Zânpârrimtui

Lêng hnawt âr a khuang a, min hnawh hâwn vang pawh ni chuang lovin, ka tihtur ka tih zawh tawh zâwk avangin ka in lam panin ka hâwng ve ta a. Hmun pakhat, thim deuh ruih, thing leh mau chibai inbûk suau suauna hmun hi ka thleng a. A thim deuh ruih avang chuan ngaih ṭhat lohna êm êm nei lêm lo chung pawhin ka hmalam chu dîng takin ka en reng a, hmanhmawhna rilru nei hauh lovin dam dapin ka pên sawk sawk a. Chu hmun, nêlawmna tlachham tih hriat tak maia thim, reh, vâwt vur mai; ṭihkhaina thuam bel ka pelh hnu chuan, in ṭha pui pui hi kawngsîr tuakah chuan ṭhian inkâwm ngeih tak niawm fahranin an lo inep ut mai a. Ka han thlêk vang vang a, hmêlma indo tûr inep te pawh an ang zâwk mang e ka ti rilru leh neuh neuh a.

Chûng zawng zawng ka kal pelh dâwn ṭêpah chuan lemchan siamtuten thil lo thleng thut thut, hmuhnawm taka an duan lâwk ang hrimin tum lâwk leh beisei lâwk hauh lovin Zânpârrimtui rimtuina lêng vêl chuan ka hnâr a rawn thleng hlawl mai a. Englekhawle, ka hnar phal lo hul hual. Men pawh meng phal loin ka mit ka chhîng a, muang fân leh duh thawh takin ka hîp vang vang a. Ngai teh, khawvêl sualna lak ata min chawi kâng ni berin ka hriat chu! Ka hmalam pên sawmnga âwm vêlah chuan sikul hostel hi a awm a, sikul naupangho chuan lehkha an chhiar ri nak nak chu ka hre phâk reng a. Ka lunglênna chu ka lu chhîpah lûtin ka kelêrah a chhuak leh a, chutiang rêng rêng chuan min hual vêl reng a. Ka ngaihtuahna chuan fan loh ram rêng a nei lo; mihring nun thlengin a suar tluan chhuak ṭhak hi a ni hrim mai.

Zânpârrimtui hian chhûn ênah a rimtuina a chhuah ngai lo va, zân thim hnu-ah a rimtuina, mite thawi dam theihna khawp hiala thiltithei, damna dawidim leh chakna thahrui chu a chhuah chauh ṭhin. Hei hian zir tûr tam tak min pe – kan theihna leh chakna te hi midangte tâna hmang tur kan nih min hriat chhuahtir a. Chutih rualin a lang, a mawi leh mite fak hlawh duh vang maia midangte tâna kan inpêk chuan ropuina leh chawimawina chuan thlân vûrna leivûng min chhilh hnan ngei ang. Zânpârrimtui erawhin ropuina a thlahlel ve ngai lo va, chawimawi châka rimtuina chhuah a ni lo va, a theihna pawh midangte tân a ui ngai hek lo.

Zânpârrimtui mawina hi kan hmuh hma hauhin a rimtuina chuan min zêm a, hahdamna min pe ṭhin. Hringnun hi Zânpârrimtui ang hian ropui thei se, a bâk lêm chuang kan ngai dâwn em ni? A lang, a mawia ropuina chauh khum tum lova hmêl thup chunga midangte tâna malsawmna thlentu nih bâka liam, ropuina a awm thei chuang em ni le? Zânpârrimtui mawina hi hahîpin tu'n nge sawi ngai? A rimtuina erawhin damna min thlen tlat si. Chu tak chu hringnun awmzia tûr chu a ni. Mite ngaihin ropui lo mah ila, an thinlung lamah kan rimtui tlat chuan chu bâk ropuina lallukhum min khumtîr tûr he khawvêl hian min hnutchhiah hauh lo.

Read more »

Hmêl leh chêtzia pawhin

Pathian thu sawi ṭhin lar tak tak – DL Moody, Billy Graham, Benny Hinn, Joyce Meyer, adt. – ten thu ṭha tak tak, thinlung zawng zawnga an sawi hi chuan Pathianin mal a sawm a, mi tam takin piantharna an chang ṭhin. Heng mite ropuina deuh pakhat chu an nungchang/chêtzia hi a ni. Chu chu miten an hmu a, Pathian rin an châk phah ṭhin a, an tisual lo tlângpui bawk. Tunlai Mizo ṭhenkhat, Pathian thuhril ṭhin leh fak hla sa ṭhin te hi chu an nunah hmuh tur a awm ṭhin loh avangin miten kan ngainêp a, kan rin Pathian thlengin zah lohna a hring ṭhin. Thu sawi leh fak hla sak hi rawngbawlna ki pawimawh tak a nih rualin nungchang leh chêtzia hi hmaih ṭhelh chi a ni lo. A kal kawpa, a inthurual tlat loh chuan ‘nung’ takin rawng a bawl theih hauh loh, Pathian pawhin mal a sawm ngai hek lo. A hnuaia thil thleng aṭang hian nungchang leh chêtzia/hmêl pawimawhzia kan hre thei ang.

