Beiseina Rûn No. 3

Lehkhachaih

Mipa naupang pakhat hi a pain lehkhachaih a siamsak a, a pian a hnu lama a vawi khat chaihna tur a ni nghe nghe a. A pa nen vawi eng emaw zat an beih hnuah lehkhachaih chu a thlâwk kâng ve ta a. A thlawh sân zêl theih nân a hrui chu an zawm a, sâng takah a thlâwk ta delh delh a.

Mipa naupang chuan nuam a ti hle mai! A aia sâng zâwka thlawhtîr a duh a, a zawm belhna tur hrui a awm tawh si lo. A pa hnênah "Ka pa, a hrui hi tichat mai ang, sâng deuha a thlâwk lai ka hmu chak a nia," a ti a. A pa chuan, "A hrui kan tihchah chuan a thlâwk sâng thei lo ang, a tla daih dâwn asin," a ti a.

Naupang chuan, "A thlâwk sâng ngei ngei ang, a hrui hian a thlawh sânna tûr a dâl tlat a nih hi," a ti a. A pa chuan a fapa chu chemte a pe a. Naupang chuan lehkhachaih hrui chu a zai chat ta a. A hrui a zai chah veleh lehkhachaih chu awmze nei loin a vir kual mawp mawp a, a tâwpah chuan a thlakap tliak rumin leiah a tla ta a. Naupang chuan a hrethiam lo hle mai! A hrui khân lehkhachaih kha thlâwk sâng thei loin a pawt bet tlat ni khân a hria a; mahse, a hrui a zai chah erawh chuan awmze nei loin a tla leh daih bawk si.

Pathian thupêk hrang hrang, a dân thu leh a zilhhauna te hi lehkhachaih hrui ang a ni. Kan ke atân khâwnvar, kan kawng atân êng a ni. A thu zai chata thlawh sân kan tum tikah ruh tliak rumin kan tla zâwk thin. Pathian thu a nih anga zawm mai hi remna, beiseina leh hlimna a ni a, kawng dik zawhna tûra min hruaitu meichher a ni.

NB: Kan kohhran (Shalom) chanchinbu Pathianni tin chhuak thin 'Shalom'-ah 'Beiseina Rûn' tih column ka siam a, chutah chuan he thu hi 27.10.2013 khan dah a ni.

Read more »

Pi Lalhleii

Vêng chhak lamah i han lêng lawk teh ang. Kâwn vêng atanga electric transformer bul, Vaisam pêng bulah a lo chho euh ang a. Bûng zâwl panna short cut lo zâwk, kawngpui pangngai, black top la ni chiah lo, leirawhchan mawi taka rem thlapah kal chho zêl ila. Kawi khatna kan thleng ta maw tihah tlêmin a lo zâwl deuh a, chumi piah chiahah chuan chho zâwngin kawngpui chu a lo indawh leh pur ang. Kawng chu zawh lêm loin veilam kawng thlang lam chu han hawi thla ila, thil ropui tak hmuh tûr a awm hran lo. In tha vak lo pali vêl a lo ding ang a, a lo hnai ber thlang chiahah chuan midang in el pha rêng rêng lo, te reuh tê, enkawl loh tih dâwn chuan chêng an awm tih erawh hai theih hauh si loh hi a lo ding ve pân ang. A khaw tual mite chuan tu in nge tih an hre chiang khawp mai. A chhûngah chuan zân mû a chhîng a, tûkthuan a ei a, zanriah pawh a kîl ve ngei ang le.

Fapa zawng a nei ve ngei alawm. Hlâng chunga chuangin a hring a, a nulât mawina leh hmêl thatna zawng zawng vui liamin a chawi lian a. A hrisêl loh mawlh a hlau a, mite a phâk lo ang tih hlau rêng rêngin kâwla ni chhuak a chhiar thin. A hmingah Dâwla a sa a, a hming chuan atan awmzia eng nge a neih tih lam pawh a ngaihtuah zui ngai hek lo. Dâwla chu a lo thang lian zêl a, a nu tân hahdamna leh thlâkhlelhawm a ni dâwn emaw tia khawtlângin an thlîr laiin vêng dai lama hmeithai zu thlum tha a hre thei fu mai. Nuih a hreh ngawih ngawih a, ruih erawh a châk zek zek thung. Tlangvâl tha chak lai nafam chuan mau pawh pu se têl lian pui pui a keuh ri dur dur ang chu an tih laiin a nu nulât lai hmêl tha tak leh duhawm tak, tar hri vun chuar leh hmai sâwng bii bei chu a kut hlai pui leh a bân sek phiar fut mai chuan a chûl ngai hauh lo a, a kâwk sawk sawk zâwk thin.

Tlâkchham nei âwm pawha mawi lo kha tapchhak hnung puakin a thu a, a nu tar chak lo tak chu hna thawk tûrin zuk nawr liam thin a! Thawh loh na nâ nâ chuan vân Pathian khian tu mah ei tûr a pe ngawt ngai si lo. Pi Lalhleii pawh nu mâwl tê, ziak leh chhiar thiam lo mah ni se, chu thu kher zawng a chhiar hmaih bik hauh lo. A theih ang tâwkin hna a thawk a, ram lamah hna rim thawk thei a nih tawh loh avangin mi tui chawiin a inhlawh thin. A tui vawi khat chawi lah naupang tualchai tlak ral tham lek a la ni zui. Tuikhur kawng lah ing euh zet mai, thalai tân pawha hui pap papna tham a la ni ta cheu! Chuti chung chuan ni sa leh ruah sûr a thliar hrang ngai lo a, a thliar hran dân pawh zirtir mah ila, a thliar hrang duh chuangin a rinawm loh. A pên a, a pên zêl a, tuikhur a thleng a; hâwng tûrin a inher a, chho zâwngin a pên chhet chhet a, vawkhniahzawn thlaah phei chuan a ke hniak a chiar dep dup a, a ke zungpui hniak phei chu a khuar chuk zêl.

