Bawihtea

A thlalak en fo ka châk rualin ka en hreh tlat a. A thlan kal fo ka duh rualin ka huphurh êm êm si. Chatuan ka thlir a, ka fapa a nihna ang taka ka kual theih hunah chuan 'A pa' min ti tur ka suangtuah hian lungchhe tak chungin ka nui leh sak thin. 

November ni 22, 2019 chhun laiah chuan Civil Hospital, Aizawl nau veina hmunah nu pakhat chuan nau a vei mek a. Tlai dar 5.05 a rik chuan naute, mipa kg 3.25 a rit chu a lo piang ta a. Ama'rawhchu, hun eng emaw chen hnuah hmeichhe doctor naupang ang reng tak hi a lo chhuak a. Naute țhat vak loh thu chu sap țawngin min rawn hrilh a. A hnu darkar liam hma deuhin kan doctor rawn ber chu lo thlengin naute țhat loh thu bawk chu min hrilh leh ta a. 

Chumi hnu rei loteah NICU-ah dah a ngai an ti a, nurse pakhat chuan puana tuam chung hian a rawn pawm chhuak a, a tlan chhoh pui ta hlawp hlawp a, a hnungah chak takin ka tlan chho ve nghal a. Naute nei ve ta lêm, a hmel pawh hmuh theih loh chu hrilh a hai duh hle! Naute dang ventilator hmang an awm bawk si avangin ventilator a chang mumal ta lo a. Damdawi in dangah kal mai turin min ràwn ta a. Khatih hun lai khan pawisa ka nei tam lo hle a (tunah pawh ka ngah chuang lo), ka mangang chuan ka hmelhriat pakhat chu biain pawisa pûk ka dil ta ngawt a. Min lo puktir hlauh a. Ka lawm hle mai. Ka pa ka be vat a, pawisa a neih chhun chhun min rawn thawn nghal bawk. 

Damdawi lei ngai a awm reng bawk nen, engmah kha ka indaih lo a ni ber mai. Ka pa ka phone nghal vat a, thil tih dan tur kan sawi dùn a (hei hi thil tih dan tur dik tak nia ka hriat vang a ni, țhenkhat chuan min lo sawisel hman). Ebenezer damdawi in chu biain ambulance-in kan tlan ta vat a. Ambulance-ah pawh chuan naute hmel ka la hmu lo a, ka pawm an phal bawk hek lo (tu emaw Ní khan a phal tlat lo). Doctor la upa vak lo, mipa hian oxygen a suck lut reng bawk. 

Kan thleng a, an lo buaipui sawk sawk a, NICU-ah an dah nghal a. Doctor min zuitu chu a haw chhoh hmain ka bia a, sap țawngin a beiseiawm loh thu leh dam chhuak pawh ni se, buaipui ngai reng tur chi a nihzia min hrilh a. A sawi dan phei chuan 'rare case' a ni. Internal bleeding a nei a, a ka leh hnar ațangin thi a chhuak. Ambulance nen Civil hospital-ah an chho leh ta a, ambulance hman man driver chuan min free vek nghe nghe. Zan dar 11 velah min ko lut a, chu tah chuan ka fapa Lalremruata Khiangte chu ka hmu ve ta chiah a ni (a hming hi zan dar 10 velah ka rilruah a lo lut a, mihring kan inchan dawn lo tlatin ka hria a. Pathian remruat a ni ang, lawm dan thiam a ngai a ni tiin ka phuah ta a ni). A lo thaw hlawp hlawp a, a âwm a sêp darh darh a, a hmel lah chu a țhain a duhawm em em a, a pian a dikin a famkim a ni ber mai. 

