Wednesday, August 22, 2012

Ka Nun – Khawdur leh Ni Êng

Mite angin ‘nun’ ropui leh awhawm, entawntlâk nei ni ila, heti ang thu te chu zak miah lovin ka ziak ve tûr. Amaherawhchu, ka ni si lo. ‘Ropuina’ leh ‘Entawntlâkna’ pawhin ‘ka nau’ min tih tûr khawpa chhuanawm loh ka ni chungin he thu hi ziah ve hrim hrim châkna thlarauin min zâwl tlat pek chu. Ka mawng ka hlîm a nih tâk leh min lo khuh thatsak leh mai aniang chu, ti r’u?

A, a bul tan dân tûr tak pawh ka hrethiam lo! Tihian tan mai ang – Ka naupan têtlai hian vai ramah zai ka tâwk tawh a. ‘Hlauhna’ an tih ang zawng zawng hi chumi tum chuan ka thiante an ni. Min han chiu mu ta a, tui taka ka muthilh lai chuan kei, naupang pawisawi lo chu min zai mawlh mawlh mai a ni. Enga ti tehrêng nge ni, min zai zo, an thui lai mêk chuan ka harh ta tlat mai! A natzia leh vân sânzia chu sawiin a siak lo. Ka hriat thiam dân ber chuan sakawrbakcheh-in dim lo bak sakin min chep sawk sawk ni berin ka hria. Rei vak loah min thui zo a, tap hlawp hlawp chung chuan min nawr chhuak a. Kha mi tuma ka nu mangang hmêl kha ka la theihnghilh thei lo. Kei lah nau nuar hrât tih takah ka tap bâng duh dêr si lo. Han bân mai ngaihna a awm miau lo alawm. A na êm asin!

Chu mi hnu kum rei loteah ka dam lo ngun lutuk chuan ka in pahnihna (damdawi-in) chu kan pan leh ta a. Khai, ruhseh (rheumatic fever) ka lo vei chu niin. Daktawr-in kum 5 chhûng, thla khata vawi 2 Penidure (LA12)-a inchiu tûrin min han ti tehrêng a nih kha, veng vawng mai a. A rei vang vang duh asin aw! Shillong lamah pâwl 11 zir tûrin kan chho a, ka inchiu lah chhunzawm zêl a ngai si. Ka inchiu-na hi a na thei êm êm a, a hlim chhâwn chuan ka kal tha thei ngai lo va, a tûkah lah ka khua a tisik ziah bawk. Mizo pawh ni lo nurse (nula) hmaah chuan khêl lovin thla tin vawi hnih ka mawng ka hlim ta ziah mai a ni! Ka mawng lah hlui bawk, ka phûr lo thei fu. Nurse lah chuti bawk!

Khêl lova ka kum tin dân ‘khawsik’ chuan min thlah ngai lo va, a hun tê-ah a lo rah leh thin. Nazareth hospital (Shillong) khum te pawh ka zuk delh khuar ve kêk kûk tâk kha. Phuar beh ni ta lo chu ka chhuak ve leh mai bawk a. Hemi nia damdawi-in kan pan tûr hi ka thianpa te unau (Mizo), kan thenawma in luah, zirlai ni chunga taxi service thin te chu min zuk hruai lawk tûrin kan ti a, zuk duh miah lo va! Eng dang vang a ni lo, Seventhday Adventist an ni a, khami ni kha inrinni a lo ni kher bawk nên. Inrinni (Sabath) chu mite tanpui pawh theih loh khawpin an lo serh a ni tih rêng rêng ka hre ngai lo a, ka vâr pawh ta hawk mai a ni. Hêng hunlai hian chhûngkaw lamah harsatna neuh neuh kan nei bawk nên, lehkha zir chu sawi loh zir loh pawh a châkawm chuang hlei law. Pawl 12 ka exam dâwn chuan ka dam lo na ta riau mai a. Ka chhûngte chah chhoh lah tlâwmpa êksekah ka la a, mahse a loh theih tawh si loh, an lo chho ta nge nge a. Dam lo chung chuan ka exam hrâm a, result lah chuan ‘damlo chungin a exam kha maw, hrethiam ta’ng nge’ ti chuang bawk si lo. Vanneih nge vanduai thlâk takin ka ‘pass’ ve ta hlauh mai. 1st division-a lungawi lo, mittui nêna pass te ai chuan 3rd division-a lâwm taka ka pass kha, tûn hnua ka ngaihtuah leh hian ‘a mak’ ka la ti chuang lo.

