus - 52.9 %
· India - 1.1 %

America rama inthen dân tlangpui chu:

· 11 % Puitling nupa inthen.
· 25 % Vawi khat tal nupui pasal then tawh.
· 34 % Kum 33-52 inkar inthen.
· 37 % Kum 53-72 inkar inthen.
· 18 % Kum 73 chin chunglam inthen.

Inthenna tihtlêm:

· Sum leh paia intodelh hmasak hian inthenna 30% a tla hniam thei.
· Kum 25 chung lama nupui pasal i neih hian inthenna 24% a tla hniam thei.
· Nu leh pa lungawina nupui pasal neih hian inthenna 14% a tla hniam thei.
· Sakhuaa rinna nghah tlat hian inthenna 14% a tla hniam thei.
· Lehkha thiam hian inthenna 13% a tla hniam thei.

Times of India târlan dânin India ramah Mizoram chu nupa inthen leh awm hrang tamna ber hmun a ni a. Mipa nupui then zînga 4.8 % chuan nupui an nei tawh lo va, hmeichhe pasal then zînga 6.9 % chuan pasal an nei tawh lo. Hei hian a târlan chian êm êm chu kan Kristianna hian kan nupa nunah kawngro a su lo hle tihna a ni.

Kohhran Dân Puitlinga inneih kan inzirtir nasa a, kohhran tinah thalai pâwl hrang hrangten tan kan la a, hma pawh kan sâwn hle. Amaherawhchu, he inneihna dân hian kan nupa nun a khawih che pha ta meuh lo. Inneihah kan duhtâwk niin a lang a, a bul tanna chauh a ni zâwk si. Kristian chhungkaw dik tak din a, thih thlenga rinawma nupa kawp chawi ni tura kan intuai thar leh a tûl hle. Nupa counseling lâk nachang te pawh hriat a hun ta.

Kristian chhungkua, inthen leh mai mai tawh lo tur din tura Kohhranhote hmaa inneih duh tâwk mai lovin Pathian hmaa innei kan ni tih hriat a, kan inneihna hian chatuan a hawlh a ni tih kan hriat thar leh a pawimawh hle. Sakhaw dang betute mah heti khawpa an rinawm a, an inneihna a ngheh chuan Pathian nung betute inneih chu a nghet lehzual tur a ni. Pathianin inneihna hi a siam a, inthen tur chuan a chhan kha Pathian pawhin a pawm tlâka dik (valid) a ni tur a ni.

'Kristian chhungkua’ tih hi a mawi a, a famkim a, a ropui a ni. He chhungkaw zahawmna leh ropuina tihmingchhiaa tihmêl mâwktu ni lo hrâm ang che. Mihring pawisawi mai kan ni lo a, Pathian pawisawi kan ni zâwk. Ram leh hnam, khawtlâng hmêl lanna ber chu chhungkua a ni si a.

Monday, March 9, 2015

Kohna



Missionary emaw, Pastor emaw, hnathawhna hmuna rinawm taka Pathian rawngbawl hi a khawi nge ropui ang tih ka ngaihtuah fo thin. Rev. C. Chanchinmawia chuan “Mahni in luma awm leh mission field-a awm te hi chu kan inang thei lo hrim hrim...” tiin a sawi. A sawi tum tak chu full time-a thawktute hi an dinhmun a sâng zâwk a tihna niawm tak a ni.

Abrahama te, Mosia te, Jona te, leh midang tam tak chu Pathianin hmaichhanah a bia a, a rawngbawl turin a ko a ni. Isua pawhin a zirtirte chu hmaichhanah a ko a, amah zui turin a sâwm a ni. Hêng kohna hrang hrang hian tum (goal) a nei a, an tum an hlen hma chuan theihtâwpin an bei thin.