Kum tam tak kaltaah khân England rama an kohhran rawngbawltu Taylor Smith-a chu Moody Centenary Bible Conference, Chicago-a an neih turah thusawi turin an sawm a. A hun a lo thlen chuan Smith-a chu a aw a chhâng ta tlat mai a. Pathianin chulai hmunah chuan a rawngbawl turin a hruai thleng ngei niin a hre si a, aw chhâng chung chung chuan thusawi chu a tum ta tho va. Thu a han sawi chu a tlar hmalama mite chauh lo chuan a aw chu an hriat phâk pawh a rinawm loh.

Inkhawm an han ṭin chuan balcony-a ṭhu pa pakhat hi a lo kal vang vang a, “I thusawi kha engmah ka hre pha lo, mahse i thusawi lai hmêl ka hmuh khân Kristian nih ka duh a ni,” tiin Smith-a hnênah chuan a rawn sawi a.

He thil thleng aṭang hian kan nungchang/chêtzia/hmêl pawimawhzia a hriat theih awm e. Keini ringtu inti te hi kan ka aṭanga thu chhuak chauh ni lovin kan thusawi lai hmêl an hmuh aṭang te pawh hian miten Pathian rin duhna an neih phah ang em? Kan inenfiah fo a ṭha awm e.

Read more »

Suanûrinu nên rûn hmunah

Kâr khat lai a liam ve ta, ani nêna kan intawnna chu. Lêng hnawt âr khuang arbawm khaiho pawh khuantevîk hun nghâka an hnâr sûk sûk laiin zan khat chu he Suanûrinu nên hian eng ti tihin emaw kan intawng nawlh a. Ni sarih vêl chauh liam taa intawng kan ni nachungin heti êm hian kan inngai ang tih rêng ring pha tûrin ka rinna a chak tâwk lo a, mahse ka ring lo thei si lo. Tûnah chuan inngai takin rûn hmunah kan lêng dûn a, “Zan tlai khaw thiang kârah muang ten zân mû an chhîng” tih hlate pawh hi ka tân liau liaua Pu Rokunga phuah tûra Khuanu lo pek ni hian a mawi a. Kan inthlâkhlelhna chu ‘nasa tak a ni’ tih hian a hrilhfiah zo lo mai pawh ni lovin a hrilhfiah nân zawng a sitawm lu hret a ni.

Suanûrinu hian ka lâwm zâwng siam a thiam a; nimahsela, ka lâwm zâwng a siam a ni tih erawh a inhre kher lo maithei. A rilṭâm ka hlau a; nimahsela, ka duhsakna chu a man pha kher lo maithei bawk. A nat ka hlau a; nimahsela, ka duatna thinlung chu chhân lêt nachâng rêng a hre lo. Chuti chung chuan ka hmangaih tlat a, a tâna ṭha thei ang bera tih ka duh a ni. Zân ka han mu a, êng ka tihthim vêleh ani chuan a tihtûr a hai lo a, hrilh chawp kher ngai khawpa mâwl a ni bawk hek lo. A hna chu rinawm takin a thawk a, midang tihlâwm kher tumna rilru pawh a pu hek lo. Nimahsela, chu a rilru thianghlimna chu ka lâwmah a tla a, a rinawmna chu ka tân hlimna thurûk a tling tlat si.

Chawlhkâr khat liam taah khân zan khat ka mû chu zîng lam dâr 2:00 vêlah eng emaw thâwm ring deuh mai hian min tiharh hlawl mai a. Choka lamah chuan ka va dâk dêk dêk a, a reh leh hmiah si. Ka mutsan leh mai a. Rei loteah a rawn ri leh ṭhin a, bengchheng ka ti kher mai. Mahse, ngaihtuahna thar ka pu ta; ‘Pathian thilsiam duhawm takin amah siamtu fakna hla mawi a rem a nih hi’ tiin. Lung muang takin ka mu ta siai siai a. Chuta ṭang chuan zan tin, mut dâwna êng ka tihthim hnu rei vak loah chu hla mawi chu a rawn sa ta ziah mai a. Êng ka tihnun lai erawh chuan a zai ngai hauh lo thung. A dika dik chuan, êng ka tihthim hnua a rawn zai mai loh chuan ka ngaih a ṭha lo letling hial zâwk nia! Chu chu tu leh eng dang ni lovin SUANÛRINU (Zawlzawng) ngei chu a lo ni.

Hmânlai Mizo nunah Zawlzawng hian pawimawhna lian tak a nei a. A bîk takin nula thlangvâl ten nupui pasal chungchânga âien nân an hmang ṭhin-

1. Zawlzawng thlah – Lâwmhovin emaw zawnglaiten an hlo thlawhnaa Zawlzawng an man chuan zâwl zawng tûrin an thlah ṭhin a. Heti ang hian a thlahna hla an chham ṭhin:

“Thlah tang e, thlah tang e, zawlzawng thlah tang e,
Changtui râlah thlanthla dâr ang va tawng lo la,

Siali bahsamah va uai rawh” tiin.