BA zir hma kum 1 chu computer leh music zirin Aizawl khawpuiah ka tei kual zak zak a. A hmeh leh a chhut lam chi a ni bawk a, zir tlut tlut ai chuan a zia deuh. Ka duh tâwk ka zir zawh hnu-in BA chu 2006 khân Govt. Aizawl College-ah ka zawm ve leh a. Ka inchiu pawh ka chhunzawm zêl a, helamah erawh Mizo nurse (nula) hmêl tha bawk si an lo ni ta! Phûrawm fê hian a zahthlâk duh fu a ni! Kum 5 hnu-ah ka inentîr leh a, Daktawr lah chuan “A la dam fel lo, kum 5 dang inchiu leh rawh” min han tih pek chu(h)! Ka thu ni se, ka transfer nghâl nal nal ang. A kum 6-naah pawh chuan nula zâwk bawk lovin a tlangvâl zâwk bawk chu khêl lovin nula hmaah thla kipin ka bawk leh ta hun hun mai a ni. Sexy lo ve thlâwt! A kum 7-na zawng ka taimâkna leh peihnain a tlin ta ngang lo a, ka bânsan ta nge nge a ni. A, tlangvâla pumpa, eng kim than kin tawh tân chuan a tiha tih reng chi pawh va ni suh. Pathian zârah ka dam ta viau a, hei, ka hrisêl chho ve zêl chu a nih hi.

BA ka zir chhûng khân ka thiante avangin mi ‘pangngai’ takah ka chhuak hman a, an chungah lawmthu sawi sên loh ka ba a ni. Thu leh hlaa tui viau e ti lo chuan Mizo subject–te kha ka’n la lo vêl teh tlat a. Ka tuina a ni tlat thung si. Keimahin ka inzir a, uan thu chang suh se, Govt. Aizawl College Annual Magazine 2007-2008 (Invictus) & 2008-2009 (Dole Rich) khân a inzâwnin ‘Best Article in Mizo’ ka lâk ve tâk khiah chu! Pathian tak hi chu aw, ka chungah hian a tha mah mah a ni tih tûr khawp khawpin min chawimawi thiam a ni.

Midangten BA chu 1st-ah lungawi zân lova an pass laiin kei erawh lâwm êm êm chungin 2nd division-ah ka pass ve hlauh pek a. MA zawm ka duh si, ka mark a chhe bawk si. Thihna pawh ni hlei lo tiin application form chu ka zuk submit ve ta nge nge a. Seat 30 a awm a, waiting list 3 a awm bawk a. Result a lo chhuah chuan 33-na ka ni! In hrethiam mai em? Beidawnna hian thian tha tihdân takin ka dârah min bêng thak thak ni berin ka hria. Mahse Pathianah ka innghat tlat a, tul a tih chuan min luhtîr ang a, a tih loh chuan min luhtîr lo mai ang tiin ka inhlân lâwk vek bawk a. A hnu deuha office-a ka zuk kal leh chuan LDC chuan HOD a han phone a, midang admission la ti lo an awm a, chûngho chu “Nghâk tawh lo mai rawh, a rawn kal hmasa apiang kha pe mai rawh” a’n tih hlauh pek a, lâwm avangin beng thleng thlengin ke ka khai lo chauh maw le!

Theih tâwpin ka zir ve a, 1st Sem.-ah te chuan BA-a topper pawh khûmin ka sâng filawr ta mai a. Ka thiante mak tih ka hlawh a, staff-te pawhin “I inring lo em?” min ti hial a. Kei ngei pawh mak ka inti a, ka’n in enchiang a, keimah tho ka la ni. Ka tichho nek nek a, mahse ka nunah khawdur a lo lang leh ta! ‘Vâl to lo’ tia nula pawh melh ngai hlei lo khân ngaihzâwng ka nei ve khang lâng pek alawm le! Ka nei thiam lo êm êm mai lehnghâl, ‘kelphûng tap chim hmu’ ang maiin ka birh tlut tlut tâk mai chuh! Ka zirlai thlengin a tuar a, 4th Sem. exam result a chhuah meuh chuan 1st-ah pass-in 3-na ka ni ta dawrh mai. Hemi tum hian academic mai bâkah zirlai tam tak ka zir chhuak thung. Tûnhma zawnga hrisel lo leh harsatna namên lo tâwk chunga ka zir a, pass ve tâwk tâwka ka lâwmna ang kha ka nei ta hauh lo. Ka chhûngte pawh ka hrilh duh lo va, ka thianten an lo hrilh a, kan result a chhuak a ni tih a tûkah an hre ve chauh nia! A chhan chu, eng dang vang a ni lo, 1-na nih ka tum êm êm a, ka ni si lo. Ka lungawi lo a ni. Mite ka demna thin dinhmunah ka han ding ve a, dem thei ka nih bîk lohzia ka inhmu chhuak a. Ka zah rual rualin ka lâwm rilru hle.