November ni 23 a lo ni ta a, hmasawnna kan nei lo mai ni loin a reh hian a reh vawng vawng a ni ber mai. Ni 23 zing dar hnih leh a chanve pelh hretah min ko lut leh a, naute bulah chuan doctor leh nurse 3 vel chu an lo ding kual laih a. Ka va hmuh ringawt pawh khan an nui lo tih ka hria. Hnuai lam an en țhap a, an hmaah chuan naute duhawm tak chu țha takin an lo tuam a, a hmui chu plaster an lo bel thlap bawk. Nausen chunga tih atan chuan a nunrawn thlak hlein ka hria. Mahse, an ti dik tlat si. Doctor chuan hreh tak chungin thil awmzia chu min hrilh ta a. A hmui tuamna chu phelh ka dil a, min phelhsak a. Uluk takin a thla ka laksak a. Engmah ka sawi lo a, ka lu ka bu ringawt a ni. November ni 23, 2019 zing dar 2:30 chuan a siamtu Pathian hnenah min kalsan leh ta a ni. Mihring tan chuan lawm a har a, mahse, van lam ka en erawh chuan Isua dinglamah a in fiam velin ka hmu a ni. 

Pawnah ka chhuak leh nghal a. Kawngka ka pêl chiah chuan engmahin ka mittui chu a dang thei tawh lo. Patling ve meuh chu ka țap ta hawm hawm mai a ni. Ka bul velah chuan ka țhiante leh min lainattu an tam hle a. An hmai zah a na dawn tih ka hria, mahse, ka zah zo tawh lo. 

In lamah kan inhawn ta a, hetah erawh hi chuan tu pawm mah ka phal tawh lo. In lamah mi an lo tam hle a, min tlaivarpui a. Zing dar 7:00-ah Pastor-in thlamuanthlak takin min vui liamsak a ni. Thlan pawh thalaiten hmun țha lai takah an lo lai diam a, Bawihtea chu kan thlah liam ta a ni. Heng thil hi darkar 24 chhungin a thleng kim vek hman a. He mi chhung hian tui bâk ka kaah a lût hleithei lo. Ka tih luih dawn pawhin châkna rêng zuk awm lo a! 

Ka thawhpuite, rawngbawlpuite, țhenawmte, laina leh țhiante min țawiawmna, tuarpuina leh țanpuinaah ka lawm a. Lawmthu sawi sen loh ka ba a ni. Lalpan a let tam takin a rul ang che u. 

December ni 9, 2019 zing karah chuan khawvel hian ka mal hle mai tih min hriattir leh ta chiah a ni.

Read more »

Hlawhchham tlawm ngai lo!

A naupan laiin a patea’n Sparky tiin a ko thin a. Sparky tan school chu inhremna hmun ang mai a ni. Pawl VIII a nihin subject tinah a fail vek a, physics subject-ah phei chuan mark bial a hmu. Sports lah chu a ti thei lo êm êm lehnghal. School golf team-ah te tel ve bawk mah se, a hlawhchham tluang zêl.

 

A tleirawl chhûng zawng chu thian kawm tur mumal pawh a nei lo. Midangin an kawm peih lo ni loin midang a pâwl pha ve hlawl lo zâwk a ni. Naupang dang ten ‘Hello’ tia an biak te hian mak ti takin a awm tlat thin! A awmdan chu a school kaipui te pawhin an hrethiam lo fo.

 

Amaherawhchu, Sparky nunah chuan thil pawimawh deuh mai pakhat a awm – lemziak. A thil ziah te chu mawi a tiin a chhuang thei hle. Mahse, tu man an ûksâk lêm lo. Midang ngaihdanah erawh a buai eih lo thung. High school a chhuah dawn hnaihah a cartoon ziah chu an school yearbook-ah a submit ve a, mahse, an editor chuan a lo hnawl.

 

Chumi avang chuan a hnual phah miah lo a, artist thiam tak nih a tum ruh ta zâwk a ni. School a chhuah hnu chuan Walt Disney Studios-ah a thil ziah chu a submit a, mahse, an lo hnawlsak leh ta tho mai. Hlawhchham bawk a ni leh ta.