An chham zawh chuan khau chu an vawrh thlâwk a. An lâwmnu, lâwmpa te baksama a fûk chat chuan an ngaih a ṭha hle ṭhin. Tin, thlawhlaia chhuah a niha thlawhlaia a fûk leh mai chuan a thlahtu khân tualchhûng mi nupui pasalah a nei dâwn tihna angah an ngai a. Vaua a thlawh luh chuan khualkhuaa mi nupui pasalah a nei dâwnah an ruat ṭhin. – ‘Hmanlai Mizo Nun’ by C. Lianthanga

2. Ṭawng upaah pawh ‘Zawlzawng hlam sei’ tih a awm a. A awmzia chu – Taksa phu lova hlam sei; pâwng hlam sei. (Zawlzawng chu khau chi khat hlam sei tak, mahse a taksa chu chuti luaa lian ni si lo a ni a, chu avanga ti chu an ni) – ‘Ṭawng Un Hrilhfiahna’ by James Dokhuma

Read more »

Nausen pahnih

1994 kum tâwp lam khân Russia rama fahrah enkawlna hmun, naupang 100 zet awmnaah chuan Krismas thawnthu – Josefa leh Mari Bethlehem khuaa an kal thu te, pindan an chan ve loh avanga ran ina an awm tâk thu leh chumi hmuna Isua lo piang chu ran chaw pêkna thlenga an muttir thu – hrilhin Deptt. of Education chu an kal a. Krismas thawnthu an hriat leh ngaihthlâk hmasak ber tum a ni nghe nghe a. Thawnthu an sawi chhûng zawng chuan naupangho leh chumi hmuna thawktute chuan ngaihnawm ti êm êmin an ngaithla a. An sawi zawh chuan naupang tin chu ran chaw pêkna thleng lem an siamna tûrin lehkha khawng lian vak lo 3 leh lehkha nêm zâwk, rawng chi hrang hrang an pe theuh a. Naupangho chu ran chaw pêkna thleng lem siam chuan an buai sang sang a, an siam zawh chuan buhpâwl lem ni âwm tak bâkah, puan sîn tê têa zai thlâk chu naute sin tûr ni âwm takin ran chaw pêkna thlengah chuan an dah tel theuh bawk a.

Misha tih loh naupang dang zawng chuan thil danglam teh chiam an siam lo. Misha chu kum 6 mi âwm vêl a ni a. Ran chaw pêkna thleng a siamah chuan nausen pahnih hi a lo muttir a; a entute mak ti chu an phu deuh zawk nghe nghe a.

Ran chaw pêkna thlênga nausen pahnih a muttir chhan chu an han zâwt a. Misha chuan a kut chu a hma dawhkânah chuan a nghat a, ran chaw pêkna thleng chu ngun thlûk tak hian a bih ngar mai a; chutah muang changin a rawn tawng chhuak ta a. Naupang ani ang rual, Krismas thawnthu pawh a hriat vawi khatna chauhin a thil tih a han sawi chuan zirtirtute chu a hneh hlawm ngang mai.

“Maria (Russia tawnga Mari tihna)-i’n ran chaw pêkna thlenga nausen a muttir chiah khân nausen Isua khân min rawn en a, ka bulah a awm ka phal leh phal loh min zâwt a. Kei chuan nu leh pa ka nei tawh lo va, chênna tûr in ka neih loh avangin ka bulah a awm theih loh tûr thu-in ka lo chhâng a. Ani chuan chuti a nih chuan a bulah lo awm zâwk tûrin min sâwm leh a. Kei chuan mi dang angin engmah thilpêk pêk tûr ka neih loh thu-in ka lo chhâng a. Isua bula awm chu ka duh lutuk a; mahse thilpêk pêk tûr engmah ka neih loh avangin ka ngam lo zâwk a ni. Chutih lai tak chuan ngaihdân thar ka nei ta thut a. Ran chaw pêkna thlenga mahnia mu, nausen Isua chu ka nghen lum phawt chuan chu chu thilpêk hlu ber ni dâwnin ka hre ta a, vâwt lah chu a tih hmêl reuh si a! ‘Tichuan a hnênah chuan, ‘Thil dang pêk tûr che engmah ka nei lo va; mahse ka nghêng lum thei che a nih chuan chu chu thilpêk ka pêk theih tâwkah che i pawm thei ang em?’ tiin ka zâwt ta a.

“Isua chu lâwm hmêl takin a nui var var a, ‘Min nghen lum phawt chuan chu chu mi tinin thilpêk min pêk that theih berah ka ngai ang,’ tiin min lo chhâng a. ‘Tichuan ran chaw pêkna thlengah chuan nausen Isua bulah ka awm ve ta a ni. Nausen Isua chuan min rawn en a, englai pawhin, ka duh chen chen a kiangah ka awm ve a phal thu min hrilh bawk a ni,” a ti ta a.