A hming tak meuh meuhin hna ka’n thawk ve a, ‘lungawina’ tih tawngkamte hi hmang thin mah ila, nunpui harzia ka hre dâwn chauh chu a nih hi a! Midangte sawi leh sêl te phei chu tâwk tura inngaih sa hian a hahdam thlâk zawk tih ka hmuchhuak a. Midang rêlpui tûr te hlei hlei, i duh phawt chuan kha, i kawngkaah rawn luh châkin an rawn dah leh tâk huang huang kha!

Kum 30 êm pawh la tling lo hi, eng ka ti ta nge, ka sam-te pawh hian a dum nih aia a vâr nih an châk tlat chu ni, ka lu te hi zuk tuak zo tep tawh a! Zahthlâkah pawh ka la peih tawh lo, ropuina entîrtu a nihna hi ka uar tawh zâwk a, hrisel lohna fahrin ka nihna ni hmiang maw ka ti mai. Hmânni phei chu thisen leh zun... A, a test theih ang chi ka in test teuh mai, result lah chu ‘A tha’ tih a ni zêl mai si. Miten ‘A tha’ ti na nâ nâ ‘A tha lo’ lo tih thu awm hek lo, ka tha awm ve hmiah. Mahse ‘Ka tha chiah lo’ tih chu ka inhai lo. Daktawr lah râwn tûr apui ka hre thei phian a, kan zinna hmuna ka thiante pawh ka hmuh remchân chuan ka râwn nghâl zêl mai. Tûnah pawh eng eng emaw in test chu ka la duh. Ka inhria, ka tha chiah lo a ni.

Natna hi inhnehtîr ka tum ngai lo a, na mah ila ka tihtûr thulh ka tum chuang lo. Ka dam lo tih inhre mah ila ‘Ka dam a ni’ ka ti lui tlat a, ka dam zawm ve zêl mai. ‘Bâkah mite hian ‘thih hma’ te hi an tum thin hi ka tia, kei ve thih te chu ka la tum lo nasa mai, thi hman pawh niin ka inhre lo! Tihtûr ka la ngah lutuk tlat! Ka nunna chungah erawh thu ka nei hauh lo, mahse dam rei erawh ka tum nghet bur. He ka hrisêl lohna hmang hian lungawina insiam hrâm hrâm ka tum a, na mah ila ka dam hun tûr ka ngaihtuah hrâm hrâm thin. Chu chuan hlimna min siam a, hmabâk êng min hmuhtîr thin. Ka nuna natna leh hrehawmna khawdur lo thleng thin hian nakin lawka ni êng mawi lo lang tur a tifiah zual ngei ang. Chu chu beiseina leh rinnain ka thlîr reng thin. Chuvangin eng dinhmunah pawh ding ila ‘Lungawi’ zêl ka tum a, chu chuan ‘Hlimna’ min thlen thin. Hrisêl tha tak, ngal fîm tliang hlarha dam hi ka tum tlat, kei... hrisêl lo ber hian!

Wednesday, August 15, 2012

Church Denomination leh Mizo Kristiante



Sakhuana hi thil run thlâk deuh mai a ni a, a then te phei chuan an pawm hlei lo va, âtthlâk ni-ah an ngai fo. Karl Marx-a pawhin sakhuana chu ‘mipui vantlâng ruihchilh’ (opium of the masses) a lo ti hial rêng a ni. A kal fawr (extreme) te phei chuan an thihchilh ngam hial thin.

‘Mizoram Gospel Centenary Bulletin’ khân Mizo Kristian chu bung 82 laiah a chhuah a. Tûnah phei chuan member 10 êm pawh tling lo kohhrana inchhiar te nên chuan 100 chuang awrh chu kan ni tawh maithei. Mahni pâwl theuh chu damchhan leh thihchhan tlâkah kan ngai theuh a. Kum 118 teh meuh Kristian lo ni tawh chu inpumkhat thei tawh âwm tak kan ni a, mahse ‘inpumkhatna’ tih thu pawimawh ber mai chu kan ngaihthah ber a ni ang lawi bawk si.