A nikhat hlawh chhuah hi naupang chithlum mûm leina khawp ai zawngin a tam hret mahna. Chuti chung chuan a phunnawi ngai lo a, phunnawi dân pawh a thiam hek lo. A lû-ah kel sam a to var vo tawh a, mi â ni hauh si lo hian a phun nuah nuah thin. A nulât laiin a hmêl a tha emaw, a châwn leh ke thiah a nalh emaw pawh ni se, tûnah zawng rinhlelh loh rual a ni ta lo. Eng tik atang khân nge pheikhawk a bun tawh loh a, hmaihnawih pawh a hnawih tawh loh tih inrinsiak liah laih tham a tling hial âwm e.

A pumpuiin chaw tha a hmu zo lo a, thingpui thlum takngial pawh a ka-in in tûr a dawng ngai hek lo. Tui in tûrah erawh mi hausa pui puiho aiin a nei thianghlim a; a tui in tûrte chu tû ma tih bawlhhlawh loh kâwl êna a chawi thin a ni; nimahsela, midangte tui in tûr aia thianghlim bîk a ni tih erawh a ngaihtuah ngaih hauh lo thung. A nung a, a thi lo. Chu zawng chu ama chungchanga sawifiahna tha ber chu a ni. Eng tik atang khân nge sahriak hneh zeih zawiha chawhmeh a kan sar sar tawh loh tih phei chu a chhût lêt zo tawh lo hial ang. Chhût lêt thei pawh ni ta sela, a chhût lêt duh chuangin ka ring lo. Chaw a chhûm a, a riltam hun hunah chi nên a thut chilh mai dâwn a ni. Chaw chhum tûr a neih loh châng pawh awmin ka ring.

Khawngaih ngaihna a awm lo a, khawngaih loh tum pawhin khawngaih loh theih loh a ni thung. Mite khawngaihna dîl dân a thiam lo a, mite laka intihkhawngaih thlâk phei chu a thiam lo lehzual. Thenkhat chuan an lainat a, thenkhat erawh chuan an chhaih nawmnah thung. Chû’ng a chunga an thiltih zawng zawng chu hrethiam âwm pawhin a lang lo. A nunphung a khawih buai lo a, a tui chawina kawng an dâl bawk hek lo. A tui chawina kawngah thang lo kam ta se, a âwk ngei ang. A tûkah pawh lo kam leh ta se, a âwk leh tho ang. Chumi avang chuan mi â tiin tu man an sawi ka la hre ngai lo a, mi fing an ti ngai pawh a ni zeng lo.

Thingpui thlum a in châk apiangin a mi nêl deuh te inah a lêng kual a, ama titi bawk chu a phunpui mawlh mawlh thin. Be miah lo mah ila a vui lo a, bia pawh ni ila lâwmna châng a hre chuang hek lo. Mi naran tân chuan kawm thiam har tak a ni. A beng lah chu ama parh parhin a parh ve hluai a, ri te chu khuap tha hle mah se, hriatna erawh a hloh nual thung. Ring takin han bia ila, a hriat fuh châng chuan dik thluamin min chhâng a, a hriat fuh loh erawh chuan chhânna mumal kan dawng ngai lo. A thil thlâkhlelh êm êm, mi nazawngin an pêk ngai lêm loh thingpui thlum han pe ila, a lâwm ve êm êm a. Lawmthu erawh a sawi ngai hauh lo, a sawi thiam bawk hek lo. A lawmthu sawina ve erawh tui ti taka a in ri khulh khulh chu a ni. Tûnlai mite chuan thingpui te hi tlêm te tein an in a, ri miah loa in dân te an thiam a, Pi Lalhleii erawh chuan a ring thei ang berin a in thin. A in thâwm a nat poh leh a lawmthu sawina a chiang ting mai a ni.

Hawihhâwmna a hrethiam lo a, tawngkam tha pawh a man hek lo. Mi chaw ei laia lên luh hi a mawi lo e tih ngaihtuahna châng a hre lo a, a duh tawh chuan a lût a, an chaw eina bulah ama titi bawk a phunpui leh a, a châng leh a nui a, biak miah loh pawh hian amahin a hlim tâwk êm êm thin. Chutia ama titi a phulpui hlut lai chuan midang fiamthu thawh a mamawh lo a, ama fiamthu ngei chuan a nuihmu a sawh keh tâwk hle. Chumi avang chuan miten mi â an ti ngai hauh lo. Tawngkam thain “Chaw lo ei ve ta che,” i tih chuan i tawngkam tha chu sial angin a rawn man ang a, i sâwmna chu a der pawh ni se, ani chuan a der mai atân zawng a chan phal hauh lo ang. Ngawi teh, kut silna lamah a chhuk thla ta dûn dûn mai, a hnunglam atang pawhin a hlim tih hriat takin a biang ki te chu a rawn zum ang vir ver a. Thutna remchâng a rawn zawng nghâl a, i lo kawhhmuh ngei chu a ngai ang. Rawn ei ve suh i tih ngawt a thiang tawh lo.