Thu a sawi zawh chuan Misha mitah chuan mittui a tling pam a, a mittui chu a biangah a luang thla zaih zaih a. A kutphahin a hmai a hup a, a chala dawhkan siin a indawm kun tlat a; a inhnît zui hlawp hlawp mai a. Chu fahrah naupang, a nu leh pa ngei pawhin an duh loh chuan englai pawha amah pawm tlattu tu emaw a tawng ta a ni.

“Kan damchhûngin eng nge kan neih tih aiin, ‘tu nge’ kan neih tih hi a pawimawh zâwk”

Read more »

‘Silai' (Vâl min vêltu thuziak)

He thu hian ka rilru a khawih tak zet. Tlangvâl e ti lo chuan ka chhiar laiin ka mualpho teuh ther ther hle mai! From Alabasta by Rian B. Anderson

Kum 1881, Krismas urlâwk zân a ni a. Kum 15 ka tlin kum a ni bawk; mahse chumi ṭum chuan hun rei tak chhûng ka lo awh tawh rifle leina tûr khawp sum ka neih loh avangin ka tân Krismas chhe mi a ni hawt mai. Zanriah ei kham chuan thuk bulah ka ṭhu a, kan dân pangngaiin ka pa hovin Bible chhiarna hun kan hmang dâwn tih ka hria. Ka pa chu a rawn lang ngei a; mahse Bible a keng tlat lo. Pâwnah a chhuak a, rei loteah a rawn lût leh a, chiang fea min en chung hian “Ti teh Matt, pâwnah i’n hawi khawthawng teh ang, a vâwt nuam hle asin” a ti a. Rifle neih duh êm êm laia pâwn khaw vâwt hnuaia hawi khawthawng tûra min sâwm chu ka lâwm lo nasa kher mai; a ṭûlna âwm rêng rêng lah ka hre hek lo. Mahse, ka zui ta tho a. Pâwna ka chhuak tûr chu ka nu chuan min lo nuih sak lehnghâl a, a ngaihna âwm ka hrethiam lo chiang ngang mai.

Pâwna sakawr tawlailir dingah chuan eng emaw hi a intiang ûr a. Ka pa chu tawlailir khalhnaah chuan a lo ṭhu vâng a, a bulah chuan ka han ṭhu ve a, khua chu a vâwt kher mai; nuam ka ti tehchiam chuang lo. Ka pa chuan tawlailir chu a khalh ta a. Rumrawk kan dahkhâwmna kawngka zâwnah a tiding a. “Hêng bungruate hi helai rumrawk dahnaah hian hlâng lût ila, rumrawk bâwma thing tuah tûr hi tawlailirah i hlâng thung teh ang. Ti rawh le,” tih leh tawlailir aṭanga zuan thlâk chu a rual a, zui mai loh chu tih tûr dang a awm leh tlat lo!

Ka pa chu ka hrechiang a, mahse tûn ṭuma a thil tih hmang leh tih tum chu ka hrethiam ta lo. A tâwp a tâwpah chuan “Pa, eng nge maw i tih tum ber le?” ka ti ta nge nge a. “Tûn ang zânah hian i ni Jensen-i te ina kal i hreh em?” tiin min lo zawt lêt a. Ka ni Jensen-i (ka pa farnu) te chu kan awmna aṭang mêl 2 vêla hlaa awm an ni a, a pasal chuan kum 2 liam ta khân a thihsan a; an fa pathum chu a enkawl zui ta a ni. An fa upa ber pawh kum 8 mi chauh a la ni nghe nghe a, an dinhmun chu a harsa ve khawp mai.

“Hreh lêm lo ve. Mahse, eng nge kan va tih ang?” ka ti a. “Vawiin khân i nite chênna hmun ka paltlang a, kan ṭanpuina an mamawh niin ka hria. A fapa upa ber Jack-a kha thing tuah tûr zawngin ramngawah a kal ka hmu tlat a ni. Thing tuah tûr an nghei niin ka ring, Matt,” a ti ta a.

Rumrawk dahnaah chuan a lût a, thing tuah tûr kan chhêk khâwl sa chu a rawn pu chhuak a, tawlailirah chuan a hlâng a, a tih ang chuan ka ti ve ta a. Ka pa chu chokaah a va lût a, chhangphut ip a rawn pu chhuak vû vû a, thil eng emaw a rawn zakzeh phei bawk a, “Pa, eng nge i zakzeh kha?” ka lo ti vat a. “Pheikhawk a nih hi. Jack-a te unau chuan tûn ang khaw vâwtah pawh pheikhawk bun tûr an nei hlei nem. Sa leh chithlum tlêm a tel bawk. Naupang tân chithlum tel lova Krismas hman chu khuang lova chai ang hlauh a ni ang asin le,” a ti a.