1894-a Sap Upa leh Pu Buanga te rawn chuan chhuah atang khân Kristianna chuan ram lâk a thulh ngai lo va. Mizo Kristian baptisma chang hmasa ber Khuma leh Khara te chuan Zosaphluia (DE Jones) leh Zosapthara (Edwin Rowlands) te kutah June 25, 1899 khân baptisma an chang. Mizoram kohhran te hian dangdai riauna kan nei, Mission emaw kohhran pâwl pakhat emaw dinchhuah kan ni lo va, Thlarau Thianghlim hrin chhuah kan ni tih hi phat rual a ni lo.

Hun a lo kal a, kohhran hrang hrang a piang ta thluah mai. Pathian biak inang, thlen tum thuhmun ni si kha rindân leh thuthlung avangin kan lo inthen ta phuk phuk mai a ni. Thlîrna tlâng dang atanga thlîr chuan kohhran hrang hrang lo piang te hian thatna lai a nei ve tlat: 1916-a Pu Kawlkhuma tan chhuah Salvation Army; 1925-a Pu Laltura, Pu Chhunruma leh Pu Thangphunga te châwk chhuah Roman Catholic; Pu Lallianzuala Sailo-in 1946-a a lo din Seventh Day Adventist; 1949-a Pu Zakamlova din UPC leh Mizo tual chhuak kohhran hrang hrang ‘Tlira Pâwl’ atanga ‘Kohhran Thianghlim’ thlengin tangkaina mual neiin hmalâkna tual min zauhsak zâwk a ni. Duhin hmang thiam ni ila kohhran department hrang hrang angin a chantir theih ngei ang – Music & Fahrah Ngaihsak Department, Education Department, Ei leh In-Zûk leh Hmuam Insûmna Lam (Temperance) Department, Zonun Rem Biakna Lam Department, Ramthar Vei Department, adt. Amaherawhchu, ‘a ni hauh si lo’ tih thu hian a thaichhe leh vek.

1960 vêl atang khân lehkhathiam zîngah kohhran hrang hrang te kan lo danglamzia hmuchhuak thar taa innghaihna thlarau sual(?) a lo piang a. 1975-a Zoram pâwn Mizo Kristianna intanin Zoram chhûngah ‘Thendarh Harhna’ a pu lût bawk nên. A fing apiang an harh thar nasa emaw tih mai tûr a ni. Danglamna leh inenhranna awm ngai lêm lo, Chhim leh Hmar kohhran pawh ‘khawkhâwm’ boruakin a chîm mup mup mai bawk si. 1984 kumah chuan Baptist Assembly leh Presbyterian Synod chuan ‘ramri thuthlung’ (inzawm khâwmna) tiderthâwng zâwngin hma an la tan a. Hemi kum hian inzawm khâwmna thuthlung chu an thiat ta ve ve a ni.

Kohhran inpumkhat lohna thlentu hi tam tak a awm thei ang – Pâwl (Denomination leh Thurina danglamna), Harhna/Bethel/Crusade/Camping, Sum leh pai (Economics) dinhmun inanlohna, Chi (hnam) leh tawng (dialect) danglamna leh chhan dang tam tak. Kohhran inpumkhat lohna hian nghawng lian leh hlauhawm tak a nei a:

1. Inerna rilru a siam a, inpawh tawnna a dâl: A chunga kan sawi tâk kohhran then hrangtu avang khian khawtlângah inerna rilru a piang a, tha bîk nia innghaihna tha lo tak a vulh lian thin.

2. Thurin leh inrêlbâwlna lâk bingna: Kohhran tinin mahni thurin leh inrêlbâwlna lam an uar telh telh a, zirtîrna huang an zauh a, naupang tê an nih lai atangin an thinlungah chi angin an tuh \hin. Hei hian mahni ‘dik’ bîk nia inngaihna leh midang ‘dik lo’ nia ngaihna a pe thin.

3. Berâm inrûksak: Member pun belh zêl hi kohhran thanlenna pakhat a ni miau si a. Berâm inrûksak hi a bîk takin mission field lamah a nasa lehzual an tih chu! Hmabâk chu inhmuh sakhi-na leh in êr-ûrna chiah a ni.

4. Inhmangaihna leh thlamuanna a eichhia: Kohhran khat hi chu kan inhmangaih tel tel a, kan inthlamuan liam liam thin. Kohhran dang an nih chiah hian ‘a har’ kan ti ta thin. Hmêlma te lam pawha hmangaih thei tûra min zirtir laiin kohhran dang erawh hmangaiha thlamuan har kan ti riau hi kan inenlêtna tûr pawimawh tak a ni.