Hmeh tha hmeh ngai lo ta chu a ei tam dawn tih hriat sa a nih avangin mi pahnih pathum vêl chuan in chaw ei thin chanve theuh chu Pi Lalhleii tân in hauhsak a ngai ang. Inmelh hrek hrek chungin pumpui nuar thlêm nân inhnawh puarna dang zawn nghâl ruai a ngai thin. Chaw khawrhtu ber chuan a nghâk rân ang a, “Han khawrh leh teh” a tih apianga khawrh zat zat kha hna pui berah a neih a ngai ang. Pitar ei atân chuan a lutuk deuh a ni ti tâwk pawh an awm maithei; mahse, a inhmeh lohna rêng rêng a awm lo. Rim takin hna a thawk a, ei tha hmu ngai lo ta chuan mi pangngai ei lêt pawh ei se a inhmeh êm êm vek mai. A duh tâwk a ngah ta maw tihah a tho a, a irh uk a, a kut a sil a, a hmui berh ang lei luai chuan tui a in a, a la duh tâwk ta lo cheu! Chaw ei khamah eng nge kan beisei thin kha? Ani pawhin chu beiseina chu a fin vâng pawh ni chuang loin a nei ve fan a, thingpui thlum ngei mai kha thlitsak a ngai thin.

A chhuah dâwnah lawmthu sawina châng a hre lo a, a tûr ve rêng emaw a ti pawh a ni chuang hek lo. Chuti ang naw naw chuan a nung a, mite aia hniam a nih a inhre lo a, mite aia sâng ni pawhin a inngaihtuah ngai chuang hek lo. Ei tûr tha leh in tur tui hnai awmna chu a hai bik hauh lo, a pan leh chat thin. A beisei ang a hmuh lohin vui dân a thiam lo a, vui pawh a tum chhin ngai hek lo. Mite lawm a hlawh lo a, mite duhsak pawh a hlawh ngai hek lo. Ama zir loh vâng liau liau a ni bik lo asin. A pian leh mûrna hmunin a zir loh vâng pawh a ni chuang hek lo. Pi Lalhleii ni tûrin a rawn piang a, mite khawngaihna dîl lawr a, mite thingpui thlum leh ei tûr tha beisei avanga lêng kual dun dun tûrin a rawn piang bîk hauh lo. Mahse, chuti ang mi chu a ni tho si.

A tawngtai ngai lo a, Pathian awmzia pawh hrilhfiah chawp a ngai ngei ang. Mi mâwl ni tûrin a lo piang lo a, Pi Lalhleii ni tûrin a lo piang zâwk a ni. A nulât lai chuan hmalam hun êng tak a thlîr pha ve ngei ang; nimahsela, tûnah chuan a thlîrna mit tihdelin a awm a, hmalam chu sawi loh ama ke bul ngei pawh a hmu fiah thei tawh lo chu a ni si a. Eng vangin nge heti ang tûr hrima khawvêlah a lo pian? Eng vangin nge hmeithai rethei tak, fapa sual tak nei bawk si, tar kûn thleng thlenga a dam? Khawngaihna leh lainatna thinlung chhe te nei mi tan chuan nui hawk hawk chunga a in kal pelh chu har tak a ni. Hmangaihna pianpui mi tân chuan a bâl viau emaw pawh ni se mittui sûr zung zung chunga kuah vawng vawng tham a tling asin. Sum leh paia malsawmna dawng mi tân chuan chhawmdâwl a, a dinhmun chawikân ve deuh îk te pawh a châkawm thin. NIMAHSELA, chuti khawpa rethei chu a ni tih a inhre lo a, khawngaih thlâk a ni tih a inhre lo a; lainatna leh hmangaihnaa kuah vawng vawng tûr niin a inhre lo a, sum leh paia tanpui ngai a ni tih a inhre bawk hek lo. Amah chu amah a ni a, a nun chu a nun a ni. Midangah a buai lo a, amahah pawh a buai hek lo. A nung a, a thi lo.

Read more »

Baibing Love

He thu hi ziah lohah ka tlâk dâwn takngialin ka hria. Tu ma hriat lohin ka thluakah a thâm ral ang a, lei hnuai feet ruk aia thûkah phûm boin a awm ang tih ka hlau ve tum hrang bawk si. A hunlai khân thianpa Zartea’n “Ziak rawh” min ti min ti a, kei lah chuan “Ka la ziak ang” ti reng chungin tûn hi ka thleng chu a ni si a. A sârhu lai, lunglênna leh thinrimnain min bual ât lai khân ziak ta ila, tûn aia ngaihnawm hi chuan a chhuak ngei ang maw le. Mahse, ziak ta lo chu, ngaihnawm châna châng tân a ninawm ang a, thu leh hla huangah khung dâwn ila, a zahpuiawm ang lawi bawk si. Eng pawh ni se, thu mu hnu kaihthawh lam ni loin dah that ve hrim hrim atân diary ang deuhin ka’n ziak teh ang.

Kum 2006 daih tawh kha a ni. A lo rei ve ta hle mai. Tûna kan kum hman lai nên a inkârah kum 6 chu thâwl takin a tla zep hal hal thei. Kum ruk hnua thil thleng, hmaih nei hauh loa chhui chhuak dip dep thei tûr khawpa hriatna tha nei ni ila, tûn ang mai mai hi chuan ka awm lo ang maw le. Officer lian tak ka nih loh pawhin officer tê tak chu ka ni bîk hauh lo ang. Chuti khawpa hriatna nei tha lo ta chu, hei en ta che u, tûn thleng thlenga thlêkna bîk mumal pawh nei loa ka la sîksawi chhên hi. Khai mah aw... Hriat ang chhun chhun, tlar hnih khat lek tal i han thai lang ve hrim hrim teh ang. ‘Zah fâkah lû êm chhum suh’ an ti a, a la chhum lo a ni chêk ang chu, mite zîngah thui pin leh huphurhawm khawpa thler duai duaia ka la nuih ve fo hi!