 

Sparky erawh a beidawng duh lo. Ama chanchin chu cartoon hmanga ziah chhuah a tum ta a. A changtupa ber chu mipa naupang, hlawhchham leh thiam thil nei lo êm êm a ni. Miten an lo hmuh chuan anmahni nun nen inang riauin an hria a, an inhmeh bel thei ta zel mai. Chumi avang chuan mite ngainat a hlawh tan a. A cartoon hming ‘Peanuts’ tih chu a lo lâr ta hle mai. A cartoon story hian mihring nun a phawrh chhuah chian êm avang leh a tum ruh avangin a lo hlawhtling ta a ni.

 

Peanuts hi October 2, 1950 atanga chhuah tanin February 13, 2000 thleng khan chhuah a ni. A vanglai chuan newspaper 2,600-ah an chhuah a, chhiartu ram 75 atangin mihring maktaduai 355 lai an tling. Tawng 21-in an letling bawk.

Read more »

Mipa naupang

Inzaina room atanga doctor a lo chhuah chuan Sally chu a thutna atangin a zuang tho zawk a, “Ka fapa eng nge a an? Eng tikah nge ka hmuh theih ang?” tiin a lo zawt var a. Doctor chuan “Kan theih tawp kan chhuah a, mahse, kan chhan hman ta lo. Min ngaidam rawh,” tiin inthiam lo takin a hrilh a.

 

“Eng vangin nge naupangin cancer a vei? Pathianin a ngaihsak lo em ni? Lalpa, ka fapain a mamawh lai che khân khawiah nge i awm?” tiin a phun sap sap a. Nurse chuan a fapa chu a lo bawihsawm mêk a, nurse bulah chuan va kalin a fapa sam chu a chûl heuh heuh a. Nurse chuan “I fapa sam hi dah that atan i duh em?” tiin a zawt a. Sally chu a bu nghat a. Nurse chuan a fapa sam chu tlêm chep thlain plastic bag-ah a dah a, Sally chu a pe a.

 

“A taksa university-a donate hi Jimmy-a duhdan a ni a. Midangten malsawmna an lo dawn theih nan a ti a ni. A tirah chuan ka remti lo. Jimmy-a chuan “Ka nu, ka thih hnu chuan ka taksa hi eng atan mah a tlâk tawh hleinem. Mi tu emaw talin an lo chhawr tangkai maithei asin, keimah avangin ni khat lek pawh a nu bulah a awm theih phah maithei a.”” Ka fapa Jimmy-a hi chuan thinlung rangkachak a nei a ni. Midangte hi a ngaihtuahin tanpui a châk reng thin.”

 

Thla ruk zet mai an lo inenkawl tawhna Children’s Mercy Hospital atang chuan a chhuak ta a. Car seat-ah chuan Jimmy-a bungrua chu dahin harsa takin a inkhalh haw a. A tâna harsa ber erawh an in ruak huai maia ke a pên lût tur chu a ni. A fapa room-ah chuan a bungrua leh plastic bag-a a sam tlêm a hawn chu a dah a. Bungrua chu a fapain a dahna thin ngaiah chuan a rem fel leh thlap a, a fapa khumah chuan tlu zâlin a lukham chu a kuah vawng vawng a, tah tum lo mah se, a mit atang chuan dan rual lohin mittui a lo luang zawih zawih a.

 

Phang deuh chuala a lo harh chuan zan lai a lo ni der tawh. Khum sirah chuan lehkha inthlep tha thlap hi a hmu a, êng hniam tak hnuaiah chuan a chhiar ta a.

 

“Ka nu duh tak,

 

Min ngai dawn tih ka hria; mahse, i bula awma ka hmangaih thu ka hrilh theih loh che avang hian ka theihnghilh che emaw ka hmangaih loh che emaw ring suh. Eng tik lai pawhin ka hmangaih reng che. Eng tikah emaw chuan kan la inhmu leh ngei ang. I khawhar lutuk loh nan mipa naupang dang lâk (adopt) i duh a nih pawhin kei chuan ka remti thlap a ni. Ka room a luah ang a, ka bungrua zawng zawng pawh a nei vek ang a, a infiampui thei ang.