Ka nite in lam pan chuan ngawi rengin ka pa chuan tawlailir chu a khalh a. Thlasik chhûng phâng lova tuah tûr thing kan nei a, chhangphut lah chuti bawk. Pawisa erawh kan nei tam lo tih ka hria. Chuti chungin engati nge ka pa chuan ka ni fate tân chithlum leh an bun tûr pheikhawk a lei ṭalh? Ṭhenawm khawvêngte pawh an nei ve tho va, an ngaihsak thei lo em ni? ka ti rilru a.

Ka nite in kawtah chuan thing tuah tûr, chhangphut ip leh chithlum bâwm chu thâwm dîm thei ang berin kan hlâng thla a. An kawngka kan han kik a, kawngka chu tu emaw hian a rawn hawng a. Ṭi dêk hian, “Tu nge ni?” a rawn ti a. Min hmuh chuan a lâwm chu a ṭe chûl a, in chhûngah min hruai lût nghâl a. Blanket hlui zet tawh hi a sin hlân a. A fate chuan mei thi lek lek tawh hi aiin thuk hmaah chuan an lo ṭhu kual far a. Ka ni chuan nawhalh a han nawt a, lalṭin ung zet tawh chu a han chhi a.

Ka pa chuan, “Thil eng emaw kan rawn keng asin,” a ti a. Chhangphut ip leh pheikhawk bâwm chu kan zâwn lût a, ka ni chu a pe a. Pheikhawk bâwm chu a han hawng a, a inkawp tûr ang zêlin a thliar hrang nghâl a. Ka ni hmêl chu ngun takin ka lo en reng a, a heh a pet fan fan leh lâwm avanga a mittui rawn hnâm ṭiam ṭiam, a bianga luang thla zaih zaih chu ka hmu reng mai! Eng emaw sawi tûr a nei tih pawh a hmêl aṭangin ka chhiar thei; mahse lâwm avangin a sawi chhuak thei si lo!

Ka pa vêk chuan “Jen, thing tuah tûr pawh kan rawn keng tak asin,” a ti leh a. Ka lam rawn hawi pahin “Matt, thing tuah tûr kha rei tâwk fang an tlâk tûr han thiar lût la, han tuah belh nghâl nghe nghe ang che, khua lah a vawh hi le,” a ti a. Thing tuah tûr thiar lût tûra pâwna ka chhuak chu mi dang daih ka ni ta! Ka mitthlaah chuan meilum thi lek lek tawh kîla naupang ṭhu ṭhap te, blanket hlui chhe zet sin chunga lâwm avanga ka ni bianga mittui luang zaih zaih leh lâwm avanga eng thu mah a sawi chhuak thei lote kha a châm tlat a, kei pawh ka mittui a tla ta zawih zawih a. Tûn hmaa ka hriat ngai loh leh ka la tawn ngai loh lâwmnain ka thinlung chu a liam zawih zawih a ni ber e!

Naupangho ka pa-in chithlum mûm a sem diat diat lai chuan an lâwm avangin an phun sap sap a. Ka ni chuan “Pathianin malsawm che u rawh se. Pathian mi tirh ngei in ni tih ka pawm hmiah a ni. Kei leh ka fate hian min ṭanpuitu tûr rawn tîr tûrin Pathian hnênah kan dîl reng a ni,” a ti ta a.

Kan haw tûr chu ka ni chuan min ui ngang mai, naupangho lahin chuti bawk. Ka pa chuan naupangho chu a mal te tein a kuah diat diat a; an hmêl aṭang chuan an pa thi tawh an ngaihzia chiang takin ka hmu thei a; tûn thlenga pa ka la nei chu ka vanneihzia ka hre thar hle bawk. Kawngka bul kan thlen chuan ka pa chu a hawi lêt leh a, ka ni hnênah chuan, “Jen, ka nupuiin kumin chu Krismas zanriah kîl tûra sâwm che u a tum thu min chah a, naktuk tlai atân a ruahman nghe nghe asin. Krismas zanriaha buatsaih tûrin turkey lian zet mai a vulh pek a, duhthâla kan ei pawhin a la chuang ṭeuh hial ang. Naktuk chhûn dar 11-ah kan rawn lam ang che u,” a ti a. Ka lam rawn hawi pahin, “Matt, a ṭha em?” a rawn tithuphung a. Kei chuan hnialna engmah ka nei tawh lo.

Ka ni chuan lâwm avanga ṭah aw ṭiau hian, “Unaupa, ka lâwm tak zet a ni. ‘Pathianin malsawm che u rawh se’ tih thu sawi lo mah ila, Pathian chuan mathei lovin mal a sâwm ngei ngei ang che u” a ti a. Kan inmangṭha a, tawlailira ka han chuang haw leh ta chu vâwt ka ti tawh rêng rêng lo.