5. Chhiatni-Thatniah inthliarhranna a siam: Mahni kohhran member-te chhiatni-thatniah chuan a phusa ber berah kan tang a, kohhran dang an nih erawh chuan inti nungchang tha takin kan awm hlê hlê leh si thin.

6. Chhûngkaw inpumkhatna a tibuai: Chhûngkhat atanga kohhran hrang an awm hian chhûngkaw inpumkhatna a tichhia mai ni lovin a tikeh darh thin.

7. Khawtlângah kohhran huhâng/hnuhma a tidal: Kohhran hrang teh nuai a awm hma kha chuan khawtlânga kohhran hnuhma/huhâng kha a lianin ngaih pawimawh a hlawh hle thin. Tûnah erawh kan kohhran an nih loh chuan eng hu-ah mah kan ngai ta meuh lo.

8. Thlarau lam nun a khawih: “Kohhran hrang hrang din hi Pathian thiltum a ni ang em?” Chhân thiam har tak a ni. Kohhran hrang kan nihna hi ‘mihring’ takin kan la vung a, thlarau lam nun kan hlamchhiah \hin. Kohhran hi Krista taksa a ni a, tute tân pawh thlarau lam chaw a buatsaih thin tûr a ni.

9. Khawtlâng leh hnam chhiatna a thlen: Khawtlâng leh hnam ang pawhin ‘Mizo’ kan nihnaa min phuar khâwmtu hrui aiin ‘Kohhran’ kan nihna hrui pawh hi a na tawh zâwk a. Hei hian thawhhona a sawi nghîng a, inlungrualna a phet thlu thin. ‘Mizo’ tiha lungdamna kan neih thin kha a dal telh telh a, ‘kan kohhran’ tih thuthlung kan vawn ngheh sauh sauh chuan – Mizo thu khawchângin “Thenawm do ai chuan khaw sarih do pawh a thlanawm zâwk” an lo tih te chu theihnghilhin – thenawmte nên lang si lo, hmuh loh theih bawk si loha indona (Cold war) a siam tan dêr a ni. Kohhrana danglamna hian khawtlâng leh hnam, nghet taka zung kaih hi eng tik niah emaw zawng khûp zawi hnawk khawpin a la ei tlu ruah maithei.

10. Nupui/pasal: Mi tam tak buaina, mi thenkhat anmahni nunna pawh zah zo lova an lâk hialna, Pathian duh loh zâwng suala tlûkna thlentu leh in riakbûk thingfawm mai maina hring chhuak a, hnute tui nêna châwm puitlingtu chu ‘Kohhran danglamna’ (Church denomination) hi a ni. Kohhran hrang hrang hian rindân, pawmdân leh duhdân kan nei theuh a, kan inan lohna lai tak hi kan danglamna chu a ni! Chuvangin kohhran pawh za nufa teh meuh kan awm phah ta hi! Inzirtîrna leh inkaihhruaina vung lutuk taka kan kalpui thin hian nupui/pasal inneih chungchângah harsatna min thlen thin. ‘Hmangaihna’ hi a hlu ber ti thin mah ila, thenkhat chuan ‘Kohhran thurin/thuthlung’ hi kan dah pawimawh ber leh tho si.

Kan fate mittui sâwr chhuaka, ramtui lei loa siamtu leh thihna hial thlena mualphona tlânga min chuantîr fotu chu he ‘kohhran danglamna’ hi a ni. Mizo kan nia Mizo dânin kan inneih pawlh thei, hnam dang laka thîkthu kan tichhiate hi chu tih ngei ngei tûr. Ama’rawhchu, Mizo theuh theuh, kohhran dang an nih avânga kan khawdang sial en ngawt hi chu tih eih loh chi. Thenkhat buaina la ni fo chu, inneih tawh hnu pawha kohhran chungchânga an la inngur thin hi a ni. Midang kohhran kan pawm thei lo hi Thlarau Thianghlim hnathawh zawng a ni hauh lo vang. Hnam dang leh Kristian ni ve lote chu lo pen per dâwr dâwr pawh ni ila, a thiamawm e. Mahse Kristian theuh theuh, ‘ani zawng’ tia kan inhnâwl thin hi chu sim loh pawhin chîn chhunzawm châkawm loh tak a ni.