 

A nih loh pawhin hmeichhe naupang i duh a nih pawhin ka hnial loa; amaherawhchu, mipa inkhual lemna erawh a ngaina kher lo maithei, chuvangin thil thar i leisak nual a ngai ang. Min ngaihtuah avangin intihrehawm duh suh. Ka awmna hmun hi a nuam a; ka pi leh puten min lo hmuak a, a hmun te min fanpui a. A zauh êm avangin hun erawh a duh rei deuhin ka ring.

 

Vantirhkohte chu an fel êm êm a, an thlâwk lai te hi hmuhnawm ka ti hle. Isua chu a lema kan hmuh ang hi a ni hauh lo. Mahse, ka hmuh khân Amah a ni tih ka hre nghâl thei nia. Isua chuan Pathian hnenah min hruai a, a mal chungah te min thuttir a. Pathian chuan i hnêna lehkha ziak turin min ti a, lehkhapuan leh ama pen min pe a, lehkhathawn rawn petu che chu Gabriela a nih ka ring.

 

Pathian chuan zawhna i zawh kha chhâng turin min ti a ni. Chu i zawhna chu ‘Ka mamawh êm êm laia Pathian awmna’ i zawh kha a ni. Pathian chu tuna ka bula a awm reng ang hian a fapa Isua krawsa an khenbeh lai pawh khan a awm reng a, hetah hian tunah pawh a awm reng, Pathian chu a naupangte bulah engtik lai pawhin a awm reng thin.

 

He ka lehkha hi tu man an chhiar ve thei lo, midang chuan a ruak vek angin an hmu ang, a chhan chu Pathian pen hman laia ka ziah vang a ni. Zaninah Isua nen zanriah kan kil dûn dâwn a, chawhmeh pawh a tui viau ka ring. Ka lo theihnghilh têp mai; hetah chuan engmah na ka nei lo, ka cancer pawh a bo vek. Natna tuar renga awm kha ka peih lo a, chu ai mah chuan na tuara ka awm reng kha Pathianin a phal lo zawk a ni. Chuvang chuan a vantirhkoh rawn tîrin min la ta a ni.

 

Hmangaih takin: Pathian, Isua leh Kei"

 

Ziaktu - Hriat loh

Read more »

I buaina pe rawh

Duhsakna nena mi thil kan pekin kan thil neih tha ber ber kan pe thin. Kan thil neih zînga chhe ber kan pêk te chu kan mi duhsak vak loh te an ni tlangpui. Thil pêk hi a dawngtu tan chuan a hlu a, a lawmawm êm êm a ni. Thil pêk dawng tawh vek kan niin a rinawm, a hlutzia pawh kan hrethiam awm e.

 

Lal Isua paw’n kan thil neih zînga hlu ber ‘thinlung’ min dîl a, kan thinlung kan pêk hi a phût tlat a ni. Kan thinlung kan pêk phawt chuan kan hmangaihna kan lantir tihna a ni.

 

Isua hian khawvel sum leh pai, kan thil neih hlu ber ber te hi a mamawh miah lo; amaherawhchu, keimahni tâna thatna tur a nih avangin heng thil te hi A tâna hlân turin min ti zâwk thin.

 

Lal Isua kan neih tawh chuan kan harsatna leh kan buaina te pawh hi A hnêna pe tur kan lo ni. Sawma pakhat kan pêk chauha duh tâwk mai loin keimahni ngei hi kan inpêk a ngai. Chumai bakah kan harsatna, kan lungngaihna, kan buaina, kan natna zawng zawng te pawh A hnênah i pe ang u.

 

Kan phur rih êm êm châng te, kan beidawn êm êm lai te pawhin Isua lam en tlat ila, heng kan beidawnna te pawh hi Isua hnenah i pe vek ang u. Ani chuan kan beidawnna te pawh beiseinaah a chantir thin a, kan phur rit te pawh min chhâwk zâng thin.