Isua vana a lâwn dâwn khân a zirtirte leh a hnua Amah ringtu la ni zêl turte hnênah kohna a hnutchhiah a. Chu a kohna chu tûn thlengin a la ngai reng. “Isua chu an hnênah a lo kal a, anniho chu a bia a, ‘...Chutichuan kal ula, hnam tina mi zirtirahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan baptis ula, thu ka pêk zawng zawng che u pawm turin zirtir rawh u,’ a ti a.” (Mathaia 28:18-20) “Khawvêl zawng zawngah kal ula, thil siam zawng zawng hnênah chuan Chanchin Tha hi hril rawh u.” (Marka 16:15)

Kohna hran, danglam deuh, rilrua lang bîk riau, tukkhum mur chem chem, tur ut uttu pawh awm kher lo mah se, Pathian kohna hi a ngai reng. Eng ti tura piang leh seilian nge kan nih kan inhriat thar fo a tha âwm e. Missionary-a kal turin emaw BD zir turin emaw, volunteer-a thawk turin emaw kohna hran dawn kan inbeisei kher tur a ni lo. AD 33-na vêla Isua thusawi kha a la danglam lo a, a rawngbawl tura min kohna hi a la ngai reng a ni. Min kotu Isua a danglam ve ngai lo angin a kohna pawh a danglam lo va, a la ngai reng.

Friday, March 6, 2015

No VIP/VVIP



Bharat, ram ropuiah hian mi zawng zawngin VIP nih kan châk vek a. Hausa, rethei, keimahni tâwkah pawimawh êm êm vek kan duh. Kum 2009 atang daih tawh khân ‘VIP culture’ tih hi mithiamten an lo debate tawh a. Amaherawhchu, vai ngal sâng, intilal tak tak te thin leh lungah erawh a tla na lêm lo hle.

Sweden ramah chuan mi tu pawhin (thingpui sem atanga minister thlengin) traffic rule an bawhchhiat chuan chêng 1200 – 28000 thleng an chawitir thin. United Kingdom-ah chuan VIP culture hmuh tur a awm lo a, mi lâr emaw officer lian emaw pawh ni sela, dân bawhchhia chu hremna a thuhmun vek. Japan ramah pawh dân hnuaiah tu mah an danglam lo. New Zealand-ah chuan Prime Minister Helen Clark chu motor a khalh chak avangin man a ni.

2013 kum tâwp lama Delhi Assembly election-a rawn invawrh Arvind Kejriwal chuan VIP culture tihtawp a tum a, VIP anga enkawl a duh lo. Amaherawhchu, Jan Lokpal bill pass a nih tâk loh avangin a bâng a, 2015 inthlanah chuan Assembly seat 70-ah 67 la-in namên lovin a rawn chak leh ta a ni. Tunah pawh VIP/VVIP anga enkawl a duh lova, mi pangngai (common man) anga awm a tum tlat a ni.

NDTV hmalâknain tunah hian ‘No VIP campaign’ kalpui mêk a ni a. Ram chhûng hmun tinah a darh zau zêl. No VIP/VVIP campaign-in a tum ber chu VIP culture tia an sawi thin, minister, MLA leh sawrkar hotu lian te intih lalna mai bâkah an chhûngte intih-milenna tihbo a ni. A bîk takin minister/MLA fate hi an pate avangin an lo chapo ta thin a. Midangte hmuh hniamna leh deusawhna an chhâkchhuak fo va. VIP emaw intiin security check paltlang an duh lo fo.

Mizoramah pawh heti ang thil hi sawi tur a awm leh zeuh thin. Mipui vote hlu tak avanga tling thei chauh minister/MLA te hian VIP emaw an inti thin a. An pawimawhna kan sawi nêp ni lovin an pawimawh dân hi lalna ni lovin thawhrimna zâwk a ni.

Hmân deuh khân SP, Traffic-in “Minister leh MLA-te hi khuallian tura an sâwmin hma taka thlen a mawi si lo va, tlai deuh hlekah an chhuak a, a hun taka an thlen theih nân kawng kan lo sialsak thin...” a ti. Kohhran upa leh Pastor-te pawh thu an sawi dâwnin pawimawh âwm takin tan dâwnah an thleng chauh ngai lo va, mipui kal hmain an thleng zâwk thin. Minister/MLA an nih avanga thlen hma kha a mawi lohna a awm bîk miah lo.