A ni leh thla zawng ka hre tawh hauh lo, kum 2006 a ni tih erawh ka la hria. Chu pawh, a nihna takah chuan ka chiang chuang lo, ‘niâwmin ka ngai’ ti zâwk teh ang! Maranatha Computer Institute, Upper Bazar-a mi lâr vanglai kha a ni a. Kei pawh kum 2005 atang khân ka zir ve a, thla kaw course kha, a kârah Krismas leh kum thar boruak vêl nên, kum khat lai ka zir. Ka zir tâwp dâwn lamah chuan zir belh zêl chu khawi lamah zirlai rawn awm thar te kha ka lo zirtir ta vêl a. Mite chuan an zirtir man hlawh an la a, kei ve erawh zirlai fee pe chungin mi ka zirtir ta zâwk a. Mahse, ka vui lo. A chhan pakhat a awm. Zir belh tûr vak ka nei tawh lo. An course siam ang zawng zawng kha ka thiam vek tawh a, a thla-bia a la kim loh avangin fee pe chung sia ka kal ve reng a ngai a ni. Midang ka lo zirtir khan keimahah inrintâwkna tam tak min pe a. Ka thiamna ka tipung zêl a, ka lâwm zâwk daih. Ka zir hun tûr thla-bi a kim chuan “Certificate min pe tawh rawh u,” tiin ka dîl a, grade ‘A’ chu min pêk ve ngei kha. Exam te kha a hming chuan ka hmachhawn ve ngei alawm. A hming chauh tak tak a ni. A chhan chu ka thil sawi tawh khian a hrilhfiah vek âwm e.

Chu Maranatha Computer Institute atang chuan alawm ‘Baibing Love’ tia a hming ka phuah chu a rawn intan ni. Ramhlun Vengthar lam nula hian computer a rawn zir ve a. A tîrah chuan kei, tlangvâl zakzum tih takah tua mah be hmasa ngam hek lo. Biak chu khawi lamah a melh pawh ka melh ngam mang lo. Chû’ng hunlai chuan tûnlai incheina jeans te hi ka la ha ve ngai lo, formal/track kekawr ka ha deuh ber thin. Kan zirpui ka thianpa hnênah nula thenkhat chuan “Jeans te hi a ha ve ngai lo em ni?” tiin an lo zâwt nghe nghe. Tûn hnua ka ngaihtuah hian ka lo thing fâl bîk hle mai tih ka inhre chhuak chauh! A hunlai kha chuan ka thing tih rêng ka inhre lo.

Chutichuan, chu Ramhlun Vengthar nula nên chuan eng tin tin emaw tihpalh tak meuh meuhin kan inbe chho ta a. Chu pawh insi deuh thawa kan thut thin vang chauh a ni. Hun a kal zêl a, chutia ni tin thu dûn, zir thuhmun bawk ta chu, kan inbe lo thei lo a, kan innêl chho ta zêl a. Keia lah, zei lo tih takah zeina rêng rêng ka nei lo, khati chen kan inbiak hnu pawh khân tunlai tawng taka ‘chhas’ an tih ang lam hawi rêng rêngin ka be ngam lo. Min duh ve tho tih ka hria a, kei lah tum loh deuhin chu thangah chuan ka lo âwk titih der tawh bawk nên. Duh ila ka tâl chhuak thei; mahse, ka duh lo lui tlat thung!

Chutia, kan tih nek nek tâkah chuan an vêng thleng thlenga va thlah chang te ka nei a, lên zeuh zeuh châng te pawh ka nei. Zânah erawh ni loin inrinniah te ka lêng thin. Ka awmna lah Chhinga Veng a ni si a, zâna lêng tûrin hâwnna tûrah ka buai dâwn chiang sa a, ka tum chhin duh ta lo. Tum khat ka in luahah ka hruai ve a, kan titi kan titi a, a tâwp a tâwpah tukverh lamah kan dâk dûn vang vang a, khaw hawina lah a tawngchham ve ropui si. Hmuhnawm awm chhun lah kawmthlangnu puan zar phe hlep hlep chauh a ni râwn a. Ka thinlung chuan ‘ka sawi ang em, sawi lo ang em’ tih ringawt hi zuk phûtpui dup dup a. Mi thin phu te chuan ‘phu dup phu dup’ a tih laiin kei ve chu ‘sawi ang, sawi lo’ tih ringawt zuk thiam a. Ani lah chuan ‘A van sawi har tawh tak’ tih ngaihtuah neuh neuh chungin min chhân dân tûr a lo ruahman lâwk chu a rilruin a lo chham nawn chhên bawk a. Ka huaisenna zawng zawng sâwm khâwmin aw khûr lek lek hian amah pawh en ngam loin tukverh atanga râl hla tak thlîr niâwm tak, eng mah hmu chuang si lo hian ka han sawi ve ta pawp mai a. Hmeichhe tih dân tûr reng ni maw, “Ka awih lo” a lo ti. A dik takah chuan a awih reng, easy lutuk nih a hlauh avangin a tang der mai mai a ni reng si a. Keia lah pek, zei lo tih takah a chikima zei lo ta chuan, min duh lo a nih hi ka ti hman dêr! A pawi thin. Ka sawi nawn leh ngei chuan ka hria. Min chhânna erawh a ngai reng maithei. Ka chiang lo. Chuti ang te chu thil chiang sa a ni reng si a. Khati khawp khân kan inkâwm a, kan lêng dûn a, an inah te ka va lêng a, ka in luahah ngei pawh lêng tûrin ka sâwm thei a. Mahse, ka hmasâwnna chu ka hrethiam miah lo. Eng mah loah ka chhuah a, a fawh pawh ka fâwp chhin eih lo. Ngam ngang hek lo i. Hmeichhia te hian an duhna te hi an tilang ve bawrh bawrh tura ka ngaih hunlai a ni a. Ani lah chuan “Ka awih lo” a ti satliah mai a, kei lah chuan ka thutak pawm hmiah thung. A mâwl theih ngei mai!