Ka pa chuan a aw a han thian kharh kharh a, ka hnênah chuan, “Matt, thil eng emaw hrilh duh che ka nei asin. Rifle hi i awt êm êm tih i nu nên hian kan hre reng a; chuvangin kumin Krismas-ah hian Krismas thilpêkah leisak theih che kan beiseiin kan theih ang angin sum pawh kan khâwl a; mahse kan tlin hman lova, a pawi ka ti ngawt mai. Amaherawhchu, nimin khân hun rei tak chhûng sum min batsaktu mi pakhatin a bâ min rawn pe a, i nu nên chuan rifle leisak ngei che kan tum diam tawh a, i rifle tûr lei tûrin tûkinah khân dawrpuiah ka va kal a; mahse i nite chênna ka paltlang lai takin a fapa upa ber Jack-a kha pheikhawk pawh bun lova ramhnuaiah a kal lai ka hmu a, eng nge a tih tûr tih pawh ka chiang êm êm, thing tuah tûr a zawng dâwn a ni. Tichuan ka fapa Matt, rifle leina tûr pawisa kha i rifle tûr lei nân hmang ta lovin, naupangho pheikhawk leh chithlum lei nân ka hmang ta a ni. Matt, i hriatthiam ka duh takzet a ni,” a ti ta a.

Ka mittui a hnâm a. ka biangah a luang zawih zawih a. Ka pa-in chutianga a lo ti chu ka va lâwm tak êm! Thil awmzia ka hriat chian a, thil thleng ka hmuh chian zawh poh leh rifle ka duhna chu a hniam rawih rawih mai a. Ka pa thil tih chuan ka ni Jen-i hmêla hlimna lo lang leh naupangho hmaia lâwmna inziak chu min chhiartîr a, a man a va tam êm! Ka dam chhûng hian ka ni Jensen-i te chhungkua leh thingbung ka hmuh ringawt pawh hian khami zâna tawlailirah, rilru hlim ru veng veng chunga kan in lam pana ka pa kianga ka ṭhu kha ka hrechhuak ziah ṭhin. Khami zân khân ka pa khân rifle ka neiha ka hlimnain a tawn phâk rêng rêng loh tûr hlimna min hmuhtîr a ni.

Read more »

Ngaihtuahna ṭawng (Mind language)

Pianpui ṭawng (Mother tongue) hi kan hre vekin a rinawm a, kan pian aṭanga kan ṭawng theih tirha kan ṭawng hman kha kan pianpui ṭawng chu a ni mai a. Nimahsela, naupang te reuh te an nih laia hnam dangin an enkawl seilen chuan an pianpui ṭawng dik tak kha theihnghilhin ‘Ngaihtuahna ṭawng’ hi an lo nei ta ṭhin. Ngaihtuahna ṭawng kan tih awmzia tak chu, kan ṭawng hman thiam ber leh hman nasat ber tih mai pawhin a la fiah zo lo; thil kan ngaihtuah chhunzawmna ṭawng hi ti ila a fiah zo deuh ang em le. English, Hindi, French, Spanish, etc. ṭawng hrang hrang thiam pawh ni ila, chûng ṭawnga thil kan sawi emaw, miin an sawi emaw kan ngaihtuah chhunzawmna ṭawng kha ‘Ngaihtuahna ṭawng’ (Mind language) chu a ni.

Chu chu eng nge a pawimawhna? Jonathan’s Training-a an hotupa thusawi ka rilrua châm reng chu “Mi thu kan hrilhin emaw, kan titipuiin emaw, ṭhiana kan siam dâwn emawin anmahni ngaihtuahna ṭawng ngei hman tûr. Chu chuan anmahni lamah rinngamna leh inpawhna a thlen a, hneh a awl bîk” a ti. English kan thiam viau pawh a ni thei “What is your name?” emaw “Âapka naam kya hain?” tia min zawhin Mizo dik tak chuan “Tu nge i hming?” tiin ngaihtuahna ṭawngin kan lo let lehchhawng a. Tin, “Tell me the voting behaviour of the President of America” ti ta se, ngaihtuahna ṭawng chuan “America president an thlan dâwn chuan... chuti... kha ti...” tiin Mizo ṭawngin kan ngaihtuah neuh neuh ngei ang.

Rawngbawlna, ṭhian kawmna, sumdâwnna, midang nêna hna thawhhona leh lehkha zirna thlengin ngaihtuahna ṭawng hi kan dah pawimawh ber tûr a ni. Kan thawhpuite/biak te ngaihtuahna ṭawng thiam ve hram tum tûr. Chu ṭawng chuan han bia ila, a dang zaih mai ni. Ka ngaihtuahna ṭawng chu Mizo ṭawng a ni a, ka ṭhenawm vaipa chu kei tluk zetin Mizo ṭawng thiam ve mah se, a ngaihtuahna ṭawng chu Hindi a ni thung. Hindi-a ka biak chuan amahah awlsam takin ka tla tlum nghâl thei. Ngaihtuahna ṭawng ropuizia leh thiltihtheihzia hi chhût chhuak thiam kilh kelh lo mah ila, ti kha chuan tlêm tal chu kan hriat belh ngeiin ka ring.