Traffic jam tur hre sa vekin hma deuh hlekah chhuak mai sela, an thlen hma deuh leh an lo teihawi anga ti nia. Pawimawh bîk riau nih duhna rilru hi paih bo a hun ta hle. Kohhran upa leh Pastor-te hi ‘rawngbawltu’ kan ti a, mite tâna hna thawk turin kan beisei thin. Anni pawh hi VIP culture-in a ei ve mêk niin a lang. Kohhran leh sawrkar hi inzawm si lo, kaldûn a ni. Kohhran upa leh Pastor-te mipuite tâna thawk tura kan beisei laiin ram hruaitute erawh lal anga kan en daih hi a fuh zân lo.

Chapchar kût ni khân chawhma dar 11:30 vêlah Zarkawtah ka tlân a, Chanmari lam atanga rawn phei VIP light vuah kha traffic jam kârah a rawn inhnawh nasa mai a. Horn a hmet ri tuar tuar a, tihnghaihna awm hek lo, two wheeler takngial pawh a tlân hleithei lo kha a ni a. Traffic police kha an khawngaihthlâk hlein ka hria. Hlauh nei tih hriat tak khân an phi sek a, tihngaihna an hre bîk si lo. Car chhûnga chuang kha ka hmu lo nachungin a pawimawh hle ang tih chu ka ring, chu ai mah chuan a inti lal hle niin ka hria a ni.

Tlai dar 5:30 vêlah Dawrpui pheiah ka tlân a, traffic a jam nasa a. Ka hmaah chuan taxi-ah hian dam lo an phur a, emergency a nih avangin horn a hmet deuh reng a. A bula two wheeler tlân te chuan horn an lo hmet ve tuar tuar bawk a. Dam lo phur tih hre reng si thenkhatin ken an tum lawk lo tih ka hmuh khân mak ka ti hle a ni.

VIP kan ngaihdan leh kan hmuhdan hi a kûng thelhin kan thelh niin a lang. India ram lairil zâwkah VIP culture tihbo tuma tan an lâk mêk laiin Mizoramah pawh he culture hian zung a kai nghet ve ta hle a. Mahni engmah ni si lo, nu leh pa leh chhûngte avanga lo inlâk len ve ringawt te hi zah ngawih ngawihna tham a ni.

VIP dik tak, mipuite hian kan nihna kan inhre thin lo va. Lal nei hnam kan nih thin vang nge kan vote hlu tak avanga nihna chelh thei chauh te hi lal nihna kan pe a. An chhûngte thlengin kan tlawn a, an fate thlengin ram leh khawtlânga VIP-ah kan siam ta zêl a nih hi. Nang leh kei hi kan harhchhuah a, he VIP/VVIP culture hi tibo tura tan kan lâk a hun ta. Mi zawng zawng hi Pathian leh dân hnuaiah kan intluk tlâng vek a ni.

Wednesday, March 4, 2015

Challenge



Pathian thu-in engtin nge a tih? “Ni hnuhnungahte chuan hun khirh takte a lo awm ang.” (II Tim. 3:1) “Mi sual leh tihdertute erawh chu mi bum leh buma awmin an sual zual deuh deuh ang.” (II Tim 3:13)

Bible-in a sawi hi a thleng dik zêl dâwn a, khawvêl sualna hi a pung zêl a ni. 2015 kum bul kan tan dân te hi Mizorama thleng tura kan suangtuah phâk ngai loh khawpa thil râpthlâk a ni. Pathian thu atanga kan hmuh dân chuan hei aia nasa pawh hi a la thleng zêl dâwn a ni.

A nih chuan hun hnuhnunga sualna nasa zêl do lêt tur hian ringtute hian tihtur kan nei ve lo’ng maw? Sualna tuipuiin min chîm pil mai loh nân Krista kohhrana ringtute hian nikum aia nasa zâwka Pathian kan auh a, nimin aia nasa zâwka kan rinna kan sawh ngheh a hun ta hle.

Khawvêl sualna challenge tur hian nang leh kei hian tihtur kan nei. Chak taka awm a, huaisen taka Krista ram lâk tuma ke kan pên theih nân TAWNGTAI kan uar lehzual a hun a, BIBLE chhiar kan taimâk lehzual a hun a, INKHAWM kan thlahthlam loh a hun ta hle. Sualna a pung zêl dâwn; piangthar inti si sualna hneh lo ringtu pawh an pung zêl dâwn.