Hman châng chângin ka lêng ve deuh reng a, telephone pawhin kan inbe ve deuh reng. Min duh lohna âwm rêng rêng ka hre lo, keimah zâwk hian ka tikhaw lo zo vek a ni. Tum khat an ina ka va lêng chu a zirlaia (hetih lai hian B.Sc a zir mêk) drawing ziah tûr awm te ka ziahsak vêl a, ka la ziak thiam lo êm êm zui. Rin aiin ka awm rei ta phian, zanriah ei a hun ta! Ei ve nghâl tûrin min sâwm, ka zak si, min tihluih tâk tlatah chuan ka ei ve ta nghâl a. Chhûng inkhawm neih a hun, kan thu kual pap a, ani chuan Bible châng a chhiar a, a chhiar zawh chuan banglaia Mari lem intâr lam chu kan hawi thap a, Lalpa tawngtaina kan sawi ta! “Kan Pa, vâna mi, i hming zahawm rawh se. I ram lo thleng rawh se...” tih thleng chu kan la sawiho thei, a bâk chu kan inthurual thei ta lo. Têtlai atanga min zirtir thin, ka bel êm êm leh tûn thlenga ka la chhawm zêl tâk ang kha a ni ta hauh lo. Tihngaihna vak awm hek lo, ka chhia leh tha hriatna chuan “Ngawi mai rawh” min ti hian ka hria a, ka ngawi tluan ta thak a. Chaw chu puar takin ka ei ve tho.

Tum khat chu ka chhûngte’n baibing awm hunlai hian min rawn thawn a. A thar thain a hmêl a mawi êm êm a. Ka duhsak ber chu pêk ka tum a. Kan inbe lâwk thlap a, phûr takin baibing keng chuan ka tei chhuak ta alawm le! An in ka thleng, a lo inkalh ta tlat mai. Ka han telephone chuan hmun dangah a lo kal daih chu niin. “Kan in kil bang bul, mi hmuh theih lohna laiah khân lo dah mai rawh,” min han ti meuh kha chu, ka sa teh asin. Ka dah chiang khawp mai. Baibing te pawh kha a sawm deuh nuai maithei a ni. Ka haw nghâl nal nal. Eng vâng maha sa ka ni lo, ka inhliauna tûrin meiling ka chhêk khâwl a. Ka zei loh luatah chu meiling chuan ka indep ta sawt sawt mai a ni. Ani chuan kei tlangvâl ve lêm, hma la hmasa turin min beisei a, kei lah heti mai hi ka ni si. “Ka awih lo” tih te kha a nihna takah chuan “I va tilawmawm êm! Ka phu hlawl lo che asin. Nang meuhin min duh a nih chuan ka hnar phal nang che,” a tihna zâwk a ni a. Kei lah chuan ani awih loh kha ka lo awih hlauh thung. A bilhah ka tho tawh lo zawng a nih hi. Chuta tang chuan ka lêng leh ngai ta lo a, ka be leh ngai ta hek lo. Ani pawh keimahah a beidawng a ni ngei ang, a reh ve ta hmak mai.

Baibing Love chu eng dang a lo ni lo. Chhum hmin that loh chuan hrawk a thak a, awm a tinuam lo a, hrehawm min tuartir thin. Tui hle mah se, a sâwngbâwl dânin a zir miau loh chuan a hnu lawkah buaina a chhuak leh nge nge thin. Baibing Love apply ve lo tûrin ka thiante zawng zawng kha fîmkhur hle ang che u. Mipa kan nih chuan mipa anga awm a, mipa rilru put mai hi a lo tâwk viau mai. Chu chu hmeichhiaten an ngaihsân a, an duh a, an ngaihzâwn êm êm chu a ni. Mipa tih avanga hmeichhe theih tum ngawt te hi a mipa hna lo, a rilru chhe hna zâwk. Mipa chuan hmeichhia a vênghim tûr a ni a, a thlamuan tûr a ni a, a hmangaih tûr a ni a, a hliahkhuh tlat tûr a ni. A hming chu ‘R’-in a intan a, ‘Y’-in a tâwp a, a kârah ‘O’ leh ‘S’ a awm. A tâwp ta.

Read more »

Beiseina Rûn No. 2

Thing Kittu

Hmânlai hianin thing kittu chak deuh mai hian inhlawhna a zawng a, pa pakhat hian a ruai ta a. Hlawh pawh tha tâwk tak a pe a. Chumi avang chuan thing kittu chuan theih tâwp chhuah a tum a.

A pu chuan hreipui pein thing a kih tûr te chu a kawhhmuh nghâl a. A ni khatnaah chuan thing kittu chuan thing 18 lai a rawn hâwn a. A pu chuan “I titha lutuk e, ti chhunzawm zêl rawh aw” tiin a fuih a.

Thing kittu chu a phûr ta khawp mai a, a tûkah chuan nasa lehzual zâwkin a thawk a. A ni hnihnaah chuan thing 15 chauh a kit thei ta mai a. A ni thumnaah chuan nasa lehzualin a bei leh a, mahse, thing 10 chauh a kit thei ta a. A ni têlin a thing kih theih zât chu a tlêm tial tial ta mai a.

Thing kittu chuan “Ka chakna zawng zawng ka hloh zo ta a nih hi” a ti rilru neuh neuh a. A pu kiangah kalin thil awmdân a hriat thiam loh thu sawiin ngaihdam te a dil a. A pu chuan “Hreipui i tah hriam hnuhnun ber eng tikah nge?” tiin a lo zâwt a. Thing kittu chuan “Tah hriam a? Hreipui tah hriamna hun rêng rêng ka nei hleinêm. Thing kit ringawtin asin ka buai” a ti a.

Kan nun pawh hi heti ang hi a ni. A châng chuan kan buai êm êm a, kan hreipui tah hriamna hun kan nei lo fo. Tûnlai sanah ngat phei chuan mi tin mai hi tûnhma aiin kan buai êm êm vek tawh a; mahse, tûnhma ai khân kan hlim lo zâwk bâwk si.