A pawimawh ber chu kan mi biak, kawm, hna thawhpui, rawngbawlpui leh zirpuite hi an ngaihtuahna ṭawng zir thiam ve ila, a theih hrâm chuan chumi hmang ngei chuan bia ila, rin phâk bâkin hmasâwnna kan hmu ngei ang.

Read more »

Thu leh hla ṭhenkhat

Facebook kan tilâr ta sa sa, ka status update ṭhenkhat ka'n rawn dah ve rêng rêng teh ang...

1. Hlimna hi khawiah nge i zawn ṭhin? Party-na, picnic-na, sex, ruihtheihthilah em ni? I hmu emaw chu... Hlimna tak tak chu thinlung lamah a inṭan zâwk ṭhin!

2. Hringnun rahbi tinah hian zir tùr tam tak a inphûm a. A rahbi tin kan rah laia kan zir thiam loh chuan a hnu zêlah kan buai phah châwk ṭhin.

3. Thinlung a hlim chuan khawvêl hian lungngaihna min pêk tùr a nei lo.

4. "I hmêl che êm mai" min tih chuan lâwm tùr; thudik an sawi a ni. "I hmêl ṭha hle mai" an tih erawh chuan dâwt tlêm telhin an uar hlek a ni tih rin bawk tùr.

5. I tâna pawimawh kha midang tân a pawimawh ve kher lo thei. Chuti angin i tâna pawimawh lo kha midang tân a lo pawimawh êm êm thei. Chuvangin hriatthiamna sâng ber leh a dawttu kan nei tùr a ni. Chumi tel lo chuan nunho ngaihna a awm lo.

6. Ka ngaihtuah ang zawng zawng hi ka neiin ka ni thei lo. Ngaihtuah lo leh lek phei ila chu ka hlat lehzual ang.

7. Nun hi kan ngaih ang ngawta harsa a ni lo. Kan beisei ang ngawta awlsam pawh a ni chuang hek lo.

8. I chungah khua lo durin rial te chu lo rúm ṭhin mah se, engah nge i mangan ang. Chumi chung lehah chuan Ni êng mawi tak a awm a, engmahin a hliah bo reng zo hauh lo asin.

9. Lalpa nang lo chu ka hlim ni leh lungngaih nia ka bula awm hnial ngai lo tu dang mah ka nei si lo.

10. Facebook-a like leh comment-tu ngah deuh deuhho hian a takah ngaisângtu an ngah kher ang em le?

11. Mahni inhmangaihna leh inkhawngaihna avanga mittui sên hi chu a har lo. Midangte khawngaihna, hmangaihna, lainatna leh an ṭhatna duh avanga mittui sên erawh har tak a ni thung.

12. Kan nun hi rei loteah a la chuai ang. Chumi hma chuan 'keima' tân ni lovin 'midang' tân eng thil ṭha nge ka tih? Keima tân chauha ka thawh chuan ka nunna chu ka marphu a tâwp rualin a ral ve nghâl ang a. Midangte tâna ka nun erawh chuan an thinlungah ka nung reng ang.

13. Khawvêl chuan nei ṭeuh chunga duh belhna leh lungkhamna a pe ṭhin a. Krista erawh chuan pêk vek hnu pawha thlamuanna leh lungawina a pe thung. Insêngso tam leh thawh hlawk apiang Lalpaa an lawmna a zual laiin tisa thilah chuan chapona leh phunnawina a ni fo. Lalpa ṭhatzia tem tak tak tura inpe phalte chu Lalpan a tiam sum te, ropuina te leh chawimawina te an dawng ṭhin. Tuilairapa awma khawvêl malsawmna leh Pathian ṭhatna tem tum ten an chân ve ve ṭhin. Rinna chu awmsa rinna ni lovin channa tur leh harsat phahna tur pawh ni se, beiseina a zawh tur a ni. Chu nun dai ngam tak tak ten Lalpa malsawm ram rim an nam ṭhin a, engkim neitu Lalpa hausakna zâr an zo ṭhin.

Read more »

Thaibawih kan tih fo hi

Hmânlaiah chuan nula leh tlangvâl an inlâwmin nula-in tlangvâl chawfûn, thuamhnaw leh ṭûl dang an phurhsak a, a theih chen chenah mipate an âwl ṭhin. Mipate pawhin tui chawi, lui lam chawhmeh zawn leh hna hrâm thawh thlengin hmeichhiate an âwl ve thung.

In lamah ve thung chuan hmeichhiain eirawngbâwl, insûk, tui chawi, inchhûng sekrek khawih, buh ṭhâp, nau awm, nau êk sûk leh in leh a vêl tihfai kha an hna a ni a. Mipate erawh chu ram lamah ni tla van vuaia hna an thawh avangin in lamah chuan an âwl a; ram hna an thawh pahin chawhmeh tûr an zawng nghâl ṭhin a, in tla bal thawm ṭhat a ṭûl chângin an thawm ṭha bawk ṭhin. Heti ang hian ziak loh dân fel fai tak an neih a, chhûngkhata hmeichhia an dam loh emaw an zin bo emaw chuan mipa-in thil ṭûl an khawih a, tui an chawi pawhin an thâl hmasaktir ṭhin. Chuti ang lova mipa-in a nupui a ngam loh avanga hmeichhe khawih tûra tih (ziak loh dân kan tih tawh kha) chin a khawih a, a nupuiin ti tûra a tih ang apiang a tih dun dun chuan thaibawih an ti ṭhin.