 

Isua hnêna pêk tur hi sum leh pai, thil neih chauh emaw kan ti thin. Kan rilrua kan vei zawng zawng te pawh hi pêk vek tur a lo ni. Kan hmalam huna kan duhthusam te pawh pe ila, kan hrehawmna te pawh pe ila, kan harsatna zawng zawng te pawh i pe vek ang u. Kan phur rit hi mihring tan chuan rit tak a nih avangin mahni chauha kan phurh reng chuan kan tlûkpui mai ang. Chuvangin Isua hnênah engkim hrilh ila, A hnênah thlen ila, engkim i pe ang u.

 

Lal Isua chaknaa innghatin,
I buaina pe rawh, amah pe rawh;
I phur chu rit êm mah se langin,
Lal hnenah tawngtai rawh.

Read more »

In dam tlâng em?

Dam hi a hlu a, dam rau rauah pawh dam tlân hi a hlu lehzual

Tunlai ruah sur nasa avangin Zoram khawvel mai ni loin khawvel pumah pawh mi tam takin harsatna an tâwk a, thihna hial thlengin mihring rilru nat theih dan ber thlengin miten ‘natna’ an tuar chamchi a ni. Chu natna chuan min delh a, kan duha kan thlan ni si loin tlansan kan duh ngawih ngawih chung pawhin min delh silawng reng thin

Kan taksa dam mah se, kan rilru a hliam a, natna benvawn sawi tur nei si lo, na reng chung siin ni kan vui liam fo. Damdawi ei tur tak daktawrten min chawh tur an hriat si loh hian mihring hi kan na vawng vawng thin

Pathian thil rêl dânah kan lungawi lo fo a, mihring aia fing lo dâwn dâwnah kan chhuah thin. Pathian hi mihring rilru ang lek pu ni se, hei aia nasa hian kan tuar ngei ang. Kan chunga thleng hi ‘tih palh’ a ni lo a, Pathian thil rêl dân fel tak a ni zâwk. Chu rorelnaah chuan thutna (seat) kil khat pawh kan chang pha lo a, chokidar pawh kan ni pha bawk hek lo. Rorelna dawhkan atanga thu chhuakah hian sawi theih kan nei ve lo. Chu rorelna dawhkan atanga thu chhuak erawh mihring rorelna ang ni loin kan tâna thatna tur hlir a la ni zui. Kan chhiatna tur pakhat mah a chhuak ngai lo

Nang leh i chhungte in dam tlâng em? I rilru a dam kim em? I taksa a dam tha em? Pathian hian damna chang turin a duh che a, i nat reng hi a phal bîk lo asin. Na miah lo tura siam i ni lo a, nat pawha dam leh thin tura din i ni. Pathian hian a hmêl êng mawi kan hmuh theih nan khaw dur a siam thin zawk a ni.

I taksa chauh ni loin i rilru leh i thlarau thlenga i dam vek kha A duh a. Nangmah chauh ni loin i chhûngte dam pawh a duh a ni. I chhûngte chauh ni loin i thiante leh i thenawm khawvêngte zawng zawng dam pawh a duh a. I ram pum dam hi Pathian thil duh ber a ni. Damna famkim a lo thlen theih nan Pathian thil rêl dân pawm thiam leh lâwm lo chung pawha lawmthu sawi dân kan thiam a tûl. Lalpan dam turin a duh che. I nat hian Pathian hi a awm hle hle thei bik lo asin. I dam hi a duh ber a ni.

Read more »

Tawngtai theihnghilh suh

Tukin i chhuah hmain i tawngtai em? I hna thawhna hmun i thlenin i tawngtai em? Tlaia i haw dawnin i tawngtai ang em? In i thlenin i tawngtai ang em? Thlêmna harsa i tawh laiin i tawngtai ngai em? Thinrimna i neihin i tawngtai ngai em? Midangte i ngaihdam theih nân i tawngtai thin em? Fiahna i tawh laiin i tawngtai ngai em? Lungngaih mangan buaina kârah i tawngtai ngai em?