A ngai ang renga kan kal hian Pathian ngaihah chuan hnungtawlh kan ni. Nimina ringtu tha tak kha vawiinah chuan sualin a keuh thlu dêr thei. Inring renga awm tur kan ni. Sualna hi do lo mah ila, min do sa hrim hrim. Chuvangin kan do lêt loh chuan bêl chhûnga sa kan ni mai.

Mahni that thata that ngawt a hun ta lo. Mi tha satliah, tangkaina nei si lo chu eng tik niah emaw sualin a hneh ngei ang. Thil tha lo tam tak kâra lêng kan ni a, taimâk kan chhuah lehzual loh chuan hnehin kan awm mai ang. Khawvêl sualna pung zêl khing tâwk tura Pathian kan auh a, kan inpêk lehzual a hun tawh hle.

Thursday, February 5, 2015

SECURITY



Security (himna) hi khawi hmunah pawh a pawimawh êm êm a. A la pawimawh zêl dâwn a ni. Ram changkâng apiangah mipuite himna an ngai pawimawh thin. Himna tel lo chuan hlimna leh hmasâwnna a awm thei lo. Indian Constitution pawhin mimal, khawtlâng, ram himna a ngai pawimawh hle. Part IV ‘Directive Principles of State Policy’ Article 38 (1) The State shall strive to promote the welfare of the people by securing and protecting as effectively as it may a social order in which justice, social, economic and political, shall inform all the institutions of the national life. Seventh Schedule (Article 246) hnuaiah union leh state sawrkarin mipui himna turin security law a siam thin ang tih a chuang. Heta ‘security’ a tih hi khuarêl chhiatna, misual, sum leh pai leh thil danga himna a ni.

Union Home Ministry annual report 2006-2007-a a lan dânin kum 2006 chhûng khân Mizoramah himna tichhe thei thil thleng râpthlâk tum nga chiah a thleng a, mihring thihna record a awm lo. Chuvang chuan ‘peace bonus’ kan dawng a nih kha. Peace bonus dawn kha thil lawmawm tak a nih rualin kan lo muang lu deuh nge ni tûnah chuan dawn chu sawi loh in-rûk, inthah, pâwngsual thâwm kan hre âwl ta lo.

Kristian ram ni si, mahni intihhlum, tualthah, pâwngsual leh rûkrûk te chu ni tin chanchin thar mawitu a ni ta. A thenin zu an buaipui a, a thenin sakhua an buaipui a; that lehzual beiseiin theih tâwp kan chhuah a, that ahnêkin ni tin, thla tin, kum tin kan chhe tial tial chu a nih hi. Bible-in eng tin nge a sawi “Ni hnuhnungahte chuan hun khirh takte a lo awm ang.” (II Tim. 3:1) “Mi sual leh tihdertute erawh chu mi bum leh buma awmin an sual zual deuh deuh ang.” (II Tim 3:13) Khawvêl hi a chhe tial tial a, sualna pawh a pung tual tual dâwn. Sualna do lêta mipuiten himna kan neih theih nân kan thawh chhuah a hun tawh hle.

United States chuan kum 2014 khân social security atân 857.319 billion dollar a dah a, hei hi budget zawng zawng 3650.526 billion dollar atangin 23.48% a ni. Heta tang pawh hian security pawimawhzia chu a hriat theih mai âwm e. Hmasâwnna hi himna hnuaiah lo chuan thawh theih a ni ngai lo.

Mizoramin khawiah te hian nge security kan mamawh tih han târlang ila.

Food Security
Ei leh bârah hma kan sâwn a tûl hle. FCS&CA lam atanga thu kan hriat thin chu “Chuti thla chhûng tla tur FCI kudam-ah buhfai a awm,” tih a ni. A rei lam lah a tawi thei bawk si. Food security kan nei chhe hle a, eng emaw hlekah tâm mai thei kan ni. Mi, a ril a tâm tawh chuan pawisak a nei lo va, mi hlauhawm tak a ni thin. Ei leh bâra intodelh tura mi tinin hma kan lâk a tûl. Chuktuah huan siama kan ram neih te hi a tangkai zâwnga hman nachâng hriat a hun ta. Mi hausaten an huanah thil tangkai chin nachâng hre lova intihhlimna hmun ang leka an chan hi ka lo ui thin