Bible pakhat ringa Pathian thuhmun chibai bûk tûra biak-ina kal thin. Vânram chan inbeiseia piangthar, thlarau bo mêkte chhanchhuak tûra ke pên thin. Kan tha leh zung mai bâkah kan sum leh pai thlenga Lal Isua Krista tâna inpumpêk thinte hian he lei kohhran (lang thei kohhran leh danglamna tam tak awm hi) kan hmangaih a nih pawhin min petu hrereng a, min pêk chhan ang taka lang lo lam kohhrana inzawm tlatin kan infuih tawn fo tûr a ni. Eng kohhran pawh ni ila, kan kohhran hian daidanna bang siam suh se. Kan tlatna mual a dang ang bawkin kan hna ngaih pawimawh leh buaipui pawh a dang ngei ang, hei hi A ram zauhna hmanraw tha ber chu a ni si a. Daidanna bang hi thiatin, inlungrualna leh thawhhona tha nên Lalpa ram tân i thawk zêl ang u. Kohhran hrang hian enhranna siam lovin Mizo kan nihna hian min phuar khâwm zêl zâwk rawh se.

Thu lâkna:
1. Bangalore Mizo Christian Fellowship. Kum 100 Kristian Zofate Hmabâk, 1994.
2. Gospel Centenary Committee. Mizoram Gospel Centenary Bulletin, 1994.
3. Zofa, Lalhmachhuana. Mizoram General Knowledge, 7th Edition, 2011

Monday, August 13, 2012

Huan enkawltu liam hnu chuan

Ni leh thla tam liam tawh mah se, kha mi ni kha ka theihnghilh thei tawh ngai lo. Thih hlau lo mah se, a buan hneh si lo. “Ka kal a hun ta” a tih chuai raih laite khân ka biangah mittui dan rual lohvin a lo luang a. Ka kut hmer vawng vawng chunga a thlarau a thlawh chhuah laite khân khawvêla pa zaidam leh ngilnei, hmangaihna ngah leh mite tâna a hun hmang thin chuan min kalsan mek a ni tih ka hai lo. Duh lo mah ila ka mangtha a ngai ta si.

Kâwlah ni a lo chhuaha vân sâng a lo thlenin in lum nuam takah hmuh tumin va zawng buai duh suh. Pathian hnênah vawi tam a tawngtai a, hei hi a dîl thin: hrisêlna, finna, remhriatna, dawhtheihna, zaidamna leh hmangaihna te hi. Chûng zawng zawng chu nei thei tûrin a piantirh ata nundân a zir a, ‘Nundân ka lo thiam ta’ tih hlate hi zai thiam lo mah se, a sa thiam ber ngei ang. Pulpit chu vawikhat mah a la rap lo, mahse miten thusawi thiam berah an thlang tlat – a chêtzia-in.

Miten ‘pa fel’ ti lo mah se, kan tân erawh rinngam a ni. A nupui tân ‘pasal’ nih a tling a, a fate tân ‘pa’ nih thiam tak a ni. Amahah chuan sualna pawh a awm, mahse‘Sual chu thatnain hneh zâwk rawh u’ tih thu hi a thlen diktîr thin. A ka-a thu chhuak chu mite tân damna ni reng lo mah se, natna erawh a thlen ngai si lo.

Amah a tah hma ngeiin a fate hi min vêl mai a. Chu chuan chhungkaw hlimna a thlen a, inremna rah kan seng zâwk thin. ‘I fa chu vaw rawh, a thi dawn si lo va’ tih thute hi vawng bel hle mah se vawi te khat mah talhfiakin min vaw ngai si lo. A chhîngmit mawi tak leh a thinglunga hmangaihna tawngkam dam diaiin min vua a, sim phahna khawp hiala nâ a ni.

Office kal tlai tûr khawpin chhuanlam tha a nei ngai lo va, bâng hma tûr khawpa tihtûr tûl a nei ngai bawk hek lo. Mite harsatna puih hi a chaw tui ber a ni a, mi tam takin beidawnna an tawh hnu-ah pawh beiseina thar a pe leh tlat thin.

A tân, chu in bâk chu tawm hulna hmun tûr rêng a awm si lo. A nupui fanaute chu a ro hlu ber an ni. Chu huan chu a thlo fai a, thlai chi a thlâk thin. Thâl a lo thlenin tui a leih a, nipui a lo thlenin a zâr hlim a, thlipui a lo tlehin thli danna a siam a, zu-va a lo hrânin a venghim thin. Chûng a thlai chînte chuan engtikah emaw rah duhawm tak an la chhuah dâwn a ni tih a hai lo.