Hna thawh nasat leh thawhrim hi a sualna a awm hauh lo. Mahse, kan nuna thil pawimawh – kan mimal nun, Pathian chibai bûkna, chhûngkua, lehkhabu chhiar, adt. hlamchhiah thak khawp chuan kan buai tûr a ni lo.

Hahchawlhna hun, ngaihtuahna hun, zirna hun, Pathian chibai bûkna hun leh chhûngkuaa inkawmna hun kan mamawh a ni. Hreipui tah hriamna hun kan neih loh chuan kan ngui ang a, kan chau ang a, kan theihna zawng zawng pawh a luang ral thuai ang.

NB: Kan kohhran (Shalom) chanchinbu Pathianni tin chhuak thin 'Shalom'-ah 'Beiseina Rûn' tih column ka siam a, chutah chuan he thu hi 13.10.2013 khan dah a ni.

Read more »

Kohhran

Kohhran hi Krista taksa, a rawngbâwl tûra serh hran a ni. Pâwl hrang hrangte chuan an tum (objective) tihlawhtling turin dân leh hrai tam tak an zam thin. An pâwl invên nân leh danglam bîkna tihlan nân inhungna an siam a, an pâwla rinawmte chauh an ngaihsakin an duat thin. Kohhran erawh a ni ve lo.

Kohhran danglam bîkna chu kohhran dân kal pêla tisa châkna leh sual chi hrang hranga tlu, a thunun mêkte pawh tawngtaisak thintu a ni. Kohhran chuan mi chhia leh mi tha a thliar ngai lo a, active member leh active member lo pawh a thliar ngai hek lo.

Kohhran hian eng tik lai mahin zu leh drug hi a pawm ngai lo a, zu in mite leh drug tih chîngte erawh a member ni tûrin a pawm thung. Kohhran hian eng tik lai mahin zûk leh hmuam hi a pawm ngai lo a, zûk leh hmuam ti mite erawh a member ni tûrin a pawm thung. Member-a pawm ringawt hi kohhran tihtûr erawh a ni lo.

Mathaia 25:35&36 kan en chuan “Ka ril a tâmin nangnin ei tûr mi pe a; ka tui a hâlin in tûr mi pe a; mikhual ka nihin mi thleng a; saruak ka nihin puan mi sintîr a; ka dam lohin mi kan a; tân ina ka awmin ka hnênah in lo kal si a,” tih kan hmu. Helai thu hi mimal tihtûr leh mawhphurhna chauh ni loin kohhran tihtûr leh mawhphurhna Lal Isuan a sawi chhuahna a ni. A nih leh zu, drug, zuk leh hmuam avanga dam lo, damdawi in hial lûtte hi kohhran hian a kanin a ngaihsak thin em? Thenkhat chuan Lal Isua ngaih pawimawh ber an thlarau nun aiin a thlentîrtu (cause) avangin kan ngaihsak lo fo.

Kohhrana inhmang tak (active member)-te kan ngaihsak a, sual rawngbâwla ruihhlo bawiha tâng mêk te leh kohhran ngaihsak miah lote kan ngaihthah si hian Pathian lung kan tiawi ang em? Mathaia 5:45-48 kan chhiar chuan “Ani chuan mi sualte leh mi thate chungah chuan a ni a chhuahtîr thin a, mi felte leh mi fel lote chungah pawh ruah a surtîr thin a ni. In hmangaitute chauh in hmangaih hian lâwmman engnge in hmuh ang? Chhiahkhawntute pawhin chuti angin an ti ve lo’m ni? Tin, in unaute chauh chibai in bûk hian engnge in tih hnem chuan bîk? Jentailte pawhin chuti angin an ti ve lo’m ni? Chutichuan, in Pa vana mi a tha famkim angin in tha famkim tûr a ni,” tih kan hmu. Pathian chuan mi tha leh tha lote, mi fel leh fel lote pawh thliar hrang hauh loin a duhsakna a hlân a, a hmangaihna a lantîr thin. Kohhran pawh chuti ang chuan ti ve tûrin min duh a ni.

Kohhran danglamna chu, amah (kohhran) hawtu leh sawisêltute a tawngtaisak a, a duh loh zâwng sual ti thin te pawh kawng dik an zawh leh theih nân a ngaihsak thin. Ruihhlo bawiha tâng mêkte chhanchhuak tûrin ke a pên a, dam lote a kan a, hmeithaite a tanpui thin. Sual vang emaw vanduai vang emawa a member-te chunga harsatna leh dam lohna lo thleng chu a chhan a chhui chhuak hmasa kher ngai lo a, Lal Isua hnung zuiin a tanpuiin a kan mai thin.

Kohhran hi khawvêl mite laka inla hrang (koh hran) kan ni a; nimahsela, min ko hrangtu hian min koh hranna khawvêl mite hnêna rawngbâwl tûrin min tîr leh ang lawi bawk si! Min koh hranna te ngei kha kan ngaihsaka kan hmangaih tûrte chu an ni. Chu chu pâwl hrang hrang leh khawvêl mite laka kohhran danglamna chu a ni si a.

Read more »

Beiseina Rûn No. 1

Kan nuna thil pawimawh

Philosophy professor pakhat hi a zirlai naupangte hmaah a ding rân a. Class an tan chuan engmah sawi lovin dawhkana bûr ruak, lang tlang theiah chuan lung lian deuh eng emaw zât a thun a. Naupangte hnênah bûr chu a khah leh khah loh a zâwt a. A khat an ti vek a.

 Professor chuan tiaulung (pebbles) eng emaw zât chu bûrah chuan a thun leh a. Bûr chu dîm tein a thing kual a. Tiaulung te chu lung lian zâwk kâr âwlah chuan a lum lût sung sung a. Naupangte hnênah bûr chu a khah leh khah loh a zâwt leh a. A khat an ti leh theuh a.