Economic Security
Ei leh bâra intodelh hi sum leh paia intodelhna a ni. Miin ei tur a neih chuan sum thawk chhuak turin theihna a nei a, huaisen leh taima takin hna a thawk thei ang. Ui ang maia chaw nawi tla chhar tuma mi hausate ke bula mei phêt mût mût a hun tawh lo. Buhfai man sâng, tui bill sâng, leiman sâng, electric bill sâng, thisen sâwngbâwlna man lâk leh thil dang dang avanga kan buaina te hi sum leh paia kan intodelh loh vang a ni. Mizorama bill leh tax kan pêk te hi a sâng hran lo; pêk tur kan neih miau loh avangin ‘a na’ kan ti ta êm êm a ni. Thawh chhuah tam a pawimawh rualin inrenchem thiam a pawimawh. Duh ngah lutuk hnam atang hian mamawh chauh nei thiam hnamah i inlet daih teh ang u.

Social Security
Mizorama kan mamawh êm êm chu social security hi a ni. Hei hian mimal, chhûng tin, khawtlâng leh ram pum a huam a ni. Aam Aadmi Party chuan Delhi Assembly election lo awm turah CCTV tam zâwk dah an tiam a. A tum chu social security a ni. Hmeichhe himna pawh ngaih pawimawh lian ber pâwl a ni. Chhiatna tam zâwk thlen chhan hi security that tâwk loh vang emaw a mawhphurtute inthlahdah vang emaw a ni châwk.

Kan in sak dânah te hian himna kan dah pawimawh ber lohzia a lang. Lei min nasa tak tuara thihna hial a thlen fo nachhan chu security that tâwk loh vang a ni. In kan sak dâwnin leilung a him tâwk em tih te, ADA/AMC thutlûkna ngaih pawimawha zawm te hi kan tihmâkmawh a ni. In sakna châk kan hman te hi a man tlâwm ringawt melh lovin a tha thei ang ber, lirnghîng leh thlipui dâwl zo ngei tur hman tum hrâm hrâm ila.

Electrical wiring fel loh avangin buaina kan tâwk fo. Tûnhma deuh khân earthing te hi tûl lo an ti fo a, lightning rod/conductor te pawh in tinin vuah nachang hria ila a tha hle ang. Mei chhêmna hmun, gas cylinder leh a thuk kan dahna hmun te hi thlan fimkhur a tûl hle.

Hmun thenkhatah chuan private security duty an nei thin a, kan ramah pawh eng tikah emaw chuan kan la mamawh ve ngeiin a rinawm. Râlmuang leh him emaw kan intih lai hian kan him lo ru viau tawh a ni. In tinin CCTV kan dah thei lo a nih pawhin kawngkhâr kalhna tha tak siam a, miin an rawn kik a nih pawhin hawng nghâl mai lova (peep hole siam ngei ni se) bih/en hmasak phawt a finthlâk hle ang. Kawngkhâr thuah hnih nei siam te pawh hi thil tha tak niin a lang. Tukverh iron bar kan siam lo a nih pawhin a glass te hi vawi khata keh nghâl mai thei lo chi hmang hrâm ila.

“Walkable city is liveable city” tih ngawt pawh a ni ta lo. Tu hian nge hriam keng tih kan inhre si lo va, nunau phei chu zân mu tha thei lovin an thlabâr hle a ni. Security hi hriamhrei kawl lamah ni lovin hriam kawltute laka himna a ni mah zâwk awm e. Hriamhrei hi mahni invên nân thil tha tak a ni; ama’rawhchu, hriam kawltute hi midang tinatu an ni fo thin. Kan hriam kawl avang hian midang an ralmuan loh phah thei tih hriain i fimkhur lehzual ang u.

Security chungchang hi tum khata sawi zawh sên chi pawh a ni lo. Mimal, chhungkua, khawtlâng leh ram himna hi ngaih pawimawh berah neih ila. Kan mawhah i la ngam ang u.

Tuesday, January 27, 2015

Khawiah nge Pathian a awm?