Tûnlaiah erawh khawvêl inher danglam nasa tak avangin hmânlai thaibawih an tehna kha a dik vek tawh lo maithei. A bîkin khawpuia awm leh sawrkar hnathawkte phei chu an hahdam êm êm tawh a. Ina awm, hmeichhiate ai mahin office kai mipa ṭhenkhatte phei chu an hahdam zâwk hial âwm e. Chutia hna hrâm lutuk thawk bawk si lo, hahdam taka chhungkaw mamawh tâwk bâk a chuang a liam thlenga an thawh chhuah theih si chuan inchhûng sekrek ilo leh ṭûl dang chu an khawih ve mai tûr a ni dâwn lo’m ni? Tin, chhûngkaw ṭhenkhatah (a tam zâwk pawh a ni tawh maithei) phei chuan hmeichhiate pawhin office an kai a, nupa-a office kai an nih ngat phei chuan in lamah mipate hian âwl theihna chhan tûr an nei bîk hauh lo vang.

Chhungkuaa mipa zâwk âwl a, hmeichhia zâwkin ei leh bâr, silh leh fên tûr a thawh chhuah chuan mipa chu thaibawih tiin kan ko thei ang. Eng ang mipa pawh ni ila, nupui fanaute laka inlâk hlauhawm leh hrân chîng; pâwn lamah erawh a dawih ber bera ṭang leh si ṭhin kan nih chuan mipa nih kan tling lo. Hmeichhiate thinlungah kan tlâk nat tawh loh chuan eng ang pawhin hmangaih che, dei dei e... pawh ti ila lung bang sut ang vêl a ni. Huam chin zîm lutuka inlâk pâ chîngho hi tûnlai thaibawih an ni! Mipa tihtûr chin an hre lo va, hmeichhe kut thlâk te hi pâ-na emaw an ti a, mi dawihzep hna dik tak a ni. A tâwpah chuan an nupuite lakah an tlâwm leh tho tho ṭhin si a.

Mipa dik takin (dik leh fel taka hna thawk ṭhin, chhungkaw châwm nâna mamawh tâwk thawk chhuak thei) nupui fanaute hmangaih avanga inchhûng sekrek an khawih, nau an pua, nau êk an su, naupang sikul kai tûr an hruai, chhuat an nâwt emaw pawh ni se thaibawih tiin lo ko tawh suh u! Nupui fanaute ei khawp thawk chhuak zo lo-ho, nupui/fate thawh chhuah sa ringa nung ve; mahni thawh chhuah sa pawh ṭûl loa tlak ral ṭhin, nupui fanaute hmêl zah avanga inchhûngah pawh inthlahrung dûka awm ṭhin te u, tûn chinah THAIBAWIH tiin hawrawppui ngatin a nia kan koh tawh dâwn che u ni!

Read more »

Thianghlimna

Mi bawlhhlawh chuan thinlung thianghlim a nei thei lo va, pâwnlam tenawmna chuan chhûngril lam bawlhhlawhna a tilang thin. Thianghlimna hlutzia hi tam takin kan hrefiah zo lo fo. A ropuina leh mawina hi hmu-in hrethiam ni ila, a pâr mawina hi thliah kan tum lo tûr.

A nih leh, chu thianghlimna chu tû tâna vawnhim tûr nge? Tam tak chuan kan kawppui te tâna invawng thianghlim chauh ni maiin kan inngai fo. A dik lo ka ti hauh lo, mahse chu aia hlu chu a awm asin.

Thianghlimna hlutna leh ropuina pâr tlântu dik tak chu a invawng thianghlima te an ni a. A pâr mawina chhuah a, a rimtuina dawng pha-tu pawh amah bawk chu a ni. Chumi awmzia chu, ‘thianghlimna’ hlutna tak tak chu midangte tân ni ngawt lovin ‘keimahni,’ a invawng thianghlima te tân ngei hian a lo ni.

Thianghlim tawh loh avanga mahni inthiam lohna lian tak kan neih chuan kan nun kal zêlah hrehawmna leh ngaih ngam lohna kan nei thin. Chumi ep chiahah chuan, thianghlimna nun neitu chuan chhûngrilah hlimna leh lâwmna thûk tak a nei thin. Thianghlimna hi ‘tu’ emaw tân mai ni lovin ‘keimahni’ tân ngei a lo ni. Kan invawn thianghlimna hi kan kawppui te tân ai mahin keimahni tân hian a lêt tam takin a hlu zâwk si a. Chuvangin thianghlim takin i nung zêl ang u, mahni tâna chakai khawrhna tha tak a ni si a.

Read more »