Professor chuan tiauvut (sand) eng emaw zât hi chu bûrah chuan a chhûng lût leh a. Lung lian zâwk leh tiaulung inkâr âwlah chuan tiauvut te chu an pût thla leh ta zung zung mai a. Naupangte hnênah chuan bûr chu a khat em tih a zâwt leh a. Naupangte chuan mak ti takin “Aw” an lo ti dual a.

Tichuan, Professor chuan, “He bûr hi in nun entîrna a ni. Lung lian deuh te hi thil pawimawh an ni a – chhûngkua, kawppui, hrisêlna, fate – thil dang eng pawh hloh ta ula, hêng thil pawimawh te hi in la neih chhûng chuan in nun chu a la khat (full) a ni. Tiaulung (pebbles) te hi thil dang in mamawh – hna, in leh lo, lirthei te a ni a. Tiauvut (sand) erawh hi chu thil dang dang, tenau deuh te a ni.

“Bûrah khân tiauvut in thun hmasak chuan, tiaulung leh lung lian zâwk tân hmun a awm thei lo. In hun leh chakna chu thil tê tham zâwkah in hman nasat chuan thil pawimawh zâwk tân hun leh chakna in nei thei ngai lo vang. In fate nên infiam ula. In kawppui te chu lên chhuahpui rawh u. Hna thawhna hun te, in leh lo tihfaina hun te, chaw eikhawmna hun te, leh thil dang tihna tûr hun chu eng tik lai pawhin a awm reng thin.

“Lung lian zâwk te chu ngaihven hmasa rawh u – thil awmze nei zâwk a ni si a. In nun atâna a pawimawh dân indawtin rem fel thin ang che u. A dang zawng chu tiauvut mai a ni si a.”

NB: Kan kohhran (Shalom) chanchinbu Pathianni tin chhuak thin 'Shalom'-ah 'Beiseina Rûn' tih column ka siam a, chutah chuan he thu hi 06.10.2013 khan dah a ni.

Read more »

Inthlan rim a nam leh ta!

Thuhmahruai:

Mizoram Legislative Assembly inthlan vawi 7-na chu November thlaah kan nei leh dâwn ta reng mai! Inthlan thâwm pawh a ring ṭan ta khawp mai le. Khawvêl ram zau zâwk leh India ram pumpui te kan thlîr chuan inthlan hi chuan khawi hmunah pawh huhâng a nei lian hrim hrim. Mizote zîngah pawh MLA inthlan a hnaih meuh chuan “Politics ka ngaihtuah ve lo” ti te pawhin ṭhiante zîngah an phunpui ve ta sup sup mai. Inthlan awm dâwn apianga Mizo mipuite buaina ni ṭhin chu – mimal thlan tûr ṭha chu kan hria, political party thlan tûr ṭha erawh kan hre lo hi a ni. Mi ṭha nia kan hriat kha thlang tling ta ila, sawrkarna latu party a nih loh chuan kan chuti hlauh thung. Party invulhna nasa lutuk hi kan buaina a ni ṭhin a, a la ni zêl dâwn a nih hmêl.

Political Party:

MLA inthlan awm dâwn apianga party inchirh thehna leh in vut vawmna hi thlasik anga khêl lo emaw ti kan awm nualin a rinawm. He thil ninawm tak hi vawm bo daih a châkawm hle. Lal kan duh luattukna lamah midangte ṭhat lohna kan hai chhuahsak a, chaurau êk thaitîr kan tum fo ṭhin. Kan tum tak chu ‘vote hmuh tama hnehna chan’ a nih laiin hmanrua erawh kan thlang sual fo. Mahni infak mawina hmanraw zahpuiawm tak hi i paih ngam teh ang u. Mipui rilru hnehna ṭha ber chu ‘policy’ ṭha leh tihhlawhtlin hi a ni. Mipuite rilru hneh kan duh tak tak a nih chuan policy maker ṭha politician kan neih a ngai a, a tihlawhtling thei tûr hruaitu ṭha kan mamawh hle bawk.

Politician:

Party lama tlâk tlum avanga party ticket-a MLA seat chuh ve ngawt te hi a finthlâk ber lo. MLA nih châk avanga mahni inzuar te leh lek phei chuan chawngkawr thâwm nat pawh an tluk ngai lo. Ram ropui zâwka an politician-te kan thlir chuan seat chuh ve tûra mipui leh political party-ten an sâwm ngawih ngawih an ni tlângpui. Ram leh hnam tân hian ka ṭhahnem lo ang tih an hlauh avangin an insit a; nimahsela, mipui lamin an mamawh miau avangin an ding ve a, an tling deuh zêl bawk. Kan ramah erawh kan insawi mawi a, kan infak a; mipuite erawh chuan kan ei lo êm êm lawi si! Politician dik tak, ram hruaitu tûr atâna mipuiten a nawra kan nawr chhuah hruaitu ṭha kan mamawh hle.

Policy:

Inthlan awm dâwn apianga political party-ten policy ṭha pui pui an chhawp chhuak ziah pawh hi a mawh lo e. Election manifesto te phei chuan ‘hei lo liam’ tia Halleluia pêk ṭhuai ṭhuaina tûr khawpa ṭha a ni tlângpui. Nimahsela, policy ṭha âwm taka lang hian he ram, khûp zawia tlu sawp mêk hi a chhan chhuak zo si lo. Eng vangin nge policy ṭha nei si a, ramin hma a sâwn theih loh? Kan policy te hi ṭhain chhuanawm hlawm hle mah se, a tihhlawhtlinna lamah erawh kan pachhe hle. Kan policy duan te hi policy chhia tih tûr chu a awm hauh lo; mahse, policy tling erawh a awm meuh lo thung. Kum 5 chhûng pawh daih ṭha ṭhum lo tûr policy kan duang a, kan ngaihtuahna a tawi ang maiin kan policy pawh a tawngchham hle ṭhin. A chhan niawma lang chu, party hrang hrangten party dang policy kan chhunzawm duh loh vang a ni. Chumi avang chuan laklawh deuh deuha hna kalsan leh khingbai taka chawlhsan a awm pheng phung ta a nih hi.