Isuan “Kan Pa vana mi...” (Mathaia 6:9) tiin tawngtai dân min zirtir a. Lalbiak tawngtaina hi kan hmang rim si a, kan rilruah Pathian hi hla tak, vâna awm, a auha auh lawm lawm ngai niin a lang. Isua vêkin “Kei kumkhuain, khawvêl tâwp thleng pawhin, in hnênah ka awm zêl ang,” (Mathaia 28:20) tiin a sawi leh bawk.

Chhandam kan niha kan pianthar hian Pathian fa nihna pêk kan ni a, chuta tang chuan Isua Krista thisen tlanna a zârah Pathian nên inpâwl theiin kan lo awm ta. Chu inbiakna/inkawmna chu râl khat atanga inkawmna ni lovin hmun leh hmuna inbiakna a ni zâwk. Thenkhatin kan tawngtaina te hi telephone angin kan tehkhin thin; a dik tho mai. Telephone hmanga kan inbiak/sms chuan kan inhmu ngai lo va, râl khat atangin kan inbe thin. Joba 42:5 kan en chuan “Benga hriatna mai zawngin ka hre tawh chia, Mahse, tunah zawng ka hmu ta che,” tih kan hmu.

Pathian hi hriatna chauha hriat theih a ni. Kristian lote pawhin Pathian hi an hria. Pathian a awm tih chu khawvêla hnam hrang hrangte hian kan hre vek a, Pathian tak erawh kan hmu vek si lo. Chuvang tak chuan ‘hriatna’ chauh hi a tâwk lova ‘hmuh’ ngei a ngai. Joba kha Pathian mittlung a ni a, ani pawh khân Pathian a hmuh chian meuh chuan a inten a, sim tur a ngahzia a inhria a nih kha. Pathian hi hriat chauh a tâwk lova nang leh kei hian kan hmu ngei tur a ni.

Phone hmanga call/sms leh hmai chhana inbiak chu a danglam thin. Chuvangin Pathian hi phone ang maia call/sms chauha kan be thin a nih chuan kan la pawh tak tak lo tihna a ni ang. Kan tawngtai emaw fak hla kan sakin vân sâng taka awm tâna ti anga kan inngaih tlat chuan tih takna nun keimahniah a awm thei lo. Eng vangin nge tunlai naupang/mite hian biak in an zah lo kan tih fo? A chhan chu Pathian hi kan dah hlat lutuk vang a ni.

Pathian hian engtik lai mahin min hlat ngai lova, min hmangaih êm avangin min kalsan ngai hek lo. Pathianin min hlat ta riaua kan inhriat nachhan chu keimahni’n kan hlat zâwk vang a ni châwk. Tlân bosan kan tum a, bihruksan kan tum fo. Ama’rawhchu, a hmangaihna chuan min ûmzui reng a, kan sual lai ber pawhin “Ka fa, lo haw rawh,” tiin min sâwm reng a ni.

Mother Teresa chuan “I see God in every human being. When I wash the leper’s wounds, I feel I am nursing the Lord himself.” (Mihring zawng zawngah hian Pathian ka hmu. Phar natna ka silsak hian Pathian ka silfai angah ka inngai) a ti. Pathian a hmuh dân hi chi hnih a awm thei ang. Pakhatna, Pathian kut chhuak ropui tak chu mihringte kan ni, A kut chhuak ropui tak avang hian mihringah Pathian ropuizia a lang a, Pathian chu eng ang nge a nih tih a hriat theih âwm e. Pahnihna, miin Isua Krista a rina chhandamna a chan hian amahah Isuan lalna a chang a, mi thar, mi danglam a lo ni ta! Amahah Pathian hmêl hmuh turin a lo lang ta thin a ni.

Pathian duh lohzâwng kan tih hian Pathianin min kalsan daih emaw tih a awl thin. Sam 27:10 “Ka nu leh ka pa chuan mi kalsan ta si a, Nimahsela, LALPA chuan mi la pawm ang.” Kan nu leh pate pawhin min kalsan an duh hial khawpa sualna nasa kan tih pawhin Pathian chuan min la pawm thei a, eng anga sual nasa pawh ten miah lovin a la ngaidam thei vek a ni. Sam 9:10 “Nang zawngin, LALPA, nangmah zawngtute chu i kalsan ngai si lo.” Rilru mangan, thlaphân, lungngaih leh harsatna tâwpkhâwk, beisei tur rêng awm tawh lohna hmun kan thlen pawhin Pathian chuan min hlat ngai lo. Sual ngaihdam theih loh a nei lo a, ngaihdam sên loh pawh a nei hek lo. Pathian hi zawng ropui tak a ni.