Chu huanah chuan hmangaihna a pâr vul a, elrelna, îtsîkna leh sawisêlna te chuan hmun rêng a chang lo. Chu hmunah chuan chawngzawngten bu an chhep a, vamûrten bu an nei, a no dahna tûrin. Sihal ten kua an nei a, Sakeibaknei leh berâmte chuan laitual an lêng za thin. Chu hmun chu lei vanram a chantîr a, mi tinrêng an leng a, lungngaihna neite tân lâwmna hmun a chang thin. Tapte tân nuihna hmun a ni a, misualte tân insiam thatna hmun a ni bawk. Chu huana lût tawh rêng rêng beidawngin an chhuak leh ngai si lo.

Chu huan enkawltu chuan ka ‘Pa’ nih a zak lo va, keipawh hian a ‘Fapa’ nih ka zak bawk hek lo. Chutiang khawpa lei vanram chantîrtu chuan a chatuan ram min lo pansan ta si a. A thlai chîn te hian rah duhawm tak kan chhuah a ni tih rawn hmu ve se’ng zawng a lâwm a kim tûr.

Thursday, August 9, 2012

Nun Champion

Nau-no tap râwl ka hria a, naupang tlu palh ka hmuh hmaih hek lo. Kan hah viau thin; ni e, nunna tûra kan tlânna kawngah hian châwl hman kan ni mawlh si lo. Hahna haider a, taimâkna tûlpui thin chuan hringnun drama kan chan mêkah hian ‘hlawhtlinna’ leh ‘hnehna’ an lâmpui thin. Tu nge hria, khawi atangin nge malsawmna dawibûr lo thleng ang a, tawlh thlûkna tûr harsatna chu? Kan pawm thiam tûr a ni, kan ziahlai mêk thawnthu tawi tê hi.

Hlawhtlinna chu han thlîr teh, i hmu ang a ler sângah chuan. Rahbi tin chhiar kim la, i hmuh hmaih ka ring lo beidawnna leh harsatna thlantui far chu. Mite pawhin an zawh a, an tlu thin asin. Mahse tlu hlen duh lo va, chawlhna nuam thlen hma zawng tumruhna nêna beituten malsawmna rah an seng thin. Rilru ngaihtuahna fîm leh ‘tih tak tak arpa tuihâl’ nên chuan hringnun thawnthu ziah hi a kal zaih mai ni. Tahna mittui kan ziah laiin phêk dangah chuan hlimna hlimawm kan ziak leh dâwn tih kan hre si a.

Hlawhtlinna bul chu eng nge? – hlawhchhamna. A rual ruala harsatna lo thleng thin hian a hlâwm hlâwma malsawmna lo thleng tûr a dâl si lo. Malsawmna chu ka bûk thin a, a khîn ngei mai hlawhchhamna ai chuan. Thinlung mit meng a, en tûr en thin te chuan thatchhiat an thiam lova, inthlahdah an khawr tlat thin. Tu chûn chawi mah hi hlawhtling bîk tûra khuanu ruat an ni lo va, hlawhchham bîk tûra chhûl chhuak an awm bawk hek lo. Hei erawh kan hrilh duh che – hlawhchhamna hi hlawhtlinna khârtung kiangah a ding reng thin. Chu hmuna i luh dâwn chuan i kal pelh ngei a ngai ang.

Tûnah hlawhtling lo mah la, lungngai suh; kha, a lo tla hniam e. I Thatchhezawrkawia chêngkek nghah reng dâwn em ni? Zuan ve ta che! Kan zir a, kan hrethiam thin, hlawhchhamna awmzia. I zir tawh avangin ka fak che a, i la zir zawh loh avang erawh chuan ka fuih duh bawk che – hlawhtling tûrin i tlîng tâwk a ni. Second khat, pên khat leh beiseina mei de sêt sêt hian mihring a siam puitling a. Mite aia pên thui hret thin te hi Nun Champion atân chawimawina Nopui hlan an ni leh nge nge thin.

Monday, August 6, 2012

Nunkhaw Sana



Hringnun hohzia zirtîr kher i ngai lo,
Nunna derthâwnzia hrilh kher i ngai hek lo;
Vawiinah rim takin thawk la,
Naktûkah a rah seng lo pawh ni la;
‘Beidawnna’ hi hmun ken kher a ngai lo,
‘Beiseina’ hian i thian nih a châk reng fo.

Tûn hun hi i ta liau liau a ni a,
Hlim tak leh duhawm takin nung la;
Tumruhna nên thawkrim ang che.
Naktûk atân engmah khêk suh –
Chutih hunah chuan Nunkhaw Sana hi
A lo tâwp dêr tawh maithei asin!