 

Tawngtai hi a va pawimawh êm! Kan chak lohnaah min pui a, zân thim pawh chhûn êngah a chantir thin. Kan beisei loh taka thil a thlen hian tawngtai hi a van hlu êm! Lungngaia kan indawm kun lai te hi tawngtai hun tha a ni a, kan lâwmna a nasat viau lai hi tawngtai hun duhawm ber a ni. Tawngtai hian hunbi a nei ve lo a, miin a nunpui tlat zâwk thin.

 

Rawngbawlnaah hruaitute hi tawngtai ho fo a va pawimawh êm. Kohhran mite hi tawngtai ho fo a va tûl êm. Chhûngkua hi Pathian biaa tawngtai ho fo a va pawimawh êm. Rawngbawlna nung tak kan neih theih nân sum leh pai leh finna kan mamawh ber lo, Isua hi kan mamawh ber chu a ni.

 

Thil dang engmah nei lo mah ila thian tha Isua kan neih chuan chu chu kan nunna a ni. Tawngtai kan thlahthlam tikah kan mood a off ang a, kan rawngbawlna a nung lo ang a, kan thlarau nun thlengin a chau dâwn a ni.

 

Vawiin i rilru a nuam lo emaw i boruak a chhe deuh emaw i inentirna result i beisei loh takin a lo awm emaw a nih chuan tawngtai phawt ta che. Isuan i harsatna leh i hrehawmna a hria a, a pui ang che. Tawngtai theihnghilh suh.

 

He hla (Did you think to pray) phuahtu hi Mary A. Pepper Kidder (1820–1905) a ni a, music siamtu hi William O. Perkins (1831–1902) a ni. Vohbik-in Mizo tawnga an rawn sa hi ka tân tak hian niin ka hre thin.

Read more »

I thi tho tho dawn

Thlanmuala kan vui liam tam tak hi zawt ta ila, an duhthlan vang renga thi an awm awm lo e. Thih hi tu man kan duh lo a, thi turin tu mah kan inring bawk hek lo. Mi beidawng ber pawhin thih hi chu a châk ngai lo asin. Mahse maw, kan thi tho tho dawn. Kum 60 hnuah thi turin i indah maithei, thlân lung ziak chhiar la, kum 30 hmêl hmu loa thi tamzia i hmu ang.

 

Kan thih hun nghakin ni tin kan hmanhlel a, kan hnuk hrualhrui hi ni tin a chat pheuh pheuh a ni. Thi tura inring lo hringfate hi kan la thi ngei dawn si. Inring taka thi hi tu mah an awm lo asin, inrin loh laia thi deuh vek an ni lehnghal!

 

Thi tur theuh theuh arte thih ngawt ai chuan miten an ngaihsan kan nih êm loh pawhin khawvel hi eng emaw tak thil tha i hnuhchhiah ang u. Kan taksa lum a daih ruala kan hming a daih mai loh nan leh thlan lunga kan hming ziak miin kal paha tu nge kan nih pawh hre loa an chhiar liam mai mai loh nan eng emaw tak tih i tum ang u.

 

Thil ropui tak ti turin ka beisei kher lo che. Tu emaw tan eng emaw tak nih tum zawk rawh. Mi zawng zawng tan kan thawk thei lo, ram pum kan tilâwm thei lo, khawtlang kan hnêm thei lo, chhungkua pawh kan hmin kim thei lo a nia. Vawiinah mi pakhat tan hlutna eng emaw tak i hnutchhiah chuan ani chuan a hre reng ang che. I thih hma zawng chutianga i tih tlat chuan i hlutna a zual tihna a ni.

 

Awm mai mai suh. Thil hmuh chhuah thar tum la, mite tih tawh hnu pawh a aia thain tih tum la, mite la tih ngai lohah pawh risk la ang che. Minute khat lek i chawlh chhûng khan i nunna chu a tawi zel si a. I thi tho tho dawn. Tho la. Eng emaw thil tha ti teh khai.

Read more »