Pathian awmna min zâwt em ni? Vân dum pâwl thlîr ila, tui chhûng thûk tak bih ila, khawi hmunah pawh Pathian chu a awm asin. Pathian hi auh vak vaka auh eih chi a ni lo. Isaia 59:1 “LALPA kut chu chhandam thei lo tûrin tihtawiin a awm lo va; a beng chu hre thei lo tûrin a ngawng hek lo.” Kan râl khat biak vak vak a nih chuan keimahni’n kan hlat tihna a ni ang.

Tawngtai emaw fak hla sak emaw thu kan ngaihthlâk pawhin Pathian chu kan bulah a awm ve reng a. Min chhandamtu a ni a, min hmangaihtu a ni a, kan thian a ni. Vân sâng taka awm anga kan ngaih avangin A duh lohzawng sual kan tihphah thin. Kan kianga awm, kan tih apiang hmu reng thin a ni tih hria ila kan tawngtai pawhin a biakin kan bia ang a, Amah faka kan lâm pawhin tihtak zetin kan lâm ang a, kan zai pawhin thinlung takin kan zai thei ang. Pathian hi kan bulah a awm reng a ni. I thian nên khân inbia ula, inkawm ula, hlim takin hun hmang ang che u.

Monday, December 8, 2014

Happy Holiday



Tûnhma deuh kha chuan Christmas rim a nam a, a zûna mi tin an uai tantirh lai vêl leh a saseh tak tak a lo thlena duhsakna leh chibai inbûkna atân ‘Merry Christmas’ an ti thin. He tawngkam tawi te hian Pathian hmangaihna nasatzia leh a fapa Isua Krista inpêkna ropuizia a târlang chiang hle. Christmas lai chuan tu man buaina siam an duh lo va, chhungkaw inngeih lo deuh pawh inhauh loh hrâm a, hlim taka hun hman an tum thin.

'Merry’ tih thumal hi Sapho tawng hlui ‘myrige’ tih atanga lâk a ni a, a awmzia chu ‘nêlawm’ ‘pawmawm’ tihna a ni. ‘Merry month of May’ tiha ‘Merry’ hi chu thil hlimawm lam sawina a ni thung. 336 AD-na vêl atang khân Christmas an hmang tan a, Christmas chibai inbûkna hi kum 1565 vêl atang khân an chîng tan bawk. Chuta tang chuan tûn thlengin Christmas chibai inbûkna hi kan uar deuh deuh a, tûnah chuan mi tam takin a bulpui ngaihtuah lêm lovin ‘Merry month of May’ tih ang maiin Merry Christmas tiin chibai kan inbûk a, a then phei chuan Happy Holiday tiin Christmas chu kan paih bo titih ta!

19th century tâwp lam vêl khân Great Britain chuan ‘Merry Christmas’ tih aiin ‘Happy Christmas’ tih an hmang uar tan a. A lo chhuahna tak chu Methodist hoin ‘Merry’ tih chu ‘rui hai’, ‘zu rui’ sawina nia an ngaih vang a ni. Queen Elizabeth II pawhin Christmas thuchah a sawinaah ‘Happy Christmas’ tiin mipuite chibai a bûk nghe nghe.

Sap hoin ‘Christmas season’ an tih hi ‘Chrismastide’ tih nên thuhmuna hman thin a ni a, ‘Yuletide’ tih atanga lâk chhâwn a ni. December ni 25 atanga January ni 6 thleng (ni 12) a awh a, chu chu ‘the Twelve Days of Christmas’ an ti thin. Kum zabi 20-na tâwp lamah khân Juda-ho kût ‘Hanukah’ (Festival of lights, Feast of Dedication) an tih ni riat lai awh leh African American kût ‘Kwanzaa’ te nên Christmas hi a inrual thin avangin ‘Christmas season’ an tih thin chu ‘Holiday season’ tiin an hmang tan. Christmas hun lai vêk hian Muslim hun pawimawh ‘Eid al-Fitr’ (Feast of Breaking the Fast, the Sugar Feast, Sweet Festival) an tih inher chhuah hun nên a inrual châng a awm bawk thin. Hei vang hian Merry Christmas tih chuan hmun a chang tlêm ta tial tial a ni.