Thursday, August 2, 2012

Bûklung ka khai thin

‘Vâl to lo’ ni tûra ka nu chhûl a​tanga ka lo piang chhuak ve ngawt hi tihpalh chu ni lo mah se, tihfuh tak zawng a ni kher lo maithei. Chutih nâk alaiin thil hrang hrangah ka inham buai a, ‘Vâlbuaia’ ka han ni lehzêl phei hi chu nula tân chuan lukhamtê hman hnu ang maiin thlâkhlelh tûr ka awm lo ve ngawt ang! Hmêlin ‘puak’ ti suhin pianin ‘thûr’ ti hek lo mah se, tlangvâla pumpa ve lêm hmêl duhzâwng te chu hai bîk hek suh. Hmêl mai pawh a ni lo, nungchang tha leh fel, fate nu atâna iaiawm loh tak te phei chu ka hmu thei phian lehnghâl! A mawh lo ve, mipa ka ni miau a. Chuti ni lovin ka mit duhzâwng hi hmeichhe hmuhnawm tih chi hlîr niin, ka ngaihtuahna hi nula ngaihtuahna ang mai lo ni ta se; thla 9 lai ka lo chên tawhna leh ka lo pian chhuahna ka nu chhûl pawh a zahawm lutuk ang asin.

A vau tumbu ka khawrh rei leh ta mah mah, birh nghâl mai dâwn. Tlangvâl nih a, hmalam hun ngaihtuah châng chuan ‘nupui’ hi a lo lan châng a awm thin. A chhia a tha te pawh kan la nei ve ngei ang a, fate hmangaihna avang leh nupuite hmangaih luatah hian kan thaibawih hnûp hnûp ang tih chu a hlauhawm phian. Eng pawh ni se, tûnlaiah thaibawih ni tawh lovin ‘chhûngkaw tangrual’ an ti tawh zâwk em ni kha?

Mihring takin nupui atâna duhthusam hi ka lo bûk ve thin a, a bûkna tehkhâwng pawh ka siam ve thin. Chu bûkna hmang chuan nula te hi ka’n bûk a, a kg. zâwnga rit âwm tak takte pawh hi an lâng leh nul nul thin nia! Ka bûkna hrang hrang te chu a nihna takah chuan ‘duhthusam’ ti ila a sual âwm lo e. Chuti ang mi chu Pathian hnênah ka dil a, ka zawng bawk thin. Nimahsela, tûn thlengin a chhânna ka la hmu lo. Chuvang mai chuan maw le, tûn thlenga ‘tu pu mah, amaha tar’ min tih ve tâk thuak thuak ni!

Tûnah erawh ka duhthusam thil ka dil thin leh ka zawn thin chu thil theih loh a ni tih ka hmuchhuak a, thil âtthlâk tak ka lo ti a ni tih ka inhrechhuak ta. Ka duhthusam thil te chu Pathian tân tih theih loh pakhat mah a awm lo, mahse a ti si lo. A chhan chu ‘mi famkim’ ka dil thin vang a ni. Mi famkim siam chhuak tûr khawpin Pathian hi a â mawlh si lo. Ka dîlna te chu min chhân duh hle mah se, ngawih a chuh ta zâwk a.

Chutichuan, mi famkim nupui tûr ka dil thinna bûklung chu ka paih a. Pathian ruat ngei ka neih theih nân Ama bûklung chu ka khai ta zâwk a ni. Pathian hian mi tin tân plan a nei a; Plan A, Plan B, Plan C leh Plan D thlengin a nei maithei. Kei chuan ka tâna tha ber tûra Pathian ‘Plan A’ khi chan ngei ka tum a ni. Chuti a nih chuan Amahah ka innghah pumhlum a ngai a, a remruatna chu ka lo Amen thlap thlap zêl a ngai ta a ni.

Mihring tehna bûklung hi chuan tu fa mah ka teh tling zo dâwn lova, khawi lam nula mah ka nupui tûr khawpa fel leh tha ka teh chhuak mawlh lo vang. Chuvangin ka point ziah thlâk te pawh chu thaichhiain ka dîl dân pawh ka thlâk ta a. A hma chuan duhthusam, mi famkim ka dil a, ka dil dân a dik loh avangin ka hmu lo rêng bawk a. Tûnah erawh Pathianah rinna nghatin a remruat dân fel tak chu tâwmpui tûrin ka inpeih ta zâwk a. Ka tâna tha ber tur chu a hria a, Ani chuan min tithlâwn lo vang tih ka ring tlat a ni.

Ka lâwm e.


 
Design by Free WordPress Themes | Re-arranged by Lei hringnun