Mipui:

Inthlan rim a nam dêk dêk a, a bengvâr zual te chuan sawrkarah hmuam-te-lel aṭanga district thlengin kan ngên a. Patling leh nutling pui pui, meng ker kurin kan nuar sup sup a. NGO hrang hrang lahin an dân hrûlah politics an khêl a. Mipuiten kan tuar dâwn tih hre reng chungin bandh an huaihawt a. Hre reng sia tisual inti, inthiam tak chunga inthiam loin mipuite hnênah ngaihdam an dil ṭhin. Kan duh tihhlawhtlin nân chuan mipuite tawrh pawh kan pawisa miah lo. Election model code of conduct kut phuar a nih lai, Minister-te hnêna thil dil hun kan hre thei êm êm a. Kan dilna chu chhânin a awm dâwn tih kan hriat chian êm avangin huaisenna dik loin kan huaisen a, kan dîla te lah chuan min hmangaih vâng ni loin nakin lawka thil thleng tûr hre rânin chhânna duhawm lo min pêk an hreh hle ṭhin. A tua pawh mai hian inthlan rim kan rui a, indem thei kan awm lo e.

Sum sem:

Inthlan rim a nam apianga a thâwm kan hriat ve ziah chu sum sem hi a ni. Policy hrang hrang en hian Bible-in “I hmaia thlan tui luang zawh zawhin chaw i ei tawh ang” a tih kha kan tlansân tial tial ta! A thlâwna inpe tawp si loa sum sem dân policy kan duang chhuak thiam te hi eng emaw kawng tak chuan kan fakawm letling ang lawi bawk si! Hei hian kan ngaihtuahna (moral) a tichhia a, mahni kut kawiha thawh chhuah ai chuan a thlâwna dâwn duhna rilru kan lo pu ta ṭhin. Miin hah taka a thawh chhuah sum leh pai chu holam mai maiah a hmang ngai lo. Sum hmanna invênsak a, hmang sual hrem a, an dawn zêl tûr kan tihtâwpsakna chhan pawh a hmuh chhuahna lam a fuh loh vang a ni. Hna thawh dân ṭha inzirtîr a, kan ram leilung hausakna haichhuah dân kawng ṭha kan inzirtîr a hun tawh hle.

Dân leh hrai:

Cabinet meeting-in MLTP Act siam ṭhatna dân a pawm a; party ṭhenkhatin sawrkarna an chan chuan zu a duh te tân a zalên tûr thu an puang. Hêng kan thil tih mêk leh tih tum te hi mipuite ṭânghma kan ngaih vâng ni loin vote kan zawnna hmanrua te pawh a ang rum rum. Zalên taka zu in tûr a awm duh pâwl hi Mizote zîngah a tam zâwk an ni hial maithei. Chu rilru chu hre rânin dân leh hrai chungchângah hma an la a ni thei ang em? Inthlan dâwn hnaih hi chuan vote kan zawnna lamah ngaihtuahna fîm tak hmanga thil ṭha leh ṭha lo thliar hran kan harsat fo reng a ni.

Transfer & Posting:

Inthlan rim a nam apianga thâwm ring ber pâwl chu sawrkar hna thawk transfer & posting hi a ni. Minister ni lai ten an duhsak zâwngte hmun him leh nuam zâwkah dah an duh a. Sawrkar hna thawk awmna hmun sawn hi an inpêl suau suau ṭhin. Chhûngkhat laina leh ṭhian ṭha te hna pêk theihna hun ṭha a ni a, chumai bâkah a ngheta la awm lote dah nghehna hun remchâng a ni bawk. Hei hian kan hna thawhna kawngah nghawng a nei lian hle. Mi tling leh tlâk ni lo thawktu atâna lâk an nih hian ramin a tuar a, hlîng zum tak an ni ṭhin.

Tlângkawmna:

Women Welfare Front chuan kumin MLA inthlan lo awm tûrah party hrang hrangte chu 10% tal hmeichhe candidate siam tûrin an ngen. Eng vangin nge hmeichhe candidate hi a bîka siam tûra an ngen? A bîka reserve kher lo pawh hian seat an chuh thei alawm. Nimahsela, chu ‘theihna’ chu an ûmzui ngam lo a, ‘thei lo’ niin an inngai a, a pawi hle. MLA inthlan awm dâwn apianga remchânna lei tum ṭhin, mimal leh NGO hrang hrangte hi ram hmangaihtu an ni ngai lo. Inthlan awm dâwn apianga political party dang sawichhe chiam a, mahni party fak phûl hlut ṭhin te leh sum tawktar-a party inzuar ṭhin te hi thlan tlin tlâk an ni lo. NIMAHSELA, eng party nge chuti ang ti lo awm? Inthlan rim a nam apianga party thar rawn piang ve ziah pawh hi a fuh vak lêm lo. Ṭhahnem ngaihna avanga party din ve ngawt ai chuan party awm sa siam ṭhat tum hi a fuh zâwk ngei ang.

Kan hma lawka MLA inthlan lo awm tûr hi pangngai takin, rilru fîm tak nên i hmachhawn ang u. Mipuiten kan vote tur mimal tin te hrechiang ila, party-ah lâwmna kan neih tawh loh avangin mi ṭha thlan chhuah lamah ṭan la zual ila. Mi ṭha na nâ nâ chuan eng emaw kawng takin thil ṭha a paw chhuak ngei ang.

Read more »