Hun a lo kal a, sumdawng mite leh khawvêl sawrkar ngei pawhin ‘Merry Christmas’ tih chu a aia tawngkam mawi leh huam zau zâwk nia ngaiin ‘Happy Holiday’ tia thlâk an duh ta a. Chû’ng zînga langsar leh hmang hmasa ber chu Wal-Mart company a ni. Wal-Mart chuan kum 2004 khân Merry Christmas tia mite chibai an bûkna thin chu Happy Holiday tiin an thlâk a. Sakhua tih bîk hawi lutuk lo a ni bawk a, an company infakna tawngkam berah an neih ta a ni.

Kum 2009 khân White House (US) chuan a kawta thingkûng an chei, a hminga ‘Christmas tree’ an tih chu ‘Holiday tree’ tiin a hming an thlâk a. Inhnialna pawh a chawh chhuah phah nasa hle. Heta tang hian khawvêl hmun tinah Merry Christmas tia chibai inbûkna leh induhsakna lantirna chu Happy Holiday tia thlâk a lo ni ta hlawm a ni. A bikin US leh Canada ramah an uar fâl hle a, tunah chuan khawvêl hmun tinah an uar ta viau mai.

Sumdawng mite tân hun tha a ni a, Kristian leh Kristian lote pawhin bazar nân hun an hmang nasa hle. He hun remchang hi chuhin mi tin mahni kawng kawngah kan phe suau suau a, hun tha tawi tê hi a hlâwk thei ang ber leh âm thei ang bera hman kan tum thin. Sumdawng mite chuan an thil zawrh an hralh theih nân mite hîp thei tur ang berin an infak mawi a. Kristiante hunpui a nihna lam ai mahin chawlh (holiday) ang maiin Kristiante hlei hlei hian kan hmang a ni mai âwm e.

Kristian kher lo pawhin ‘Merry Christmas’ tih chu chibai inbûk nân an hmang fo va. Hei hian khawvêl leh a chhûnga awm zawng zawng hi Pathian ta a nihzia a tilang chiang hle. Amaherawhchu, Kristian ni lo sakhua tam tak an awm a, chû’ng mite thinlung hneha Kristianna thai bo duhna rilru avanga ‘Happy Holiday’ tih tawngkam rawn hmang pawh an ni maithei.

Mizorama Kristianna a rawn luh atanga tûn thleng hian Christmas kan hman dân hi chhui kîr ta ila, kan thinlung bawng ina Lal thar pian nawntîr ai mahin ropuina, mawina leh nawmsakna lam kan hawi ta telh telh niin a lang. Biak ina inkhawm aiin tuallai chei mawi bula thla lâk kan châk zâwk a. Zaikhawm aiin thiante nêna inkawm khâwm kan hrât ta. Hrawk bâwk chin chunglamin ‘Merry Christmas’ ti thin mah ila, kan thinlungah chuan ‘Happy Holiday’ a lang lian zâwk a ni mai âwm mang e.

Mizote zîngah ngei pawh Happy Holiday tih tawngkam hmang kan awm ta nual mai. Holiday awmzia kan hria; mi tinin a nuam thei ang bera hman kan tum thin. Holiday kan thlâkhlelh viauna chhan chu intihhlimna leh huau huau boruak siam kan châk vang a ni. Christmas hi lei leh vân boral mai tur chhanchhuak tûra Isua Krista rawn pian hun a ni a, holiday satliah ang maia hman chu a uiawm asin!

Tûnah chuan tam takin Isua pian champhaphâk hi ‘Merry Christmas’ tih aiin ‘Happy Holiday’ tih kan duh zâwk a, kohhran bêl lêm lovin nawm chen nân kan hmang ta fo mai. Nang leh kei chuan kan hma lawka hunpui lo thleng tur hi ‘Happy Holiday’ ti mai lovin ‘Merry Christmas’ tiin thinlungah Isua i pian nawntîr zâwk ang u.


 
Design by Free WordPress Themes | Re-arranged by Lei hringnun